آموزش دانایی محور و رویکرد بهره وری تولید دانش

افزایش جمعیت و محدود بودن منابع در سطح جهان موجب شده است که بهره وری نقشی تعیین کننده در رشد اقتصادی,اجتماعی و افزایش رفاه ملی جوامع مختلف ایفا کند

این مقاله بخشی از دیدگاه نظری نویسنده است در باره ی «فرامدرسه»، که بستر عملیاتی کردن؛ تولید دانش و یادگیری است که می توان در این فضای فیزیکی، آموزش مبتنی بر IT را در مدرسه ایجاد کرد. عنوان «فرامدرسه»، که در این مقاله به کار رفته، توان و گرانیگاه عرضه ی فراورده های آموزشی (محصولات قابل عرضه همان است که که در فرایند آموزشی؛ تربیتی، خلاقیت, یادگیری و یاددهی مبتنی بر فناوری اطلاعات آموزشی، بدست می آید) است. بانگرش ایجاد فرامدرسه در دل مدرسه رسمی (سنتی) می توان اذعان کرد، بخش زیادی از چالش ها و تنگناهای موجود در آموزش و پرورش را که شامل کمبود فضای آموزشی، تداوم نداشتن فرایند یادگیری تاپایان آموزش رسمی (آموزش عالی)، کاربردی نبودن مدارک تحصیلی و نبودن بازارکار برای دانش آموختگان رسمی اعم از فارغ التحصیلان دوره متوسطه و دانشگاه؛ و در نهایت مستمر نبودن نظام تعلیم و تربیت در جامعه و گسست توانایی های یادگیری و آموختن دانش پس از فارغ التحصیل شدن است را می توان ساماندهی و اطلاعاتی کرد .

همانگونه که بدوا گفته شد، این مقاله بخشی از مقالات فرامدرسه که پایگاه اینترنتی havayetazenews.com.ارایه شده است ، می باشد و برای یافتن اطلاعات کامل از اینکه بدانیم «فرامدرسه کجاست؟» به این سایت مراجعه نمایید و در این قسمت فقط بخش بهره وری تولید دانش در فرامدرسه و یادگیری مبتنی بر IT اریه شده است.

● برداشت فرهنگی از بهره وری در عرصه ی آموزش:

چند سال پیش روز بهره وری ملی یک پوستر با یک شعار تقریبا سوال بر انگیز و به فکر وادار کننده چاپ شده بود شاید حدود سال ۸۰ بود .

شعار پوستر تا آنجایی که بخاطر مانده این است؛

"اگر گله ای از گوسپندان را شیری رهبری کند بهتر از آ ن است که گله ای از شیر ان را گوسپندی رهبری کند."

این شعار اگر در همه ی مظاهر اجتماعی برای بهره وری کار برد نداشته باشد؛ حتما درعرصه ی فرهنگی و آموزشی برای بهسازی و کیفیت بخشی همه ی نهادها و سازمانهای مرتبط کاربرد دارد.

▪ نیاز به بهره وری:

افزایش جمعیت و محدود بودن منابع در سطح جهان موجب شده است که بهره وری نقشی تعیین کننده در رشد اقتصادی،اجتماعی و افزایش رفاه ملی جوامع مختلف ایفا کند.

کشورهای توسعه یافته ودر حال توسعه مانند ژاپن، سنگاپور و مالزی،توانسته اند با افزایش بهره وری منابع، تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه خود را به نحو چشمگیری افزایش دهند. محققان از دنیای امروزی به عنوان عصر عدم تداوم یاد می کنند. عصر تداوم به این معنی است که دیگر تجارب و راه حل های گذشته برای مسایل جاری و آینده سازمان کارگشا نیستند.

عموم دولت ها، معتقدند، باید به شیوه ای دیگر اندیشید و به دنبال راهکارهای جدید بود تا بتوان تولید و خدما ت را با حداقل هزینه و با کیفیت برتر، آنگونه که در شرایط بازار و نیاز جهان حکم می کند؛ بتوانیم رقابت کنیم وپیروز این عرصه با ارایه محصولات دارای ملاک های کمی و کیفی لازم باشیم و محصولات فرهنگی و خدماتی و علمی و پژو هشی و منابع انسانی از ایندایره جدا نیست و نقش نظام های آموزشی ضمن ایجاد روحیه تولید دانش نهادینه کردن فرهنگ بهره وری هستند و جنبش نرم افزاری باید به روشنی و وضوح این مفهوم را که: "توانا بود ؛‌ هرکه دانا بود" را معرفی و فرهنگسازی کند و آموزش دهد .

▪ تولید دانش و بهره وری:

علم از قرن هفدهم تاکنون، دارای مجامع علمی، نهادهایی بی‌همتا در جامعه انسانی است و اقتدار معنوی خاصی داشته‌است . این مجامع در حقیقت‌جویی انقلابی و در رویه‌‌ها و روش‌ها صریح و بی‌پرده بوده و مشروعیت‌شان را از این اعتقاد به دست آور دند. هدف علم، در سایه این تحول کیفی رسیدن به نتایج فنی خاص نیست بلکه کسب دانش پایان اهداف علم است که به جنبش نر م افزاری و تو سعه یافتگی در زمینه تولید دانش معروف است.

