آب یعنی همه چیز

توصیه های متخصصان درباره تاثیر نوشیدن آب بر سلامت بدن

آب مایه حیات است و بدن ما برای انجام فعالیت‏های حیاتی‎اش به آن نیاز دارد. نشانه‌ نیازش هم همان حس تشنگی است. اما پزشکان توصیه می‎کنند پیش از رسیدن به این حس، یعنی پیش از تشنه شدن هم آب بنوشیم. آنها می‌گویند بدن ما روزانه به ۸ لیوان آب نیاز دارد.

کم‌آبی تاثیرات نامطلوبی بر بدن ما دارد و برای حفظ سلامت لازم است همیشه آب کافی به بدن‎مان برسد. پرونده این هفته ما درباره همین موضوع است. با ما همراه شوید....

▪ دکتر گلرخ ثریا

دندان‌پزشک

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که وقتی یک لیوان آب یخ را می‌نوشید، دندان‌های‌تان تیر بکشد. این می‌تواند به دو دلیل باشد؛ یکی آن که دندان‌های‌تان بیش از حد حساس است و آب سرد باعث می‌شود تغییرات حرارتی شدید در دهان شما ایجاد شود و رشته‌های عصبی دندان شما تحریک شود و دندان‌های‌تان درد بگیرد. سایش و پوسیدگی دندان‌ها می‌تواند باعث شود آب سرد دندان‌هایتان را حساس کند ولی اگر دندان‌هایتان حساس نباشند، به دلیل تحریک ناگهانی شاخه‌های عصب سه قلوی فک شما و تحریک مغز، سرتان ناگهان درد می‌گیرد. این سردرد را هنگامی که بستنی سرد را هم میل می‌کنید، احساس می‌کنید.

اما اگر سری به مناطق جنوبی ایران مانند بوشهر زده باشید، حتما دیده‌اید که دندان‌های بسیاری از افراد لکه‌های زرد و قهوه‌ای دارد که آن را «فلویوریزیس» می‌گویند. می‌دانید علت آن چیست؟ شاید باور نکنید ولی آب آشامیدنی این مناطق بیش از اندازه حاوی فلوراید است و این فلوراید اضافی در آب باعث ایجاد این لکه‌های بزرگ روی دندان‌های این افراد شده است. فلوراید ماده‌ای است که باید در آب آشامیدنی هر شهری وجود داشته باشد و معمولا زیر نظر وزارت بهداشت و سازمان آب به مقدار مشخصی به آب شهرها افزوده می‌شود. اگر میزان آب شهری بیش از اندازه فلوراید داشته باشد باعث بدرنگی دندان‌ها خواهد شد، البته در مناطق جنوبی ایران آب به خودی خود حاوی مقادیر زیادی فلوراید است.

در تهران به طور دقیق مشخص نیست که آب مناطق مختلف شهر تهران چه مقدار فلوراید دارد ولی باید بدانید که آب آشامیدنی حتما باید حاوی فلوراید باشد. فلوراید از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری می‌کند، به این ترتیب که با مینای دندان ترکیب شده و یک ماده محکم از مینای دندان می‌سازد که مینای دندان را در برابر حمله مواد اسیدی غذا محافظت می‌کند. نکته دیگر این است که فلوراید باید در بطری‌های آب معدنی هم وجود داشته باشد و کارخانه‌های سازنده این محصولات باید فلوراید را به بطری‌های آب معدنی بیفزایند. افزودن فلوراید به آب آشامیدنی بهترین راه رساندن فلوراید به بدن است چون تمام افراد به هر حال از آب آشامیدنی استفاده می‌کنند.

▪ دکتر آتوسا شاداب

متخصص کلیه و مجاری ادراری، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی آزادآب برای کلیه مردم مفید است

پیشگیری از ایجاد سنگ‌های ادراری رابطه مستقیمی با حجم آب مصرفی دارد. مصرف آب بیشتر و افزایش حجم ادرار، امکان عفونت ادراری را کاهش می‌دهد. اما متاسفانه امروزه مردم به جای اینکه عطش و تشنگی خود را با آب رفع کنند بیشتر تمایل دارند تا از نوشابه، به خصوص نوشابه‌های گازدار و آب‌میوه‌های صنعتی، استفاده کنند. این امر سبب می‌شود متابولیسم طبیعی و صحیحی که باید در بدن وجود داشته باشد به هم خورده و برخی مواد زاید در مجاری ادرار و کلیه تولید ‌شود که در نهایت ممکن است به سنگ‌های کلیوی منجر ‌شود.

توصیه من به افرادی که زیاد عرق می‌کنند این است که مقدار مصرفی آب و دیگر مایعات را در طول روز به حدی برسانند که رنگ ادرارشان کاملا شفاف باشد. بنابراین از تغییر رنگ ادرار از شفاف به رنگ زرد و پررنگ‌تر می‌توان پی برد که میزان آب بدن کم شده و بدن نیاز به آب یا دیگر مایعات طبیعی دارد. از طرفی کاهش مصرف مایعات به تغییر PH ادرار منجر می‌شود و PH ادرار را اسیدی می‌کند. این PH اسیدی سبب سوزش مخاط می‌شود و مخاط مجاری ادرار را می‌سوزاند و سبب سوزش ادرار می‌شود.

