غار رودافشان، دهكده رودافشان، دماوند

غار خِى، كهكيلويه (دهدشت)

اين غار در کوه «خيص» - دهدشت کهگيلويه - واقع شده و طول تقريبى آن ۶۰۰ متر است. غار خى در سال ۱۳۶۵ توسط هيأت کوهنوردى شهرستان کهگيلويه کشف شده است.

غار دره فراخ ، روستاى جوزان، ملاير

اين غار در اطراف ملاير و در نزديکى روستايى به نام جوزان قرار دارد. دهانهٔ غار در ارتفاع ۲۲۲۰ مترى به سمت جنوب شرقى و اندازه‌هاى آن ۸۰ تا ۱۲۰ سانتى‌متر است. در زير دهانه، گلوگاه کوتاهى است که به دهليزى به طول ۹ متر باز مى‌شود و بايد خميده از آن بگذريم. از سقف آن آب مى‌چکد و کف آن پر از گِل و لغزنده است. يکى دو حفره در کناره‌هاى دهليز قرار دارد که کف آن‌ها خاکى و نسبتاً خشک است. پايان دهليز تنگ و راهرو مانند است و در جلوى آن تپه‌‌اى سنگى و پله‌اى قرار دارد. پس از پايين رفتن از اين پله‌ها و گذر از سه پلکان ديگر به يک برکه مى‌رسيم. اين پله‌هاى طبيعى در اثر آبرفتگى‌هاى درون غار درست شده‌اند، ولى آنقدر يکنواخت و منظم‌اند که به نظر مى‌رسد ساختهٔ دست انسان باشند.

غار دوگيجان، مراغه

اين غار، که از نوع غارهاى استلاکتيت‌ است، ‌در شرق شهر مرند قرار دارد و راه دسترسى به آن سواره‌رو مى‌باشد. دهانهٔ آن به عرض ۳/۵ متر است.

غار ديو سفيد، نوشهر

اين غار در محلى به نام مازگاه، در کنار قلهٔ ديو سفيد که داراى موقعيت استحفاظى خاصى است، ‌ قرار گرفته است و در گذشته‌هاى بسيار دور به عنوان دژ، مورد استفادهٔ‌ اسپهبدان مازندران بود. در فاصلهٔ‌ دريا تا قله و غار ديو سفيد، هشت قلعه که امروزه به صورت تپه‌هاى باستانى در آمده‌اند، قرار دارد.

غار رُتيل، كرمانشاه

اين غار در مسير کرمانشاه به کرند و ريجاب در جهت زيارتگاه بابا يادگار واقع شده است. طول اين غار ۳۶۶ متر است. براى ورود به اين غار، بايد وسايل کوهنوردى در اختيار داشت. بخش‌هايى از اين غار هنوز ناشناخته مانده است.

غار رودافشان، دهكده رودافشان، دماوند

اين غار در دهکدهٔ رودافشان شهرستان فيروزکوه و در کوهستان البرز مرکزى واقع است. غار رودافشان در مسير راه کوه‌نوردانى است که به ارتفاعات منطقه صعود مى‌کنند. درون غار پوشيده از مواد آهکى است که به صورت قنديل‌هايى از سقف غار آويزان شده است. هم‌چنين در داخل غار چاله‌هايى وجود دارد که آبى زلال از دل صخره‌هاى سنگى آن بيرون مى‌آيد. ارتفاع غار به اندازه‌اى است که به آسانى مى‌توان در آن حرکت کرد.

غار زرى، روستاى گلستان، مشهد

اين غار در ۹ کيلومترى جنوب غربى مشهد، در مسير روستاى گلستان و کوهستان‌هاى اطراف رودخانه قرار دارد. دهانهٔ غار در ارتفاع ۱۰ مترى زمين به سمت غرب قرار گرفته است. مسير غار داراى پيچ و خم‌هاى زيادى است. درون غار آب وجود ندارد. بازديد از اين غار بسيار آسان است و وسيلهٔ نقليه نيز به حد کافى وجود دارد. ارتفاع غار از سطح دريا ۱۰۱۰ متر است.