حتی این جنبش اصرار دارد که علم نباید درگیر بوروکراسی بشود تا بتوانند با تولید نرم افزار آزاد و طراحی اتاق فکر در بخش تحقیقات ؛ جواب‌گوی اهدافی باشد که نیازهای جهانی تعیین می‌کند تا نتایج کارهای علمی بر اساس فواید فنی‌ آن‌ها «سنجیده» شود.مطالعات نشان می دهد که بهره وری در کشور ما،بخصوص در بخش خدمات،همچنان پایین است وتوجه خاص و سرمایه گذاری بیشتری را در این زمینه می طلبد. بهبود بهره وری در سازمانهای خدماتی پیچیدگی بیشتری دارد.زیرا نهادها و ستادهای مرتبط با اجزاء فعالیتهای خدماتی معمولا کیفی و ناملموس اند و به آسانی نمی توان آنها را به عدد و رقم تبدیل کرد.

از این رو اندازه گیری بهره وری در بخش خدمات دشوار تر بوده و مستلزم به کار گرفتن روشهای ویژه است.

علم نه تنها با تکنولوژی بلکه به گونه‌ای جدایی‌ناپذیر با امور فنی و تکنولوژی‌های اجتماعی و نیازهای جامعه در هم آمیخته است. ویژگی نهادهای جدید علمی بر آینده دانش و پژوهش آزادانه اهمیتی اساسی خواهد داشت.

هرچند بهره‌ وری ؛ یکی از مفاهیم علم اقتصاد است و اینگونه تعریف می‌شود: "مقدار کالا و یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرِِِِژی و یا کار هزینه شده". یا به دیگر سخن ؛ بدست آوردن حداکثر سود ممکن با بهره گیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد ومهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و…به منظور ارتقاء رفاه جامعه .

اما بهره وری در دوکنش اجتماعی خود ، نیازمند به دانش است . کنش اصلی بهره وری در واکنش به اجرای نظریه ی ؛ تولید بیشتر ، مصرف بیشتر و سود بیشتر نظام ها و بنگاهها و سیستم های اقتصادی بر کشورهاست و این سود جویی اگر مبتنی بر دانش نباشد ، چرخه ی اقتصاد به نفع سودجویان اقتصادی و مختل کنندگان امنیت و نظارت بر تولید و مصرف خواهد بود و با پرو پاگاند(غوغاسالاری تبلیغاتی) ذایقه اجتماعی را برای مصرف بی رویه کور می کنند و همینگونه به جای اطلاع رسانی، روش تبلیغات تحریک ذایقه و بد سلیقگی را به جای حق انتخاب و حق مصرف و هزینه حاکم می کنند.

دومین کنش بهره وری، فرهنگسازی نظام مند بودن به سیستم بهره دهی و بهره رسانی و بهره مندی در مقابله با بهره کشی است.

بر خلاف پندار بخی افراد بهره وری فقط برای صنایع نیست بلکه بهره وری سطوح مختلفی دارد و همه افراد در همه سطوح نقش دارند یعنی اینکه افراد می‌توانند با تفکر، ابداعات و نوآوری‌های خود عملا" در چند سطح گوناگون موثر واقع گردند، سطوح مختلف بهره وری عبارت‌اند از:

۱) سطح فرد

۲) سطح گروه کاری

۳) سطح سازمانی

۴) سطح رشته‌های تجاری، خدماتی، صنعتی و یا کشاورزی

۵) سطح بخش‌های اقتصادی

۶) سطح ملی و کشوری

۷) سطح جهانی

با ختصار می توان گفت ؛ در سطوح فردی به دنبال تدابیری برای افزایش بهره وری فردی و در سطح گروه نیز به دنبال افزایش بهره وری گروه کاری هستیم.

وقتی بهره وری در سطوح سازمانی و رشته‌ها و اقتصادی مطرح می‌شود و بیشترین ضوابط و شرایط مربوط به بهره وری را می‌توان در دانش و فرهنگ سازمانی مشاهده کرد.

در سطح ملی و جهانی؛ مصالح ملی برای حفظ منافع کلان ملی و امنیت و حیثیت اجتماعی مطرح است و برنامه ریزان اقتصادی و سیاست گذاران مثلا" در زمان جنگ دستور دهند کارخانه‌های کالاهای غیرضروری و لوکس اقدام به همکاری با سایر کارخانه‌های تولید مواد غذائی و حتی کارخانه‌های ساخت جنگ افزار نمایند و تولید کالای خود را تعطیل نمایند. و یا مصالح عمومی ایجاب می‌کند جند خانه که در مسیر طرح یک شاهراه واقع گردیده خریداری یا معاوضه گردیده و تخریب شود.

