تعادل مایعات

اگر مکانيسم‌هاى تنظيم درجه حرارت بدن به‌هم بخورند، حتى احتمال مرگ و مير هم وجود دارد. هر فردى مى‌تواند کاهش دماى عمقى بدن تا ۱۰ درجهٔ سانتى‌گراد را تحمل کند، اما افزايش آن فقط تا ۵ درجهٔ سانتى‌گراد تحمل‌پذير است. هيپرترمى و دهيدراتاسيون عامل مرگ چهار کشتى‌گير دانشگاهى آمريکا در اواخر سال ۱۹۹۷ بوده‌اند. آسيب‌هاى گرمائى در جريان عمليات نظامى و يا مسابقات دوى بلندمدت هم رخ داده‌اند. ورزشکارانى که به‌منظور دوپينگ از هورمون اريتروپويتين (تقويت‌کنندهٔ ساخت سلول‌هاى قرمز خون) استفاده مى‌کنند، در معرض خطر بيشترى براى ابتلاء به آسيب گرمائى قرار مى‌گيرند چرا که افزايش هماتوکريت، سبب ويسکوزيتى بيشتر خون شده و با پيشرفت دهيدراتاسيون ناشى از ورزش، اوضاع خراب‌تر مى‌شود.

تصميم به برگزارى مسابقات المپيک تابستانى ۱۹۹۶ در آتلانتا (با معدل دماى تابستانى بين ۳۱-۲۱ درجهٔ سانتى‌گراد و رطوبت نسبى بين ۹۰-۵۰%) توجه کارشناسان را مجدداً به سوى اثرات گرما و رطوبت محيط روى ورزشکاران و نحوهٔ مناسب برخورد با عوارض منفى استرس‌هاى گرمائى جلب کرد. مربيان، ورزشکاران، مسئولان برگزارى مسابقات و متخصصان امر تغذيهٔ ورزشکاران، بايد با استرس‌هاى گرمائى و دهيدراتاسيون ناشى از ورزش در هواى گرم مقابله نمايند. از جملهٔ اين موارد مى‌توان به برنامه‌ريزى صحيح زمان انجام مسابقات، انتخاب پوشش مناسب، تطابق و عادت پيدا کردن ورزشکاران به محيط، جايگزينى مقادير مناسب آب و الکتروليت پيش، در حين و بعد از مسابقه اشاره کرد. بايد توجه داشت که آب مهم‌ترين مادهٔ غذائى است که روى فعاليت فرد در حين ورزش در هواى گرم اثر مى‌گذارد.

اصولاً در اثر واکنش‌هاى مربوط به متابوليسم انرژي، خصوصاً در عضلات فعال، بدن به مقدار قابل ملاحظه‌اى گرم مى‌شود. با لرزيدن، ميزان متابوليسم کلى بدن ۵-۳ برابر افزايش خواهد يافت. در زن يا مردى که از لحاظ ظرفيت هوازى مشکلى نداشته باشد، و در جريان ورزش سنگين و متمادي، متابوليسم ۲۵-۲۰% برابر ميزان در حال استراحت افزايش مى‌يابد که از لحاظ تئورى مطابق افزايش دماى مرکزى بدن به ميزان يک درجهٔ سانتى‌گراد در هر ۷-۵ دقيقه خواهد بود. همچنين جذب حرارتى بدن از طربق تابش اشعهٔ خورشيد و اشيائى که گرماى بيشترى نسبت به بدن دارند، نيز انجام مى‌پذيرد. از دست دادن حرارت هم از طريق تابش، هدايت و همرفت صورت مى‌پذيرد، اگرچه که تبخير آب از راه تعريق و راه‌هاى تنفسى مهم‌ترين مسير دفع آن مى‌باشد که توضيح بيشتر در ادامه آمده است. تحت شرايط ايده‌آل، خنک شدن از راه تعريق معادل از دست دادن ۱۸Kcal/min گرما است. اگر دماى درون بدن افزايش يابد، عروق محيطى متسّع شده و سبب خنک شدن خون مى‌شوند. در حين انجام ورزش در هواى گرم، ميزان تعريق مى‌تواند به ۵/۳ ليتر در دقيقه هم برسد. در کل، غدهٔ هيپوتالاموس مرکز اصلى تنظيم دماى بدن است و در آن گروهى از نورون‌هاى مخصوص وجود دارند که به‌عنوان ترموستات بدن عمل کرده و دما را به دقت در حد ۱±۳۷ درجهٔ سانتى‌گراد نگاه مى‌دارند. اين مرکز توانائى جلوگيرى از توليد گرما را ندارد، بلکه فقط آغازگر پاسخ‌هائى است که در زمينهٔ محافظت بدن از گرما وارد عمل مى‌شوند.