دیدگاه‌های مارشال مک‌لوهان

پس از آنکه نظرات ديويد رايزمن مورد توجه صاحب‌نظران قرار گرفت شمارى از جامعه‌شناسان و انديشمندان اجتماعى کوشيدند تا راه او را ادامه دهند. از ميان مشهورترين پيروان نظريات ديويد رايزمن مى‌توان مارشال مک‌لوهان Marshall Mcluhan جامعه‌شناس و فيلسوف کانادائى و استاد دانشگاه تورنتو اشاره کرد. او در سال ۱۹۱۱ در ادمونتول کانادا چشم به جهان گشود و پس از پايان تحصيلات مهندسي، به ادبيات عصر اليزابت علاقه‌مندى نشان داد و رسالهٔ دکتراى خود را در آن زمينه نوشت. مشهورترين آثار مک‌لوهان که عمدتاً در زمينهٔ ارتباطات است، بدين شرح هستند: کهکشان گوتنبرگ، شناخت وسايل ارتباطي، جنبش‌هاى ۱۹۹۰، براى درک رسانه‌ها، پيام و ماساژ، جنگ و صلح در دهکدهٔ جهانى و 'جنگل الکترونيک' قرن بيستم. او در سن ۶۹ سالگى و به سال ۱۹۸۰ ديده از جهان فرو بست.

امروز در بسيارى از مجامع بين‌المللى او را به‌عنوان پيشگوئى فرزانه مى‌شناسند و بسيارى از مردم در کشورهاى مختلف جهان با نظرات او آشنائى دارند. با وجود اين، نظرات او خالى از نظريه‌پردازى‌هاى پندارگرايانه نيست، از اين‌رو با نظرات موافق و مخالف بسيارى روبه‌رو بوده است.

مک‌لوهان در آثار خود مى‌کوشد تا نشان دهد جامعهٔ انسانى با توجه به تظاهرات کنونى حيات اجتماعي، چه جهاتى را پيموده و چه مسيرى را در آينده دنبال خواهد کرد. البته در اين تلاش‌ها و از انديشه‌ها و شاخص‌هاى جامعه‌شناسى مدد فراوان مى‌گيرد.

از ارسطو تا اگوست کنت و سپس تونيس و رايزمن، تحول جامعه انسانى بيش از پيش با عامل معرفت، چگونگى انتقال و انتشار معرفت و سرانجام، با ارتباط جمعى آن هم نه به‌صورت قاطع و تعيين‌کننده - مطرح شده بود. اما مک‌لوهان بدون آنکه از اين مسير فکرى خارج شود، مى‌کوشد بر پيشرفت‌هاى فنى که مستقيماً بر رسانه‌هاى ارتباط جمعى به‌ويژه تلويزيون تأثير مى‌گذارند، تکيه کند و در واقع، موضوع را از جائى آغاز کند که رايزمن به دليل شرايط تاريخى زمان خود آن را رها کرده بود.

رايزمن معتقد بود ميان مرحلهٔ 'از سنت هدايت شده' و ارتباط شفاهى و ميان مرحلهٔ 'از درون هدايت شده' و چاپ و سپس بين مرحلهٔ 'از برون هدايت شده' و ارتباط جمعى رابطه‌اى آشکار وجود دارد. اما مک‌لوهان در اين مسير، از 'رايزمن' که بين دگرگونى فنون ارتباطى و تحولات اجتماعى فقط يک نوع رابطه و همبستگى قائل بود، پا را فراتر مى‌گذارد و تغيير وضع وسايل ارتباطى را شرط اصلى و عامل تحولات زندگى اجتماعى و گذر از يک مرحله به مرحله ديگر معرفى مى‌کند.