● تولید دانش و فرهنگسازی برای بهبود موانع بهره وری:

▪ نداشتن اعتقاد و باور ملی به نتایج وفواید بهبود بهره وری

▪ ترس از برخی نمودهای ظاهری بهره وری از جمله ترس از بیکاری

▪ ناآگاهی عمومی نسبت به مفاهیم وجایگاه بهره وری؛ منجر می شود، تا میزان اهمیت آن ونقش و وظایف افراد در این راستا، به حد اقل برسد. دیگر موانع بهره وری، بی توجهی به فکرهای خلاق و مبتکر مقاومت افراد در مقابل تغییرات و عدم تمایل به ترک برخی عادات غرق شدن در روش‌ها و تکنیکها و تغییر باورهای فکری بلند پروازی و بی توجهی به مسائل به ظاهر کوچک وراه حلهای خرد

▪ مشخص ننمودن متولی کار

▪ ناهماهنگی ونبود هدایت ونظارت مناسب

▪ ضعف تعهد اجرایی

▪ عجله در حصول نتیجه

▪ دخالتهای بی جای برخی کارشناسان در سایر حوزه‌های کاری واظهار نظرهای غیر کارشناسانه

▪ عدم وجود کارشناسان خبره و یا عدم انگیزش آنها در ارزیابی سیستم و تجزیه و تحلیل و اندازه گیری بهره وری برخورد مقطعی با موضوع بهره وری وناپیوستگی، آنهاست.

● فواید آموزش و ارتقای فرهنگ عمومی در بهره وری:

▪ صرفه جویی در هزینه‌ها افزایش کیفیت (مرغوبیت و مطلوبیت)کالاها وخدمات

▪ ثبات قیمتها و یا حتی کاهش آن افزایش سطح رفاه عمومی جامعه

▪ افزایش درآمد وسود رضایت عمومی افراد رونق اقتصادی افزایش

▪ تولید و ارائه خدمات ثبات اقتصادی در بازار جهانی ایجاد اشتغال توسعه صنعتی.

منافع وفواید بهره وری برای سیستم‌های دولتی و شرکتها را می‌توان به شرح ذیل برشمرد:

▪ افزایش سود و درآمد کاهش هزینه‌ها افزایش تقاضا

▪ رضایت شغلی کارکنان

▪ سرعت عمل کارکنان

▪ دقت عمل کارکنان

▪ ایجاد رقابت سالم تر

▪ ارتقای شغلی کارکنان

▪ ایجاد محیط کاری جذاب آموزش عمومی کارکنان

▪ افزایش حقوق و دستمزد

▪ امنیت شغلی کارکنان

▪ انجام درست کارها و انجام کارهای درست

▪ افزایش کیفیت زندگی کاری

▪ افزایش رفاه کارکنان

▪ افزایش انگیزه کاری.

● رابطه ی بهبود و ارتقای بهره وری و فرهنگ عمومی:

شاید انتظار این معنا را نداشته باشیم که گفته شود، نظام اقتصادی سالم می تواند سیاست های فرهنگی یک کشور را تعیین و تبین می کند و این سالمسازی دو سویه مستلزم کوشش و تلاش برنامه ریزی شده همه جانبه از سوی افراد و مسئولین ذیربط در فرهنگ و اقتصاد است که خود نیازمند بهبود شرایط کار و تغییر محرکه‌ها و روشهای انگیزشی کارکنان، بهبود نظامها، دستورالعملها، قوانین، بخشنامه‌ها، دستورالعملها، روشها، فناوری و غیره می‌شود.

بدیهی است برای افزایش سطح بهره وری عامل یا علت بخصوصی را نمی‌توان ارائه کرد بلکه ارتقای بهره وری معلول ترکیبی از عوامل گوناگون است و هرکدام به نوبه خود تأثیر لازم را می‌‌گذارد .عوامل بسیاری درتعریف و دیدگاههای مکاتب آموزشی مختلف نسبت به بهره وری موثرند که درک دانش؛ تجربه؛ زمینه ها وشرایط محیطی موجب تعریف وتفسیر آنها از بهره وری به شیوه های مختلف گردیده است.

▪ تحلیل بهره وری: بیشتر تعاریف بهره وری شامل کارایی؛ اثر بخشی؛ سود آوری؛ کیفیت؛ نوآوری؛ کیفیت زندگی فردی و اجتماعی ؛ فرهنگ و مانند آن است(بلچر ۱۹۸۷) .پس نمی توان نقش و تاثیر آموزش را در بهره وری نادیده گرفت . با نگاهی کوتاه و گذرا به این مفاهیم به بحث اصلی خود در باره ی بهره وری تولید دانش برای کسب توانایی از سوی « فرامدرسه » می پردازیم و تاثیر متقایل و تعا ملی این سه متغییر یعنی ؛ بهره وری – تولید دانش و توانایی ملی پرداخته می شود .

