|
|
| در روش عرضهٔ اسباب‌بازى به کودکان دو ديدگاه وجود دارد. بعضى از روانشناسان معتقد هستند که به کودک فرصت دهيم تا با اسباب‌بازى ور برود تا طرز کار آن را ياد بگيرد. آنان معتقد هستند نبايد طرز کار اسباب‌بازى را به کودکان ياد داد؛ بهتر است آنان را آزاد گذاشت تا خود آنها آن را کشف کنند. اصولاً در هر کارى که بچه‌ها مى‌کنند، بايد به آنان امکان داد تا خودشان آن را انجام دهند؛ مگر آنکه قادر به انجام دادن آن نباشند و يا از شما کمک بخواهند.
|
|
| ژان پياژه، روانشناس شهير فرانسوي، معتقد است: 'هرگاه چيزى را به کودک ياد دهيم مانع شده‌ايم که خود آن را شخصاً کشف (Discovery) و يا اختراع کند.' او همچنين مى‌گويد: 'اگر به کودک فرصت دهيد تا به‌طور 'طبيعي' حقيقتى را با صرف بيش از سه روز وقت شخصاً کشف کند، به تسريع رشد او بيشتر کمک کرده‌ايد تا اينکه همان مطالب را بى‌درنگ و به‌صورت 'عاريه‌اي' از بيرون در اختيار او بگذاريد.'
|
|
| در اين ديدگاه، تأکيد بر اين است تا جائى که امکان دارد به کودک اجازه دهيم خود او با طرز کار اسباب‌بازى‌ها آشنا شود و راه‌هاى به‌کارگيرى آن را کشف کند.
|
|
| به‌طور مثال: پدرى براى فرزند خود يک قطار اسباب‌بازى مى‌خرد. پدر وقتى به خانه مى‌رسد، مى‌خواهد هرچه زودتر قطار را به‌کار اندازد. در حالى که پدر مشغول جور کردن و بستن تکه‌هاى ريل‌هاى قطار به يکديگر است، کودک يکى از واگن‌ها را مى‌قاپد و آن را به شدت به سوى ديگر اتاق پرتاب مى‌کند. پدر کودک با صداى بلند فرياد مى‌زند: 'اين کار را نکن! چرا واگن را پرت کردي، آن را اين‌طورى روى ريل‌ها بگذار!' کودک واگن را برمى‌دارد و بر روى ريل‌ها مى‌گذارد و حرکت مى‌دهد، ولى واگن در سر پيچ از خط خارج مى‌شود و بار ديگر پدر فرياد مى‌زند: 'نگفتم اين‌طور نکن؟! اول بايد موتور آن را کوک کنى تا موتور قطار را روى ريل بکشد.' اما کودک نيروى کافى براى کوک کردن موتور قطار ندارد و يا نمى‌داند که چگونه آن را بر روى ريل سوار کند.
|
|
| کودک هنوز به واقعيات توجهى ندارد. پس از آنکه پدر او بى‌صبرانه و مثلاً به مدت پانزده دقيقه با او کلنجار رفت، احساس مى‌کند از قطارهاى فلزى به شدت متنفر است و از اينکه قادر نيست آنچه را پدرش مى‌خواهد انجام دهد، دچار احساس خستگى و ناراحتى مى‌شود.
|
|
| در نتيجه، کودک از آن قطار صرف‌نظر مى‌کند و به دنبال اسباب‌بازى ديگرى مى‌گردد تا بتواند با آن بازى کند و از بازى لذت ببرد. وقتى مرتب به کودک بگويد چه بکند و چه نکند، کودک از بازى با اسباب‌بازى چيزى نخواهد آموخت و لذت نخواهد برد.
|
|
| هر کودکى به اين روش بازى مى‌کند، در آينده شخصى فاقد اتکاء به نفس، محتاط و گوشه‌گير (Withdrawal) خواهد شد و در هيچ کارى خلاقيت و ابتکارى از خود نشان نخواهد داد و به تنهائى قادر به رفع مشکلات خود نخواهد بود.
|
|
| اگر کودک در بازى احساس کند نقش او کمرنگ است، آن بازى نه تنها براى او لذت‌بخش و مفيد نيست، بلکه مخرب و مضر نيز خواهد بود؛ زيرا در او احساس بدى شکل مى‌گيرد و خود را شخصى بى‌عرضه و دست و پا چلفتى تصور مى‌کند.
|
|
| بعضى ديگر از روانشناسان معتقد هستند که ابتدا پدر و مادر بايد با اسباب‌بازى مقدارى بازى کند تا کودک با نحوهٔ عملکرد اسباب‌بازى آشنا شود و سپس کودک را به حال خود بگذارد تا به بازى بپردازد.
|
|
| ل.ف استروسکايا در اين‌باره مى‌نويسد: 'پدر و مادر پيش از دادن اسباب‌بازى به کودک (به‌ويژه نوع جديد) بايد به مدت کوتاه، در مقابل کودک با آن بازى کنند و نحوهٔ استفاده از آن را به کودک نشان دهند.'
|
|
| مناسب‌ترين زمان براى بازى کردن با کودک، زمانى است که او سير و آرام و محيط اتاق آرامش لازم را داشته باشد، تا او بتواند از تمرکز حواس کافى برخوردار شود. ابتدا نام اسباب‌بازى را بر زبان آوريد؛ مثلاً، اين عروسک با حلقه و ميله است. سپس حلقه را بر روى ميله سوار کنيد و بگوئيد: 'حلقه را سوار کردم' بدين طريق، توجه کودک به بازى جلب خواهد شد. اين کار را دو يا سه‌بار تکرار کنيد ...
