از آنجا که نمی‌شود همه فیلم‌های این جریان را در این فهرست ذکر کرد، تنها به گلچینی از بهترین‌ها اکتفا شده و بیشتر معیار، فیلم‌هایی بوده است که جریان روشنفکری و مخاطبان عام را به یک اندازه به خود جذب کرده‌اند و در بررسی تاریخ سینمای ایران بیشتر از آن‌ها یاد شده است.

جواد رنجبر درخشی‌لر، شاهنامه پژوه، در یادداشتی با عنوان «س و ش روشنفکری / ۱۰ گزاره درباره ی سازمان روشنفکری در ایران» در کانال تلگرامی خود نوشت: در پی عنوان کیهان گونه ی روزنامه هم میهن: «لمپنیسم علیه روشنفکری» به نظرم آمد که چند گزاره درباره ی روشنفکری ایرانی به ویژه خطاب به جوانان امروز

جریانات غالب معماری ایران در دوره پهلوی اول، در دوره پهلوی دوم به یک جریان غالب و تأثیرگذار معماری مدرن تبدیل می‌شود. معماری مدرن شکل‌گرفته در این دوره، عمدتاً از مجرای کار‌های معماران و اندیشه‌های جریان‌ساز اروپا از جمله سبک بین‌المللی، مدرسه باهاوس، کار‌های لوکوربوزیه، فرانک لوید رایت، جیمز استرلینگ …

گرایش غالب در روشنفکری ایران در دهه‌های 1340 و 1350 را می‌توان گرایش رمانتیک ضدمدرن قلمداد کرد که شاخص‌ترین چهره‌های آن جلال آل‌احمد و علی شریعتی هستند.

شجریان هم مثل فردوسی و حافظ و سعدی، یادگاری برای ما و آیندگان به جا نهاده که پیوند عمیقی با ایرانیت دارد. نغمه‌ها و تحریرها و آواهای گونه‌گون و دلنشین و متبحرانه‌ی او، مظهر آواز ایرانی است. از نویسنده یا روشنفکری که مشغول کار فکری است، تا کارگر یا کشاورزی که مشغول کار یدی است، آوازهایی از شجریان …

نزد اغلب مکاتب فکری، روشنفکری چندان مفهوم جذابی نیست. روشنفکری در ایران -و نه در جهان- غالبا نمایشی، نخوت‌آلود، منفی‌بافانه، متکبرانه، مردم‌ستیزانه و بی‌مصرف شمرده می‌شود. روشنفکران ایرانی نزد اغلب تفکرها، محبوب نیستند. آن‌ها از موضع بالا مردم را نگاه می‌کنند؛ درعین‌حال تولید فکر و علم ارزشمندی هم ندارند. …

سعید راد بازیگر توانمند سینمای ایران یک مرداد ۱۴۰۳ چشم از جهان فروبست، مردی بلندبالا که روزگاری قهرمان سینمای روشنفکری و بدنه بود، با «خداحافظ رفیق» «امیر نادری» قد کشید و با «صادق کرده» «ناصر تقوایی» به ثبات رسید و با «سفر سنگ» «مسعود کیمیایی» به فئودالیسم ریشه‌دار ایرانی پایان داد، بعد از انقلاب با …

حضور پررنگ زنان سیگاری در سریال‌های نمایش خانگی، به ویژه در تولیدات اخیر، پرسش‌های جدی درباره پیامدهای فرهنگی و اجتماعی این روند به وجود آورده است. آیا این نمایش‌ها نمادی از روشنفکری و آزادی فردی هستند یا در حال ترویج و عادی‌سازی رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی؟ در این گزارش، به بررسی و تحلیل جوانب …

نگار داوودی، تاکنون دو کتاب نوشته است؛ یکی رمانی به‌نام «کوکو» و دیگری مجموعه داستان «دوستی با گراز». او در کتاب «دوستی با گراز» که از مجموع 26 داستان کوتاه گردآوری شده است عموماً به مسائل زنان معاصر ایرانی می‌پردازد.

‌ دلسوزانه به آقای پزشکیان می‌گوییم که در اطرافیان خود تجدیدنظر کند. همین آقای دکتر محمد فاضلی با آن افتضاحی که مقابل چشم میلیون‌ها بیننده ایرانی نشان داد و تحمل نقد خود را نداشت، چگونه می‌تواند همراه خوبی برای ایشان باشد و دولتی نقدپذیر را ترسیم کند؟! به فرض که حرف منتقد ایشان خلاف باشد، از جا برخاستن …

سال‌هاست چه در محافل روشنفکری و چه در افکار عمومی، شاهد روایتی از زوال جامعه ایرانی هستیم. بسیاری از فروپاشی اخلاق در جامعه می‌گویند و آسیب‌ها و بحران‌های اجتماعی را به نشانه زوال می‌گیرند. دکتر آرش حیدری، جامعه‌شناس اما این نشانه‌ها را بخشی از فرآیند تاریخی ما در نسبت قدرت و مقاومت می‌داند و معتقد است …

از دید جامعه شناس ایرانی، تصمیم روشنفکری ایرانی، صبر است. او همچنین به روشنفکری توصیه می‌کند از ایجاد درگیری و تعارض با نظام سیاسی خودداری کند.