▪ کار آیی : کارایی، عبارتی است برای مشخص کردن آسانی در کارا بودن هر چیز. همچنین چگونگی کاربرد آسان تر برای فرد، با بکار بردن ابزار یا چیزی ساخته شده توسط انسان، برای هدفی خاص. کارایی می تواند به معنی سنجش میزان کارایی و کاربردی بودن، و مطالعه چگونگی بازده و میزان بهره وری پنهان در هر ابزاری نیز باشد، همچنین رعنایی و زیبایی آن.( ویکی پدیا )

▪ اثر بخشی: به معنی هدایت منا بع به سوی اهدافی که ارزشمند ترند. برای مثال تمرکز روی نتایج ؛ انجام کار صحیح در زمان صحیح ؛ کسب اهداف کوتاه مدت وبلند مدت می باشد. در این رابطه اثر بخشی فردی رامتغیر های خروجی می دانند که برای سنجش افراد استفاده میشوند مانند انعطاف پذیری و اثر بخشی ساز مانی و توانایی سازمان در ارضای حداقل انتظارات ذی نفعها برای کسب اهداف کوتاه مدت وبلند مدت .بطورکلی اثر بخشی سازمانی دستیا بی به اولویتها واهداف چند گانه در چا ر چوب نظام ارزشی مشترک با فرهنگ سازمانی است به گونه ای که کسب اهداف از نظر هزینه و زمان بهینه باشد و رضایت خاطرذی نفعهایی را که در جهت کسب اهداف تلاش می کنند را فراهم نماید.

▪ سود آوری: طبق مدل تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی دوپونت درواقع سود چگونگی بکار گیری داراییها و کسب منفعت حاصل از آن است.

▪ کیفیت: سلاحی استرا تژیک و رقابتی جهت تثبیت وضع فعلی وانجام فعا لیتهای جدید بطوریکه افزابش فروش در بازار را تسهیل می کند. کیفیت وبهره وری قابل تفکیک نیستند و به موازات هم پیش میروند.

▪ نوآوری: فرایند خلاقانه انتخاب وانطباق کا لاها وخدمات؛ فرایندها؛ ساختارها و دیگر موارد برای پا سخگوئی به فشار های داخلی وخارجی و تقاضا وتغییرات محیط است. نوآوری ممکن است مبتنی بر کار فردی یا نیاز های سازمانی ویا نتیجه فشار های محیطی مثل تشدید رقابت باشد . در این حالت کوششها به سوی تکمیل یا جایگزینی فرایندی که اکنون وجود دارد یا با تامین این حلقه مفقوده به سوی آن هدایت میشود معطوف است.

▪ روش کمی بیان نوآوری:عبارت ازنسبت خروجی به ورودی مساوی با محصولات بازاریابی شده به اید ه های امکان پذیر (تعداد خلاقیتها). کیفیت زندگی کاری در مدل والتون عبارت از مراحل زیر است :

۱) پرداخت کافی و منصفانه

۲) عوامل ایمنی وبهداشتی

۳) فرصت رشد وامنیت مداوم

۴) قانون گرایی در سازمان کار

۵) وابستگی اجتماعی زندگی کاری

۶) فضای کلی زندگی

۷) یکپارچگی وانسجام اجتماعی در سازمان کار

۸) بهبود توانائیهای انسانی

▪ روندهای موثر بر بهره وری : روندهای فردی و ساز ما نی ؛ روند های تکنولوژیک و روندهای فرهنگی . روندهای فردی : مدیران به چالش واداشته می شوند . چالشها در ابعاد گوناگون ظهور می کنند نسل جدید کارکنان اغلب انتظار بیشتری از مشاغل و مدیران خود دارند .

دیگر چالشها عبارتند از :

ـ ساختارهای سازمانی با رسمیت کمتر

ـ کنترلهای خشک و فاقد انعطاف

ـ تعامل پویا با همکاران وسرپرستان در روابط کاری مدیرانی که خود بهره وری دارند بیشتر به بهره وری سازمان توجه دارند مدیریت مشارکت نیز از روشهای افزایش بهره وری از طریق دخالت دادن کارکنان با توجه به تعهد وتوان وتمایل آنها برای اعمال این سبک است به این ترتیب :

الف) کار آفرینی رشد می یابد

ب‌) منا بع اصلی کار آفرینی رشد سریع دانش و فناوری و افزایش نیاز های خدماتی است و مدیران کار آفرین باسرعت و مبتکرانه حرکت میکنند . (تافلر ۱۹۸۵)

ت‌) توجه به ایمنی و بهداشت افزایش می یابد . تاثیر ایمنی و بهداشت بر بهره وری از روندهای رشد یافته است .

ث‌) نیاز به بر نامه های آموزشی و پرورشی افزایش می یابد ؛

رویکرد آموزش برای بهبود کیفیت از برنامه های مهم است روندهای سا زمانی :

جو و فضای مناسب جهت بهره وری ضروری است . بهره وری بالا بدون حمایت از سوی کارکنان به مدیریت عالی و سازمان ممکن نیست .