|
|
| همکارى بيشتر در بازى با کودک سبب جلب علاقهٔ او به بازى خواهد شد. براى اينکه کودک به بازى پيدا کند و بتواند به مدت طولانى و با تمرکز حواس به بازى بپردازد، بايد نحوهٔ اين کار به او آموخته شود. از کودک نبايد انتظار داشت، حتى با وجود اسباب‌بازى‌هاى گوناگون، بتواند به بازى مشغول شود، چون او هنوز با راه‌هاى بازى آشنا نيست. پدر و مادر با شرکت در بازى‌هاى کودک خود، او را به‌طور مستقيم هدايت مى‌کنند و تجارب او را بالاتر مى‌برند.
|
|
| وقتى ما چيزى به کودک ياد مى‌دهيم و تجربيات متعددى را در ذهن و مخزن حافظهٔ او مى‌گنجانيم، از يک ديد هم خود را راضى کرده‌ايم و هم کودک را؛ بدين معنى که توانسته‌ايم در زمانى کوتاه همهٔ دانسته‌هاى آماده و اطلاعات جمع‌آورى شده را مستقيماً به‌طور دفعى و تراکمى به او انتقال دهيم و خيال خودمان را راحت کنيم که تجربيات چندين‌ساله و يافته‌ها و اطلاعات چند جانبهٔ خودمان را، بدون هيچ‌گونه زحمت و فرصت کشف از جانب کودک، به او واگذاريم، غافل از آنکه همين دانسته‌هاى آماده، مانع خلاقيت و ابتکار او در يادگيرى است؛ در حالى که زمانى يادگيرى واقعى و عمقى رخ مى‌دهد که کودک در برابر ندانسته‌ها قرار گيرد تا خود دانسته‌ها را کشف کند.
|
|
| نکات مهم در عرضهٔ اسباب‌بازى به کودک
|
|
| - هنگامى که اسباب‌بازى را در اختيار کودک مى‌گذاريد، بهتر است به او آزادى دهيد تا خودش طرز کار و بازى با آن را ياد بگيرد. در صورتى‌که مشاهده کرديد کودک از به‌کاراندازى آن اسباب‌بازى عاجز شده و حالت عصبانيت پيدا کرده است، با شيوه‌اى مناسب سعى در راهنمائى او داشته باشيد.
|
|
| - به هنگام راهنمائي، بهتر است کلى راهنمائى کنيد و از توضيح جزء به جزء که خسته‌کننده است خوددارى ورزيد.
|
|
| - در زمانى که طرز کار با اسباب‌بازى را به‌صورت عملى ياد مى‌دهيد، اجزاء و نحوهٔ کارکرد آن را به‌صورت کلامى نيز بيان کنيد.
|
|
| - با توجه به اينکه ميزان توجه و دقت کودکان خيلى کم است، کودکان در سن زير سه‌ماهگى يک الى دو دقيقه و در شش‌ماهگى پنج الى ده دقيقه مى‌تواند خودش را با اسباب‌بازى‌هاى خود سرگرم کند و در دو سالگى قادر است ده تا پانزده دقيقه به يک کار توجه نشان دهد و ...
|
|
| - توصيه مى‌شود که از کودک انتظار نداشته باشيد به مدت طولانى به توضيحات شما دربارهٔ عملکرد اسباب‌بازى گوش دهد و آنها را به‌کار بندد.
|
|
| - اگر چنانچه به مسافرتى رفته و براى کودک خود چند اسباب‌بازي، خريده‌ايد، آنها را به يک‌باره به کودک ندهيد. بهتر است اسباب‌بازى‌ها را در جائى نگهدارى کنيد و هر هفته يکى از آنها را به کودک بدهيد تا کودک فرصت بازى و کشف پيدا کند. از سوى ديگر، با اين کار هر هفته کودک را خوشحال و مسرور مى‌سازيد.
|
|
| - اسباب‌بازى‌هاى زيادى در اختيار کودک قرار ندهيد؛ زيرا تعدد آنها باعث مى‌شود که او نتواند توجه خود را روى يکى از آنها متمرکز کند. بنابراين در ميان اسباب‌بازى‌ها سرگردان مى‌شود و نمى‌داند کدام يک را انتخاب کند. براى حل اين مشکل پيشنهاد مى‌شود:
|
|
| اسباب‌بازى‌هاى کودک را دسته‌بندى کنيد: آنهائى که مورد علاقهٔ ويژهٔ کودک است، آنهائى که حرکت مى‌کنند و با نخ راه مى‌افتند، وسايل ساختماني، عروسک‌ها، آنهائى که به درد تماشا کردن مى‌خورند و ... از هر دسته چندتائى را برداريد و به داخل سبد اسباب‌بازى‌هاى (سردستي) بگذاريد، سپس بقيه را داخل جعبه‌اى بزرگ جاى دهيد و آنها را، تا حد امکان، دور از دسترس کودک بگذاريد و در هر هفته اسباب‌بازى‌ها را عوض کنيد. اين روش را در مورد اسباب‌بازى‌هاى کودکان خود اجراء کردم که نتيجهٔ مثبت و سازنده‌اى داشته است.
|
