سیاهچاله سد راه شكل گیری ستارگان می شود

تصاویر تازه ی رصدخانه ی پرتو X چاندرا محیط اطراف سیاهچاله ی ابرپرجرم مرکز M ۸۷ , کهکشان همسایه ی بیضوی و عظیم , رانشان می دهد

تصاویر تازه ی رصدخانه ی پرتو X چاندرا محیط اطراف سیاهچاله ی ابرپرجرم مركز M ۸۷ ، كهكشان همسایه ی بیضوی و عظیم ، رانشان می دهد. چاندرا حلقه هایی را در گاز داغ پیرامون كهكشان آشكار كرده است. این حلقه ها شاهدی بر وجود فوران های دوره ای در نزدیكی سیاهچاله ی ابر پرجرم هستند كه موج ضربه هایی را به درون گاز مجاور می فرستند. این انفجارها هر چند میلیون سال اتفاق می افتند و از سرد شدن گاز درون خوشه و شكل گیری ستارگان جلوگیری می كند.

غرش عظیم صوتی پدید آمده از سیاهچاله ی ابر پرجرم به وسیله رصدخانه چاندرا ناسا دریافت شد. این كشف با استفاده از داده های طولانی ترین رصد پرتوی X انجام شده از M۸۷ كه یك كهكشان همسایه ی بیضوی وعظیم است، صورت گرفت. M۸۷ در مركز خوشه ی كهكشانی سنبله قرار گرفته و جایگاه یكی از پرجرم ترین سیاهچاله های عالم است. دانشمندان حلقه هایی را در گاز داغ و گسیل كننده ی پرتو های X یافته اند كه به خوشه نفوذ كرده و كهكشان را احاطه می كند. این حلقه ها نشانه ی وجود فوران های دوره ای است كه در اطراف سیاهچاله ی ابرپرجرم اتفاق افتاده است و تغییراتی را در فشار گاز خوشه ایجاد كرده كه به صورت صدا آشكار می‌شود.

به گفته ی ویلیام فورمن از مركز اختر فیزیك هاروارد - اسمیتسونین می توان گفت كه در بیشتر عمر عالم صداهای بسیار بم و متفاوت زیادی درون این خوشه می غریدند.

انفجارهای M ۸۷ كه هر چند میلیون سال اتفاق می افتد از سرد شدن منبع عظیم گاز موجود در این خوشه جلوگیری كرده و مانع شكل گیری ستارگان جدید می شود. بدون این انفجارها و گرمای ناشی از آن M ۸۷ هرگز به صورت كهكشان بیضوی امروز وجود نداشت. پال منسون یكی از اعضای گروه می گوید كه اگر این سیاهچاله این همه سر و صدا ایجاد نمی كرد، M۸۷ كهكشان كاملاً متفاوتی بود. احتمالاً كهكشان عظیم مارپیچی كه سی بار از راه شیری درخشان تر بود.

انفجارها نتیجه ی ورود ماده به درون سیاهچاله است. هنگامی كه قسمت اعظم ماده بلعیده می شود، مقداری از آن به شدت به صورت جت هایی به بیرون فوران می كند. این جت ها از مناطقی در نزدیكی سیاهچاله كه نور و صدا را گریزی از آن جا نیست، پرتاب شده و با فشار وارد گاز درون خوشه می شوند و صدایی را تولید می كنند كه به بیرون منتشر می شود.

رصدهای چاندرا از M ۸۷ هم چنین نشانه های قوی از زمان ایجاد موج ضربه ی ناشی از سیاهچاله ی ابر پرجرم را به دست می دهد كه نشانهx پر انرژی پیرامون سیاهچاله با شعاع ۸۵۰۰۰ سال نوری ظاهر می شود.

ویژگی های قابل ملاحظه ی دیگری نیز برای اولین بار در M۸۷ دیده شد. رشته های باریك پرتو x گسیل شده كه طول برخی از آن تا ۱۰۰۰۰۰ سال نوری می رسد، كه احتمالاً گاز داغ به دام افتاده در میدان های مغناطیسی است. هم چنین حفره ی ناشناخته ی بزرگی در گاز داغ در تصاویر x دیده می شود، كه حدود ۷۰ میلیون سال پیش از یك انفجار از سیاهچاله ناشی شده است . كریستین جونز یكی دیگر از اعضای گروه می گوید ما می توانیم برخی از آنچه را كه می بینیم مانند موج ضربه ها به وسیله ی كتاب های فیزیك توضیح دهیم. اما سایر جزئیات مانند رشته هایی را كه یافتیم ذهن هایمان را بسیار درگیر كرده است. صدایی كه از یك سیاهچاله ی دیگر در خوشه ی برساووش دریافت شده است مانند نتی است كه حدود ۵۷ اكتاو پایین تر از دو میانی است.

با این وجود صدای M۸۷ ظاهراً پیچیده تر و ناهنجارتر است. مجموعه ای از حلقه های نا منظم فضایی در گاز داغ نشانه ی انفجار های كوچك ناشی از سیاهچاله است كه حدود هر شش میلیون سال اتفاق می افتد. این حلقه ها بر حضور امواج صوتی كه در تصویر چاندرا دیده نمی شود دلالت دارد كه حدود ۵۶ اكتاو از دو میانی پایین تر است. حضور

حفره ی بزرگ و غرش صوتی شاهدی بر وجود نت هایی باز هم بم تر تا ۵۸ یا ۵۹ اكتاو پایین تر از دو میانی است كه از انفجار های عظیم به وجود می آیند.

این نتایج جدید در مورد M۸۷ در بخش اختر فیزیك انرژی های بالا در نشستی در سانفرانسیسكو ارائه شد.

فرزاد حسینی

منبع : مجله نجوم nojum.ir