سه شاخه عمده چنین حمایتی عبارتند از :

۱) وجود استانداردهای بالا یا جو برتری جویی

۲) وجود مجموعه ای از اهداف سازمانی و اهداف عملکردی که با فرهنگ سا زمانی ممزوج و بخوبی درک و بیان میشوند .

۳) جو منسجم سا زمانی که خلاقیت و نو آوری را تقویت کند . روندهای فرهنگی بر نقش فرهنگ در بهبود بهره وری بسیار تاکید می شود.

ارتباط میان فرهنگ وبهره وری یک مدل ساده وقابل بیان نیست . محققان معتقدند بهره وری سازمان درصورتی افزایش می یابد که فرهنگ سازمانی در جهت کسب اولویتها وهدفهای سازمان شکل داده شود و گاهی تغییر یابد.

مطالعات نشان میدهد که فرهنگ سازمانی کلیدی برای بهبودعملکرد بهره وری است و در موفقیت و یا شکست سازمان نقش تعیین کننده ای دارد. نیروهای مثبت ومنفی از راههای گوناگون بر کارکنان ؛ فرایندها وبهره وری تاثیرمی گذارند .

برخی نیروهای عمده قابل پیش بینی یا کاملا قابل کنترل هستند وبا افزایش کنترل مدیران براین نیروهای سازمانی پیش بینی احتمال وقوع تغییر سازمانی یا فردی آسانتر می گردد .

● روندهای تکنولوژیک:

تکنولوژی یا فناوری به روش انجام کار و تجهیزات مورد استفاده برای انجام آن کاراشاره دارد . تاکید بر فناوری در حال گسترش است و فناوریهای جدید مربوط به ارتباطات؛ پردازش اطلاعات ؛ میکرو الکترونیک و مهندسی ژنتیک بر محیط کار مسلط شده اند . دو نگاه به فنا وری وجود دارد :

۱) نگاه بیرونی به عنوان یک تسهیل کننده برای تولید همراه با بهره وری

۲) نگاه داخلی به فناوری به عنوان هویتی نیازمند نرم افزار‌ ‌و نیروی کار ماهر وبودجه های زیاد برای آموزش کارکنان موجود.

سن افراد ‍؛ فرهنگ ؛ نرخ رشد و منابع انسانی سازمان بر چگونگی جذب فناوری تاثیر می گذارد. سرپرستان عملیاتی آموزش دیده که در طراحی و اجرای فرایندها شرکت دارند وگروههای مدیریتی حمایتی در اجرای موفقیت آمیز فناوری سهم زیادی دارند . بخشی از بهبود بهره وری بدلیل نوآوری تکنولوزیک است؛ در عصر اطلاعات همه افراد و سازمانها متکی به اطلاعات می باشند .

● فناوری اطلاعات و بهره وری:

یک منبع مسلط با قابلیت توسعه و فشرده کردن ؛ جایگزین کردن ؛ جابجایی ؛ انتشار و قابلیت مشارکت است (کلولند ۱۹۸۴). اطلاعات گزینش شده و مفید وفشرده شده خدمات ارزشمند تری را ارائه می کند .

گسترش فناوری های ارتباطی و توسعه امکانات تکنولوژیکی در عرصه ارتباط ، تمام تلاش سازمان هارا به سمت مکانیزه کردن هدایت می کند؛ ‌تا از این طریق بر سرعت و دقت انجام کارها افزوده و احتمال خطا توسط نیروی انسانی را کاهش دهند.

نظام آموزش و پرورش نیز به نوبه خود با وارد کردن فناوری های ارتباطی در این عرصه تلاش می کند تا حداکثر بهره برداری را از این دستاورد بشری داشته باشد و فضایی را بصورت مجازی به نام مدارس هوشمند در دنیا برای آموزش دادن سریع ؛ ارزان ؛ فراگیر ؛ حاصل به کارگیری از این امکانات است.

● فرامدرسه و بهره وری:

بی شک در آینده جایی مخصوصی به نام محیط آموزشی که امروزه وجود دارد وبخواهد نقش آموزش دادن را به تنهایی ایفا کند ، تنها فضای آموزشی کشورها نخواهد بود.

دولت ها مصمم هستند ، با ایجاد و گسترش و توسعه ی فناوری اطلاعات آموزشی ، اقدام به تاسیس و ایجاد تعدادی مراکز آموزشی در دل مدارس رسمی نمایند که بتوانند، جایگاه و نقش مدرسه ها را در دنیای مجازی که جایی آزاد برای آموزش و یاد گیری است را تعریف کنند و بهره وری آنرا افزونتر نمایند و شاید در آینده نزدیک شعار آینده دولت ها این باشدکه؛ به تعداد کاربران و یاد گیرندگان دانایی محور «فرامدرسه» بسازیم .