غار سردكوه، روستاى سلطان‌آباد، ملاير

اين غار اطراف ملاير و در نزديکى روستاى سلطان‌آباد در ارتفاع ۲۲۴۰ مترى کوه سردهٔ ملاير قرار دارد. دهانهٔ غار ۲/۲۵× ۱/۳۵ متر است که با شيب تندى پايين مى‌رود. در انتهاى شيب با عبور از مدخلى سنگى به دهليز اصلى غار مى‌رسيم. کنارهٔ راست دهليز از طريق يک رف سنگى که تخته‌سنگ‌هاى واژگون روى آن فرو ريخته است، به شاخهٔ فوقانى غار اتصال مى‌‌يابد. شاخهٔ فوقانى، دهليز گشادى است به طول تقريباً ۴۰ متر با سقفى که از ۳ متر تجاوز نمى‌‌کند. دهليز اصلى غار که خميدگى تندى دارد با انتهاى غار ۴/۵ متر اختلاف سطح پيدا مى‌‌کند. ميانهٔ غار وسيع و سقف آن بلند است و از معبر چاه مانندى با دو پلهٔ سنگى طبيعى مى‌‌گذرد و به محوطه‌اى مى‌رسد که با زاويهٔ‌ تندى به سمت بالا ادامه دارد و کف آن ناهموار است. در کنارهٔ چپ اين محوطه، و به دنبال دهليز، چند متر جلوتر يک گودال تنگ چاه مانند سر راه وجود دارد که در اثر ريزش تخته‌سنگ‌ها بر روى هم اين راه زيرزمينى به وجود آمده است و دهليز اصلى غار را تشکيل مى‌دهد. غار در طول ۷۳ مترى دهليز پايان مى‌يابد. يک ستون سرتاسرى ۲ مترى استالاگميت تنها پديدهٔ ديدنى اين غار است. در کنارهٔ اين ستون مدخل تنگ چاه‌مانندى ديده مى‌شود. در اين حفره تنگ ۵ مترى حوضچه آب زلالى به درازاى ۴۴ و پهناى ۳۸ سانتى‌متر وجود دارد.

غار سفيد خانى، روستاى خانه‌ميران، اراك

اين غار در ۱۸ کيلومترى جنوب شهر اراک و در دل رشته کوه سفيدخانى قرار گرفته است. براى رسيدن به اين غار بايد از روستاى خانه ميران به مدت سه ساعت در دامنه‌هاى مرتفع کوه پياده‌روى کرد. در بالاى دهانه غار يک دودکش به ارتفاع ۸ متر، عرض ۲/۵ متر و طول ۳ متر قرار گرفته است. اهميت اين غار در منبع آب نسبتاً وسيع آن است که با عمق ۷ متر، عرض ۳ متر و طول ۵ متر در داخل آن قرار گرفته است. ستون‌هاى آهکى استالاکتيتى فراوان و زيبايى در آن ديده مى‌شوند. آب موجود در اين غار بسيار گواراست.

غار سوراخ گاو، روستاى خورهه، محلات

اين غار در کوه سوراخ گاو در شمال غربى روستاى خورهه واقع شده است و از غارهاى تاريخى اين منطقه محسوب مى‌شود. انتهاى اين غار چشمه‌اى کم آب و در قسمت‌هاى مختلف آن نيز شکاف‌هاى متعددى وجود دارد که به زحمت مى‌توان از آنها عبور کرد.

غار سوله خونزا، روستاى قدمگاه، اراك

اين غار در کوه‌هاى شمس‌آباد واقع شده و نزديک‌ترين راه آن از جاده شوسه اراک - شازند در تقاطع راه روستاى قدمگاه است. در طرف راست ديوارهٔ سنگى کوه، دهانه اوليه غار نمايان است و دهانه دوم در ارتفاعات بالاتر قرار دارد. نام سوله خونزا يا سوله خونزاب به معنى «سوراخ خانه چشمه‌دار» است. طول اين غار ۲۷ متر و عرض آن ۱/۵ متر است. در قسمت‌‌هاى بالاتر اين غار، غار ديگرى است که چشمه‌هاى آب گوارا دارد.

غار شاه بلبل، محلات

اين غار در کوه‌هاى شرقى شهرستان محلات (بين خورهه و دليجان) واقع شده است و از نظر عقيدتى و مذهبى براى اهالى منطقه مکان مقدسى به شمار مى‌آيد. بدين جهت برخى از مردم همراه با خانواده نذورات و قربانى‌هاى خود را به پيرامون اين غار مى‌برند و در آنجا بين نيازمندان تقسيم مى‌کنند. در اين غار چشمه کم آبى وجود دارد و اغلب مراجعين يک شبانه‌روز را در آنجا سپرى مى‌کنند.

غار شووى، بانه

اين غار در نزديکى مرز ايران و عراق در ۱۲ کيلومترى بانه قرار دارد. طول اين غار ۲۶۷ متر است و با شيب بسيار تندى رو به پايين مى‌رود. درون غار، آبرفتى، ‌ ريزشى و بسيار خطرناک است و چاه‌هاى عميق زيادى در گوشه و کنار دالان‌ها و تالارهاى آن وجود دارد و لذا مى‌بايد در بازديد از آن، از وسائل فنى مخصوص غارنوردى استفاده شود. در انتهاى غار، درياچه کوچکى وجود دارد. اين غار در تيرماه سال ۱۳۴۷ به وسيله کوهنوردان استان فارس به سرپرستى آقاى معرفت کشف و بررسى مقدماتى شده است. احتمال دارد با بررسى بيشتر جلوه‌هاى ديگرى از آن کشف شود.

غار عليصدر روستاى عليصدر، كبودرآهنگ، همدان

اين غار در ۸۰ کيلومترى شمال همدان و در کوه‌هاى موسوم به سوباشى در روستاى عليصدر از توابع بخش گل‌تپه شهرستان کبودرآهنگ واقع شده و يکى از زيباترين پديده‌هاى طبيعى جهان است.