استفاده از چای پررنگ، نسکافه، قهوه و به خصوص ماءالشعیر که این روزها کاملا جا افتاده که برای سنگ کلیه مفید است، به دلیل اینکه سرشار از اگزلات است مضر خواهد بود و بهتر است به جای مصرف این قبیل مایعات، از آب و آب‌میوه‌های طبیعی استفاده شود.

سوال دیگری که خیلی از افراد می‌پرسند استفاده از آب‌های معدنی است که آیا مصرف آن در بیماری‌های کلیه و مجاری ادرار تاثیری دارد یا خیر؟ مامعمولا به کسی مصرف آب معدنی را پیشنهاد نمی‌کنیم چون تا به حال نوع آب و سنگینی آن در ایجاد و عدم ایجاد بیماری‌های کلیوی اثبات نشده است. بعضا می‌شنویم که می‌گویند آب منطقه سنگین است یا رسوب دارد. توصیه‌ این است که این افراد از آب جوشیده استفاده کنند و لزومی بر استفاده از آب معدنی وجود ندارد چون ما از درصد املاح و کیفیت آب معدنی‌هایی که در بازار هست مطمئن نیستیم و به طور دقیق نمی‌دانیم که چه درصدی املاح دارند.

مطلب دیگری که خیلی‌ها درباره‌اش می‌پرسند، این است که مصرف لبنیات به خصوص دوغ یا شیر به دلیل داشتن کلسیم سبب ایجاد سنگ در مجاری ادراری می‌شود یا نه؟ باید بدانید که این یک باور غلط است و توصیه می‌شود از دوغ، شیر و دیگر لبنیات به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید زیرا محدودیت در مصرف لبنیات باعث می‌شود تا بدن اگزالات بیشتری جذب کند که خود عاملی برای تشدید سنگ‌سازی کلیه است.

▪ دکتر سیاوش ناصری مقدم

فوق‌تخصص گوارش و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات گوارش دانشگاه علوم پزشکی تهرانوسط غذا زیاد آب نخورید

نوشیدن حجم زیادی از آب در هنگام غذا خوردن موجب رقیق شدن آنزیم‌های گوارشی و اختلال در حرکات معده و در نتیجه اخلال در عمل هضم و جذب مواد غذایی می‌شود اما منع کردن نوشیدن مقدار متعادلی از آب به هنگام غذا خوردن هیچ مستند علمی ندارد. به هر حال به هنگام صرف غذا هم اگر نیاز به آب احساس شود، تا حد متعادل آن منعی ندارد.

هر انسان به طور متوسط روزانه باید حدود یک تا یک و نیم لیتر آب از راه‌های مختلف دریافت کند که حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ سی‌سی آن از طریق ادرار دفع می‌شود. همچنین بسته به فصول سال و میزان گرمی و سردی هوا و نیز میزان تحرک بدنی فرد، مقداری از آب بدن نیز از تعریق و تنفس دفع می‌شود که از طریق نوشیدن باید جبران شود. علامت و هشداری که بدن نسبت به این کاهش سطح آب بدن از خود نشان می‌دهد همان علایمی است که همگی ما به نام تشنگی می‌شناسیم، بنابراین در یک انسان سالم تشنگی، نشانه نیاز به آب است و باید از طریق نوشیدن جبران شود. در صورتی که غذای متعادل استفاده شود و خوب جویده شود و بیماری خاصی نیز در فرد وجود نداشته باشد،‌ این خود بدن است که نیازش را به آب به صراحت از طریق تشنگی ابراز می‌کند اما تند تند غذا خوردن موجب بلعیدن حجم زیادی از هوا به همراه لقمه‌های غذایی می‌شود که این موضوع از یک‌سو موجب احساس نیاز به آب خوردن به هنگام غذا شده‌ و از سوی دیگر ایجاد نفخ و سنگینی در دستگاه گوارش می‌کند. همچنین این موضوع موجب تشدید ریفلاکس نیز می‌شود. طبیعتا اگر مایعی که نوشیده شده است شیرین باشد، شدت ریفلاکس بیشتر خواهد شد.

آب بهترین ملین برای دستگاه گوارش است و موجب کمک کردن به عملکرد دستگاه گوارش می‌شود. در افرادی که دچار یبوست شده‌اند، نوشیدن آب می‌تواند کمک قابل توجهی به اجابت مزاج کند. همچنین در افرادی که دچار اسهال حاد شده‌اند از آنجا که اسهال با دفع آب و کاهش سطح آن در بدن همراه است، جبران آب دفع شده ضرورت دارد.