دقیق تر بگوییم و نشانی بدهیم ، چنین فضای آموزشی به نام « فرامدرسه »‌ درحال شکل گیری است و گستره ی آن به اندازه ی همه ی تارنمای ارتباطی است و مکانش درمحیط های نرم افزاری تعریف می شود و بروندادش دانش و پژوهش آزاد – چیزی شبیه نرم افزار آزاد - است.

واژه ی « فرا مدرسه » یا PASA SCHOOL استعاره ای است که از تحولات ادبی و فرهنگی و اجتماعی مدرنتیه وام گرفته شده است و همانند پسامدرن ؛ پساصنعتی ؛ پسا اجتماعی معادل سازی شده است « فرامدرسه »‌ محیطی است هم برای آموزش و یادگیری و هم فضایی است برای آموزش خلاق و دانایی محور که از یک سوی نقطه ی تعامل دو اندیشه طرفدارادانایی توانایی است و طرفداران جهان بزرگ با تشکیل اندیشه آزاد و مستقل است و سوی دیگر فصل تقابل سنت و مدرنتیه می باشد.

نقد فرامدرسه :اصطلاح «جامعه فراصنعتی» به سرعت وارد ادبیات جامعه‌شناسی شده است و خوب یا بد، به نظر ماندگار می‌رسد، و از هنگام پدید آمدن تغییرات چشم‌گیر در تکنولوژی، به «جوامع فراصنعتی» نیز اندیشد ه شد . ایده جامعه فراصنعتی، پیش‌گویی قطعی آینده نیست بلکه فرضیه‌ای نظری است که در دهه‌های آینده می‌توان آن را با واقعیت جامعه‌شناختی سنجید. این ویژگی‌های جدید را نمی‌توان تحت عناوینی چون «جامعه دانش» قرار داد زیرا گرچه تمام این عناصر در جامعه فراصنعتی موجودند ولی هر کدام تنها بخشی از ویژگی این جامعه را نشان می‌دهند.

در «جامعه فراصنعتی»، آن گونه که به نظر می رسد ، بخش خدمات نقش محوری ندارد. اصطلاح «جامعه فراصنعتی» را به دو دلیل :

▪ برای تأکید بر ماهیت انتقالی این تغییرات

▪ برای تأکید بر نقش محوری نوعی تکنولوژی خردورز می توان به کار برد.هر چندفناوری را عامل اولیه تمامی تغییرات اجتماعی معرفی می کنند ولی تا به حال هیچیک از کاربرد های فناوری چه در شکل اطلاعاتش و چه با کاربرد ارتباطاتی آن نتوانسته است همه واقعیت اجتماعی را در برگیرد.

هر مفهومی از فناوری مانند منشوری است که برخی تصاویر را از میان دیگر تصویرها انتخاب می‌کند تا تغییرات تاریخی را برجسته‌ سازد و یا در مواردی خاص به برخی پرسش‌ها پاسخ دهد.به بیان کلی، جامعه صنعتی بر تکنولوژی ماشین استوار است، حال آن که شکل‌گیری جامعه فراصنعتی مبتنی بر یک تکنولوژی خردورز است.

مشخصه‌های اصلی ساختاری در جامعه صنعتی «کار» و «سرمایه‌»اند. اما در جامعه فراصنعتی مشخصه‌های اصلی «اطلاعات» و «دانش» هستند.منظور از «اطلاعات»، همه داده‌های اساسی است، داده‌هایی مانند لیست‌های حقوقی، صورت‌حسابهای بانکی، جداول برنامه‌ریزی تولید، تحلیل موجودی کالا، داده‌های آماری و پژوهش‌هایی که در ارتباط با بازار صورت می‌گیرد و منظور از «دانش» احکام منطقی یا نتایج تجربی‌ای است که به شکلی سیستماتیک با دیگرا‌ن‌ به تبادل گذاشته می‌شود.ولی «اطلاعات» و «دانش» مصرف یا تمام نمی‌شوند.

دانش یک محصول اجتماعی است و مسائل مربوط به هزینه، قیمت یا ارزش آن بسیار متفاوت با محصولات صنعتی است. اما وجه مشخصه جامعه فراصنعتی، نه «نظریه ارزش کار» بلکه «نظریه ارزش دانش» است.

در این جامعه قانون‌بندی (codification) دانش است که جهت‌دهنده ابداعات می‌شود. دانش حتی پس از فروش هم، باز نزد تولیدکننده‌اش باقی می‌ماند. دانش«کالایی اشتراکی» است که به دلیل ویژگی خاص خود همین که پدید آمد برای همگان قابل دسترس است.وقتی که همه افراد، مدارس و کتابخانه‌ها می‌توانند هر نوشته‌ای را که نیاز دارند از روی کتابها و مجلات فنی زیراکس کنند و یا می‌توانند هر نوع موسیقی یا فیلمی را که بخواهند روی نوارهای ضبط صوت یا نوارهای ویدیو ضبط کنند، برخورد با مسئله حق تألیف روز به روز برای پلیس دشوار‌تر می‌شود.از لحاظ فنی، مشکل عمده جامعه فراصنعتی پدید آوردن یک «زیر ساخت» (عناصر نگه‌دارنده و تقویت کننده نظام اقتصادی) متناسب با شبکه‌های ارتباط جمعی در حال رشد تکنولوژی‌های اطلاعاتی دیجیتال است، شبکه‌هایی که جوامع فراصنعتی را به هم پیوند بزنند.