کوهى که اين غار عظيم و شگفت‌انگيز در دل آن قرار دارد، در جنوب روستا و تقريباً چسبيده به آن است و ارتفاع چندان زيادى ندارد. در اين کوه دو غار ديگر به اسامى سوباشى و غار سراب وجود دارد که به ترتيب حدود ۷ و ۱۱ کيلومتر با غار عليصدر فاصله دارند و به گفتهٔ اهالى و آنچه که در منابع جغرافيايى آمده است، آب درون غار عليصدر از غار سرآب سرچشمه مى‌گيرد. دهانهٔ غار در دامنهٔ هم سطح زمين و در جهت يکى از کوچه‌هاى روستاى مذکور قرار دارد.

پس از ورود به غار به محوطهٔ نسبتاً وسيعى مى‌رسيم که رسوبات کربنات کلسيم در سقف و ديوارهاى آن، نمايانگر آن است که در گذشته در اين محوطه آب وجود داشته است. محل فعلى آب درون غار حدود ۵۰ متر با اين محوطه فاصله دارد و سطح آن چندين متر پايين‌تر از آن است و مجرايى به عمق ۲ متر از محوطهٔ ‌ورودى تا محل آب کشيده شده است و تا چند ده متر در آب به طرف عمق غار ادامه دارد و مشخص مى‌کند که در گذشته براى استفاده از آب غار حفر شده است.

محوطهٔ غار از تعداد زيادى تالارهاى بزرگ و کوچک و پيچ در پيچ تشکيل شده است که به وسيلهٔ دهليزها و دالان‌هاى مشبک با يکديگر مرتبط مى‌شوند و وسعت بعضى از آن‌ها به بيش از چند صد مترمربع مى‌رسد. از مجموع رشته آب‌هاى داخل غار، درياچهٔ بزرگى به وجود آمده که کف تمامى غار (تالارها و راهروها) را در بر گرفته است. آب درياچه بدون رنگ و بو است و مزه آن معمولى و بسيار زلال است و تا عمق ۵ مترى کف آن به خوبى با کمترين نور قابل ديدن است. اين آب از لحاظ درجهٔ حرارت جزو آب‌هاى سرد است و نتايج آزمايش‌هاى فيزيکو شيميايى آن نشان مى‌دهد که در نقاط مختلف غار ترکيبات شيميايى آب نزديک به هم و جزو دسته آب‌هاى بى‌کربنات کلسيک سبک يا نزديک به خنثى و از نظر ميکروبى آلوده است.

سطح آب غار داراى نوساناتى است که آثار آن روى ديواره‌هاى غار به خوبى مشهود است و چون آب غار توسط رشته‌هايى به خارج مى‌رود، سطح آب به استثناى مواقع پرآبى يکنواخت است.

سقف غار عليصدر که در پاره‌اى از قسمت‌ها تا حدود ۱۰ متر از سطح آب ارتفاع دارد، ‌ پوشيده از رسوبات کربنات کلسيم خالص و مخلوط با عناصر شيميايى مختلف است که جريان آب از خارج به داخل غار آن را ايجاد کرده است. اين رسوبات به صورت‌هاى مختلف استالاگميت‌‌هايى را تشکيل داده است که هر يک از زيبايى و جلوهٔ خاصى برخوردار است.

در کف غار و در نقاطى که آب وجود ندارد نيز به وفور استالاگميت‌هاى متنوع مى‌بينيم. در اثر بخار و جريان ملايم آب از خارج به داخل که در بعضى نقاط به صورت چکه‌هايى به سطح درياچه ريخته مى‌شود، ‌ رسوبات آهکى نرم و تجزيه شده با رنگهاى مختلف و زيبا تمامى سطح ديواره‌هاى غار را مى‌پوشاند، و با اندک ضربه‌اى به داخل آب ريخته مى‌شوند.

منظرهٔ درون غار بسيار بديع و هواى آن سبک است و حالت سکون مطلق دارد، چنان‌که اگر شمعى در آن روشن کنيم، هيچگونه حرکتى در شعله شمع ديده نمى‌شود.

تمامى کانال‌هاى اين غار هنوز کشف نشده است و گفته مى‌شود که در يکى دو شبکهٔ آن ميان ۱۰ تا ۱۱ کيلومتر پيشروى شده است. در بعضى از کانال‌هاى آن پس از عبور از درياچه به خشکى مى‌رسيم که با طى مسافتى طولانى در خشکى دوباره درياچه و يا کانال‌هاى آب را مى‌بينيم. به طور رسمى ۲۱۰۰ متر از طول غار شناسايى شده که ارتفاعى بين ۱ تا ۳۵ متر، عرض ۲ تا ۱۵متر و عمق ۱ تا ۱۷ متر دارد.

اين غار از پرجاذبه‌ترين مراکز سياحتى استان همدان است که همه ساله از اقصى نقاط کشور و نيز از کشورهاى ديگر شمار قابل ملاحظه‌اى (حدود ۸۰۰ هزار نفر) از آن بازديد مى‌کنند. اخيراً تأسيسات رفاهى اطراف غار گسترش يافته و در داخل آن با استفاده از روشنايى برق و قايق‌هاى پاييِ چهار نفرى ديدار از برخى نقاط غار آسان شده است.