حفظ بی طرفی مقام رئیس جمهور از شعار تا عمل

رییس جمهور به عنوان مجری انتخابات حق طرفداری یا دخالت در انتخابات را ندارد این جمله ای است که خاتمی در کسوت رئیس جمهور و در خرداد ماه ۸۴ به زبان راند و البته بارها نیز بر آن تأکید کرد اما نگاهی به رویکردها و مواضع او در همین منصب نشان می دهد که بارها این شعار بی طرفی از سوی شخص وی نقض شده است

رییس‌جمهور به عنوان مجری انتخابات حق طرفداری یا دخالت در انتخابات را ندارد. این جمله‌ای است که خاتمی در کسوت رئیس‌جمهور و در خرداد ماه ۸۴ به زبان راند و البته بارها نیز بر آن تأکید کرد اما نگاهی به رویکردها و مواضع او در همین منصب نشان می‌دهد که بارها این شعار بی‌طرفی از سوی شخص وی نقض شده است.

رئیس دولت اصلاحات اگرچه همزمان با آغاز رقابت‌های کاندیداهای انتخابات تلاش کرد تا کدهایی را که منتهی به کاندیداهای همفکرش می‌شود، ارائه دهد اما در نهایت به همین هم اکتفا نکرد و در چند اظهارنظر موضع خود را به‌طور کامل روشن کرده و سعی کرد تا جهت انتخابات را تعیین کند.

خاتمی با استفاده از جایگاه ریاست جمهوری می‌کوشید تا مسیر انتخابات را به سمت کاندیدای دلخواه خود پیش ببرد و در این زمینه مواضعی همسو با شعارهای جریانی خاص را سر می‌داد و در همان ایام انتخابات در کنار این موضع که مردم باید به کسی رأی دهند که به حقوق و آزادی آنها پایبند است، از کاندیداتوری مصطفی معین کاندیدای اصلاح‌طلبان تندرو نیز حمایت کرد. در شرایطی که معین پس از یک بار رد و سپس تأیید صلاحیت چهره ای مردد برای حضور در انتخابات به خود گرفت، خاتمی در جمع خبرنگاران در نهاد ریاست جمهوری تأکید کرد: «ایشان حتما شرکت خواهد کرد و در غیر این صورت یک اشتباه استراتژیک کرده است.»

این نکته البته موجبات دلخوری سایر نامزدهای اصلاح طلب را هم فراهم کرده بود، تا جایی که چندی پیش کروبی با مرور تاریخ انتخابات گذشته گفت: «۴سال پیش که من داوطلب بودم، ایشان فرمودند معین باید بیاید. اطلاع دقیقی هم دارم که خاتمی پس از رد صلاحیت معین تلاش زیادی برای حضور وی در انتخابات کرد و علنی گفت که معین باید بیاید.»

او البته در تخریب جریان رقیب هم با همفکرانش در بیرون نهاد ریاست جمهوری همسو شده و گام‌هایی در این جهت بر می‌داشت: «اهانت به مردم است که بگوییم شما هنوز نیازمند قیم و منجی هستید، و انسان‌هایی که معلوم نیست سابقه‌ی حیاتشان چقدر ارزشمند باشد، به عنوان منجی بخواهند وارد عرصه شوند.»

چراغ سبزهای خاتمی برای تخریب تا جایی پیش رفت که سخنگوی دولت وی که البته نباید در این جایگاه به اظهارنظر شخصی بپردازد و موضع‌گیری‌های او دقیقاً منتسب به دولت است، به کاندیداتوری قالیباف واکنش نشان داده و با هدف تخریب وی در همایش مشاوران فرمانداران و استانداران سراسر کشور در وزارت کشور گفت: «این افتخار دولت آقای خاتمی است که کسانی که در سال ۷۸ به خاتمی نامه نوشتند و اعلام کردند، کاسه صبرشان لبریز شده و اگر شما سرکوب نکنید، ما سرکوب می‌کنیم، امروز با لباس شیک می‌آیند و جلوی مردم می‌ایستند و خود را خواهان تحول می‌دانند و مدعی هستند که تحول بدون اصلاح‌طلبی امکان‌پذیر نیست.»