اما امروز با رشد انفجاری کامپیوتر‌ها و پایانه‌های اطلاعاتی و با کاهش سریع هزینه‌های محاسبه و ذخیره اطلاعات، مسئله پیوند راه‌های مختلف انتقال اطلاعات در کشور، به موضوع عمده سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی«اقتصاد اطلاعات» تبدیل می‌شود. جامعه فراصنعتی جایگزین جامعه صنعتی نمی‌شود، همان‌گونه که جامعه صنعتی نیز جای‌گزین جامعه مبتنی بر اقتصاد کشاورزی نشد. شکل‌های تازه‌ای که پدیدار می‌شوند بر اشکال پیشین استوارند، برخی مشخصه‌های قدیمی را می‌زدایند و بافت کلی جامعه را منسجم‌تر می‌کنند. بنابراین بی‌فایده نخواهد بود که برخی ابعاد مهم و تازه جامعه فراصنعتی مورد توجه قرار گیرد .

در اواخر دهه ۱۹۹۰ توسط اشخصاصی چون گرینر و متیس(۱۹۹۵) مالونو دیویدو (۱۹۹۲) ، بعنوان الگو سازمان های قرن بیست و یکم طرح گردید. به نظر اکثر نویسندگان مذکور سازمانهای مجازی بر پایه دو اصل اساسی شکل گرفته بودند ، نخست پیشرفت در تکنولوژی محاسباتی که امکان دسترسی ، پردازش و انتقال سریع و به روز اطلاعات را ممکن می ساخت و دیگری خلاقیت در سازماندهی مجدد سازمانها جهت انطباق با تغییرات سریع محیطی و بازارهای غیر قابل پیش بینی جهانی و خواسته های مشتریان . (۱۹۷۹، Rosecrance Jockson,, ) اگر نگوییم تمام نظام های آموزشی ( آموزش و پرورش کشورها ) در هزاره ی سوم از سوی سازمان های مجازی که متولی تحولات آموزشی در عصر اطلاعات هستند باید بپذیریم بنیان ایده های آموزش و پرورش دانایی محور با سیستم های آموزشی مجازی است.

نیازی به بررسی تحولات آموزش و پرورش نوین نیست چون نظریه های بیان شده در نحوه کار کرد این نوع نظام آموزشی در کشورهایی چون ایران کارایی لازم ندارند زیرا نگاه ما به انسان با نگاهی که مدرنیسم به انسان دارد بسیار متفاوت دارد البته این تفاوت ها در انسان شناختی است و گرنه در کارکردهای اجتماعی محصول این ایده پردازی یکسان خواهد بود زیرا همه جوامع ناگزیرند که به توسعه ی فناوری اطلاعات دست یابند . به گفته آقای دکتر غلامرضا خاکی؛ جامعه ی اطلاعاتی سه ویژگی دارد:_‌چیرگی بخش خدمات بر سایر بخشهای اقتصادی، _ تاکید بر دانش نظری برای ابداع و اختراع در فن آوری _ به کارگیری فن آوری فکری برای تحلیل نظامها و اخذ تصمیمات.

همچنین «ماسودا» جامعه اطلاعاتی را نوع جدیدی از جامعه انسانی می داند او ویژگیهای جامعه ی جدید را شامل زیر ساخت های عمومی مبتنی بر کامپیوتر، جایگزینی نهادهای اجتماعی افقی مانند جامعه مدنی بجای نهادهای عمومی و عمودی متمرکز سنتی، جهانی شدن و جایگزین همزیستی انسان و طبیعت بجای آزادی بی حد و حصر و کنترل طبیعت در دوره مدرنیسم، می داند.

در یک جمع بندی می توان گفت جامعه اطلاعاتی معیارهای متفاوتی در تعریف دارد از بعد تعریف تکنولوژی جامعه اطلاعاتی بر سهم تکنولوژی اطلاعات در تولید ناخالص ملی کشورها و ایجاد بازارهای اقتصادی جدید و از منظر شغلی بر گسترش مشاغل اطلاعاتی و طبقه ی کارگران فکری» یا به تغییر «بل» «جامعه یقه سفید» اشاره دارد.جامعه اطلاعاتی از منظر فضا بر گسترش شبکه ها و زیر ساختهای اطلاعاتی و از منظر فرهنگی بر وابستگی زندگی انسانها به تکنولوژی اطلاعاتی اشاره دارد.