بدون تردید نوشیدن آب موجب پر شدن بخشی از حجم معده می‌شود و احساس سیری کاذب به دنبال دارد اما این به نوشیدن آب در حد متعادل مربوط نمی‌شود و نمی‌توان گفت که نوشیدن آب جلوی تغذیه مناسب را می‌گیرد. به هر حال زمانی که بدن به آب نیاز دارد، این نیاز باید مرتفع شود اما در خصوص کودکان این احساس سیری کاذب، ممکن است موجب ‌شود که کودکان نتوانند غذای کافی بخورند، چرا که برخی کودکان ممکن است با احساس سیری،‌ انگیزه غذا خوردن را از دست بدهند.

در مجموع آن چیزی که باید به آن اشاره شود آن است که حفظ تعادل و توازن در همه امور از جمله خوردن و آشامیدن برای تامین سلامت و تندرستی بدن ضروری است.

▪ دکتر امیرهوشنگ احسانی

متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهرانبه خاطر پوست‌تان آب بنوشید

قسمت عمده سلول را آب تشکیل می‏دهد و کم مصرف کردن آب موجب خشکی پوست می‎شود. افرادی که در طولانی مدت آب و مایعات کم مصرف می‎کنند پوست‎شان دچار خشکی شده و این خشکی موجب تسریع ایجاد چروک روی پوست می‎شود. کم‌آبی و مصرف کم‌آب موجب می‏شود پوست شادابی و طراوت لازم را نداشته باشد و به همین دلیل است که در پوست صورت افرادی که پوست‎شان دچار خشکی و کم‌آبی شده است چروک‎هایی روی پوست صورت، به ویژه دور چشم‏هایشان به وجود می‎آید.

البته در کنار مصرف آب، سایر عوامل مانند سن، ژنتیک، مصرف ویتامین‎ها و تغذیه در شادابی پوست تاثیر دارند اما آب عامل بسیار مهمی است و تاثیر قابل توجهی بر سلامت و شادابی پوست دارد. آب بر رشد ناخن‎ها و مو هم تاثیر دارد و کمبود آن موجب خشکی مو و خشکی و شکنندگی ناخن‎ها می‎شود. هر چند مصرف آب‎میوه و تمام نوشیدنی‎هایی که قسمت عمده آنها آب است برای سلامت و تامین آب مورد نیاز سلول‎های پوست مفید است اما آب طبیعی بهترین راه برای تامین آب مورد نیاز بدن است.

▪ دکتر محمدرضا خدایی

روان‌پزشک، عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشیتشنگی تمرکز را کم می‏کند

بدن یک سیستم است و عملکرد همه بخش‏های آن به هم مربوط است. آب هم که مانند هوا و غذا یکی از ضروریات زندگی است، برای همه قسمت‏های بدن لازم است و در مجموع بر سلامت انسان تاثیر دارد. بدن وقتی دچار استرس و فشار روانی می‏شود با علایمی مانند تپش قلب، احساس تنگی نفس و گرگرفتگی واکنش نشان می‏دهد. برای رسیدن به آرامش در این حالات انجام تمرین‏های آرام‌بخش و تنفس عمیق توصیه می‎شود. نوشیدن یک لیوان آب خنک هم در کاهش استرس و رسیدن به آرامش موثر است و با تاثیر بر دستگاه خودکار بدن و سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک آرامش ایجاد کرده و استرس را کم می‎کند. به همین دلیل گفته می‎شود افراد وقتی دچار استرس، عصبانیت و هیجان هستند، یک لیوان آب خنک بخورند.

وقتی آب بدن کم باشد یا اکسیژن و غذا به اندازه کافی به بدن نرسد، این حالت به مغز منتقل می‎شود و در نتیجه انرژی روانی و توان حل مساله و کنترل هیجان کم می‎شود و قدرت تمرکز و یادگیری کاهش پیدا می‎کند و در پی آن فرد دچار اضطراب ‏می‎شود. در مواقعی مانند اسهال و انجام تمرینات ورزشی که آب بدن کم می‏شود لازم است آب بیشتری نوشیده شود. هنگام انجام تمرینات ورزشی که بدن تعریق کرده، عضله فعالیت می‎کند و سموم بدن زیاد می‎شود، هر چه بیشتر آب به بدن برسد کلیه‎ها بیشتر کار می‏کنند و سموم بیشتر دفع می‎شود در نتیجه تمرکز و توان حل مساله بیشتر می‎شود.

بهترین راه برای تامین آب مورد نیاز بدن نوشیدن آب است، البته چای کم‌رنگ هم در رفع خستگی و افزایش تمرکز موثر است. به این نکته باید توجه داشت که برای تامین آب مورد نیاز بدن از جایگزین‏های ناسالم استفاده نشود. به عنوان مثال، مصرف زیاد برخی نوشابه‎های گازدار و کافیین‎دار عوارض جسمی دارند و موجب کاهش کلسیم می‎شوند، در ضمن مصرف کافیین زیاد تاثیر عکس داشته و تمرکز را کم می‎کند.

محمدرضا میرغلامی