اما از آنجا که هنوز برای دولت خاتمی مشخص نبود که چه کسی شانس پیروزی بیشتری دارد، به تخریب قالیباف اکتفا نکرد و این بار شخص خاتمی نشانه تخریب را به سوی احمدی‌نژاد گرفت. خاتمی که برای شرکت در مراسم دریافت دکترای افتخاری به دانشگاه تهران رفته بود، دیررسیدن به مراسم را بهانه‌ای برای تخریب شهردار تهران کرد و گفت: «برای رسیدن به این مراسم، زمان کوتاه‌تری حدود ۲۰ دقیقه را تنظیم کرده بودم، ولی در ترافیک، حدود ۵۵ دقیقه گرفتار شدم.» او از طرف کسانی که چنین وضعی را نمی‌توانند اداره کنند، معذرت خواسته و افزوده بود: «این فاجعه است که به محض آمدن یک قطره باران یا برف در وضع رفت‌وآمد این چنین اختلال ایجاد می‌شود.»

خاتمی البته به کنایه، کاندیداهای ریاست جمهوری را به قدرت‌طلبی متهم کرده و در همان مراسم از دانشگاه تهران تشکر کرد که در مراسم اعطای نشان دکترا به وی، کلاه دیگری بر سرش نگذاشتند و به پوشاندن ردای دکترا اکتفا کردند. او گفته بود: «اگرچه به لطف خداوند تا چند ماه دیگر یکی از این کلاه‌ها برداشته خواهد شد، اما من در شگفتم که برای برداشتن این کلاه صف طویلی تشکیل شده تا یک نفر این کلاه را بر سر خود بگذارد.» بگذریم از اینکه امروز خاتمی برای تصاحب دوباره آن "کلاه" حاضر است با همفکرانش هم رقابت کند و در این صف طویل، تاکنون فقط او، موسوی و کروبی ایستاده‌اند.

اوج نقض بی‌طرفی از سوی خاتمی در بیانیه‌ای که برای تعیین تکلیف دور دوم انتخابات صادر کرد، تجلی یافت. او دیگر به حمایت کلی از کاندیدای مد نظر خود بسنده نکرد و در این بیانیه به‌طور تلویحی از مردم خواست تا هاشمی را برگزینند. جملات خاتمی در آن بیانیه بلافاصله روی پوسترهای تبلیغاتی هاشمی جای گرفت. او در ۳۱ خرداد ۸۴ اعلام کرد: «بکوشیم در ماه‌های پایانی این دوران درخشان و سخت، منصب پرافتخار خدمتگزاری را به آن کس واگذاریم که آزادی را صادقانه پاس بدارد و در پی پیشرفت و سازندگی و عدالت مبتنی بر توسعه و قادر به دفاع از عزت و حیثیت و منافع کشور در جهان کنونی باشد."

از آن تاریخ کمتر از ۴ سال می‌گذرد و اکنون در آستانه انتخابات دهم ریاست جمهوری، محمود احمدی‌نژاد بر مسند خدمت تکیه زده است. نگاهی به مواضع دولت احمدی‌نژاد در قبال انتخابات می‌تواند الگوی مناسبی در حفظ بی‌طرفی باشد. در شرایطی که همه کسانی که در صف کاندیداتوری ایستاده‌اند، خود را رقیب احمدی‌نژاد دانسته و مستقیم و غیرمستقیم بر طبل تخریب می‌کوبند، علاوه بر اینکه این تخریب‌ها بی‌پاسخ گذاشته شده، رئیس‌جمهور حتی از پاسخ دادن به سؤالات انتخاباتی خبرنگاران امتناع می‌کند. این مشی البته بر خلاف روال دولت پیشین از سوی سخنگوی دولت نیز مورد پذیرش واقع شده و سخنگوی دولت نیز تأکید می‌کند که دولت نمی‌خواهد وارد بازی‌های سیاسی شود و فرصت خدمت را غنیمت می‌داند.

ورود احمدی نژاد به بحث های انتخاباتی از منظر مجری انتخابات و حافظ حقوق مردم است و در همین راستا در اظهارات اخیر خود در جلسه هیئت دولت گفته است: «هیچ‌کدام از مدیران دولتی حق ممانعت از سخنرانی کاندیداها را ندارند. رئیس‌جمهور در جلسه یکشنبه گذشته هیئت دولت بر حفظ نشاط سیاسی کشور در آستانه انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرد و گفت: کار سیاسی، همین است. افراد باید به جاهای مختلف بروند و دیدگاه‌هایشان را بگویند و از هر فرصتی که مجاز است، استفاده کنند؛ این زیبایی فعالیت در جمهوری اسلامی ایران است.»

محمود یوسفی