عصر اطلاعات با تغییر فرهنگ ها و مطالبات سیاسی ملت ها بر فرآیند تحول اداری نیز تاثیر گذاشته است. تغییر مطالبات مردم سبب شده است تا تحول از امری درون زا (منشاء درون دولت)به امری برون ز ا بدل گردد.دولت ها امروز بنا به نظر و خواسته جامعه و به جهت حفظ مشروعیت خود اقدام به تحول می نمایند. در واقع مطالبه ی پاسخگویی سبب شده است تا دولت ها به افراد جامعه از منظر جدید و به مثابه مشتریان بخش خصوصی بنگرند و سعی و تلاش نمایند تا حداکثر رضایتمندی را برای آنان فراهم سازند به عبارتی اگر هدف اقتصادی تحول اداری را افزایش بهر وری از طریق افزایش کیفیت ، کمیت و سرعت ارایه خدمات بدانیم، هدف سیاسی تحول، افزایش پاسخگویی نظام اداری به شهروندان است. در این بین فن آوری اطلاعات امکانات وسیعی را در اختیار دولت ها قرار داده است و توسعه ی فناوری اطلاعات ، امروزه به یکی از دغدغه های اصلی کشورهای توسعه و در حال توسعه بدل شده است. در واقع اگر انقلاب صنعتی را آغازگر پیدایش جوامع مدرن و دولت های بوروکراتیک بدانیم ، انقلاب ارتباطات( به تعبیری آغاز موج چهارم ) را می توان آغاز گر پیدایش جوامع اطلاعاتی و ظهور دولت های الکترونیکی دانست. - غلامرضا خاکی/ طرح اجمالی سند راهبرد توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT ) ملی.

علی اکبر نتاج

منابع و مأخذ:

http://www.ayandehnegar.org

.OCCUPATIONALHEALTH&SAFETYASSESSMEN SERIES BSI-OHSAS۱۸۰۰۱:۱۹۹۹,OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY MANAGEMENT SYSTEMS-SPECIFICATIO

INTERNATIONAL STANDARDISO۹۰۰۱:۲۰۰۰ QUALITYMANAGEMENTSYSTEMREQUIREMENTSINTERNATIONAL STANDARD ISO ۱۴۰۰۱:۱۹۹۶, ENVIRONMENTAL MANAGEMENT SYSTEMS-SPECIFICATION WITH GUIDANCE FOR USE.............................رضایی، کامران - هوشمند آزاد، کاوه. »استانداردISO ۹۰۰۱:۲۰۰۰ «، انتشارات شرکت مشارکتی ار-و-توف ایران، چاپ اول - ۱۳۷۹......................محمدحسینی ناجی زاده، رامین - ادب، حسین. »آشنایی با استانداردهای بین المللی و مدیریت زیست محیطی ISO ۱۴۰۰۰ «، سازمان مدیریت صنعتی، چاپ دوم، ۱۳۷۸...........................شادفــر، امیـررضا - ملک پور، ملک رضا. »سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی برگرفته از OHSAS ۱۸۰۰۱:۱۹۹۹ «روزنه کار، چاپ اول، ۱۳۸۰...........................حاجی محمدی، محمدرضا. »نگرشی به استقرار یکپارچه سیستم های مدیریت کیفیت، زیست محیطی، ایمنی و بهداشت حرفه ای«، کیفیت پرداز، چاپ اول (مجموعه مقالات)، ۱۳۸۰.................................ایوزیان، مجید - شاکری، آرنوش. »سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای با رویکرد OHSAS ۱۸۰۰۱:۱۹۹۹ «، پروژه پایانی برای دریافت مدرک کارشناسی، دانشگاه علم و صنعت ایران، ۱۳۸۱.......................آرنوش شاکری: کارشناس مهندسی صنایع از دانشگاه علم و صنعت ایرانمجید ایوزیان: دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران..........................IMS Global Learning Consortium,Inc). "IMS Digital Repositories Interoperability-Core Functions XML Binding".Available at : http://www.imsglobal.org..........................Reasearch Dog eLearning Readiness Assessment.). " Elearning Readiness Assessment".Available at : http://www.reasearchdog.com/..........................................National Information Standards Organization.). " Z۳۹.۵۰: A Primer on the Protocol".Available at : http://www.niso.org/..........................یادگیری در عصر دیجیتا ل- صارم شیری http://www.ict-edu.ir/web/detail_SCISource.asp?no=۷ .................حکومت بر فضای مجازی- مجید وحید مسعودی http://www.ict-edu.ir/web/detail_SCISource.asp?no=۸..........................آموزشگران علوم و توسعه فناوری نانو - علیرضا منسوب بصیری ، یاسر خوشنویس http://www.ict-edu.ir/web/detail_SCISource.asp?no=۳.............................Harris, Sue & Alison Kington (۲۰۰۲). Innovative Classroom Practices using ICT in ENGLAND: Implications for Schools. National Foundation for Educational Research ..........................تأملی بر چالشهای فناوری اطلاعات در نظام آموزشی کشور - دکتر غلامعلی منتظر http://www.ict-edu.ir

---