یکی از موضوعات مطرح در فضای روشنفکری ایران، نحوه تعامل با «غرب» و دستاوردهای آن بوده است. با وقوع جنگ‌های ایران و روسیه و آشکار شدن ضعف نظامی، سیاسی و اقتصادی ایران در مقابل قدرت‌های اروپایی، راهکارهای جبران عقب‌ماندگی و کاستی‌های ایران مورد توجه اندیشمندان و دیوانسالاران ایرانی قرار گرفت. در دهه‌های …

رمانتیسم روشنفکر ایرانی عارضه‌ای است که روشنفکر فکر می‌کند که فهم بالاتری از جامعه دارد؛ اما در عمل جز همین آشفتگی فکری و مشتی کلیات که به درد کسی نمی‌خورد غیر از اداهای روشنفکری، رویکرد شاهزاده تا تاج‌زاده نشان می‌دهد که روشنفکر ایرانی بعد از حدود ۲۰۰ سال دستش خالی است، جز اینکه تلاش می‌کند آشی بار …

آیا این حقیقت دارد که روشنفکر ایرانی به بازی گرفته نشد و به او ظلم شد و سرکوب شدواین وضع به خشمش علیه انقلاب اسلامی ‌و اسلام و جمهوری اسلامی‌ بدل شد تا جایی که از غیظ جمهوری اسلامی، درمسیر شتابان سقوط قرار گرفته‌اند؟این هم اشتباه دیگر آقایان عبدالکریمی، علیزاده و امثال این دوستان است.

پرسش این است: چرا روشنفکری ایرانی کارش امروز به قبرستان اسرائیل ختم شد؟ اولین گام در بنای دیوار کژ چه بوده؟ تقدم عقل مدرن بر وحی الهی؟ یا آویختگی به دامان غرب؟ آیا رسیدن به این نقطه ولو در الحاد غرق‌شدن، ناگزیر بود؟

صادق هدایت (۲۸ بهمن ۱۲۸۱ – ۱۹ فروردین ۱۳۳۰) نویسنده، مترجم ایرانی بود.او را همراهِ محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی و صادق چوبک یکی از پدران داستان‌نویسی نوین ایرانی می‌دانند. هدایت از پیشگامان داستان‌نویسی نوین ایران و نیز روشنفکری برجسته بود. بسیاری از پژوهشگران، رمانِ بوف کور او را مشهورترین و درخشان‌ترین …

قضیه غزه و نتیجه دفاع ۴۵ ساله جمهوری اسلامی از آزادی فلسطین و پدیدار نمادین روز قدس که به آینه جهانی شدن دفاع از مظلومیت فلسطین و انزجار جهانی از اسرائیل ختم شد یک حقیقت شگفتی‌آور و باور‌نکردنی را در حاشیه مسأله شکوهمند پیروزی حق و افشای باطل ظاهر می‌سازد و آن ضمنا ظاهرشدن ماهیت پوچ شبه‌روشنفکری مدرن …

کور اما بینا: تأملی در ترومای خودآگاهی تاریخی و وجه تراژیکِ زیستِ آکروباتیک وار روشنفکری ایرانی (تحلیلی از سومین نشست «ما و جهان سلطه»، برگزار شده در ۷ فروردین ۱۴۰۳) متن یادداشت یوسف شیخی، مدرس فلسفه و کلام، پژوهشگر مطالعات میان‌رشته‌ای و تاریخ نگاری اندیشه، با عنوان « کور اما بینا: تأملی در ترومای خودآگاهی

جامعه‌ی ایران نیازمند روایتی ایرانی از مسائل و مصائب و دشواره های شبه مدرن خویش است. البته جامعه‌ی شبه مدرن در دل خود شبه روشنفکر می‌پروراند، روشنفکری

نخبگان فکری و به تعبیری منورالفکر‌ها بعد از انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ امید بسیاری به این انقلاب بسته بودند. آن‌ها شورمندانه حوادث را دنبال می‌کردند و باور عمیق داشتند ایران گام در راه سعادت گذاشته است. اما حوادث پی در پی که بر سر راه انقلاب نوپا چه در داخل چه متاثر از وضعیت جهانی شکل گرفت کم کم بذر تردید …

روزنامه اعتماد نوشت: «مصطفی ملکیان (نویسنده، مترجم، فیلسوف و روشنفکر نامدار کشورمان) در کار روشنفکری خود توجه ویژه‌ای به فرهنگ و اخلاق دارد، و این یکی از تفاوت‌های بارزی است که او با دیگر روشنفکران ایرانی دارد. او در نوشته‌های خود، و در سخنرانی‌هایی که انجام می‌دهد، همواره به ضعف‌ها و نقص‌های فکری، اخلاقی …