هموروئید را بهتر بشناسیم

هموروئید, به تورم سیاهرگ ها در کانال مقعدی گفته می شود که در اثر فشار زیاد بر سیاهرگ های ناحیه لگن و مقعد به وجود می آید

هموروئید، به تورم سیاهرگ‌ها در کانال مقعدی گفته می‌شود که در اثر فشار زیاد بر سیاهرگ‌های ناحیه لگن و مقعد به وجود می‌آید. در حالت عادی، بافت داخلی مقعد برای کمک به کنترل حرکات روده‌ای، پرخون می‌شود. اگر هنگام تخلیه مدفوع، فشار زیادی به مقعد وارد شود، رگ‌های داخل این بافت متورم و کشیده می‌شوند.

چنانچه سیاهرگ‌های داخل کانال مقعدی متورم شوند، هموروئید داخلی را ایجاد می‌کنند و اگر در نزدیکی شکاف مقعد متورم شوند باعث ایجاد هموروئید خارجی می‌شوند. اسهال یا یبوست مزمن می‌تواند یکی از علل ایجاد هموروئید باشد. البته ممکن است علت وراثتی نیز داشته باشد. زنان باردار ممکن است در ۶ هفته آخر بارداری به علت فشار زیاد به رگ‌های خونی ناحیه لگن، فشار زیاد هنگام زایمان، همچنین اضافه وزن مخصوصا در ناحیه شکمی و لگن نیز دچار هموروئید شوند. در این میان، برخی از وضعیت‌های پزشکی مانند بیماری قلبی و کبدی دراز مدت باعث جمع شدن خون در ناحیه شکم و لگن و بزرگ شدن سیاهرگ‌ها می‌شود. لازم به ذکر است تقریبا نیمی از افراد بالای ۵۰ سال هموروئید دارند. این بیماری ممکن است دردناک باشد اما معمولا خطرناک نیست.

شایع‌ترین علائم هموروئید هم در نوع داخلی و خارجی آن عبارتند از: خونریزی هنگام حرکات روده‌ای و دیده شدن رگه‌های خون قرمز روشن روی مدفوع یا کاسه توالت، خارش و درد در ناحیه مقعد. هموروئید خارجی می‌تواند زیر پوست ملتهب و دَلَمه شده و باعث ایجاد یک برآمدگی بسیار دردناک شود که در این حالت هموروئید ترومبوزی نامیده می‌شود. در این میان، عواملی ممکن است باعث بدتر شدن هموروئید شوند از جمله نشستن یا ایستادن طولانی مدت که باعث تجمع خون در ناحیه معقدی و افزایش فشار به سیاهرگ‌ها می‌شود، همچنین بلند کردن مکرر بار سنگین بخصوص نگه داشتن نفس هنگام بلند کردن اشیا می‌تواند باعث فشار زیاد ناگهانی به رگ‌های خونی شود. لازم به ذکر است برخی از بیماری‌ها مانند سرطان کولون یا رکتوم (راست روده) و سایر بیماری‌ها نیز ممکن است بسیاری از علائم هموروئید را به همراه داشته باشند، بنابراین در صورت وجود علائم دیگر باید به پزشک مراجعه کرد، از جمله خونریزی مقعدی که در اثر فشار برای تخلیه مدفوع ایجاد نشده باشد و از قرمز روشن به قرمز تیره، تغییر رنگ دهد، مدفوع باریک‌تر از حد معمول (حتی باریک‌تر از یک مداد)، مشکل در تخلیه مدفوع یا اسهال همراه با نفخ شکمی، مدفوع سیاه یا قیرمانند، تب علاوه بر مدفوع خونی، درد شدید در ناحیه مقعد یا برآمدگی داخل مقعد یا شکاف مقعد که با درد شدید همراه است و پس از ۳ تا ۷ روز درمان خانگی، به حالت طبیعی برنگشته باشد.

● هموروئید از تشخیص تا درمان

تشخیص هموروئید براساس سابقه پزشکی و آزمایش‌های فیزیکی است. ابتدا یک آزمایش دیجیتال مقعدی و یک آندوسکوپی ممکن است تنها آزمایش‌های لازم باشد. برای اطمینان از این که بیماری‌های دیگری (مانند سرطان کولون) باعث ایجاد علائم نشده باشد، ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند سیگموئیدوسکوپی (آندوسکوپی از کولون سیگموئید) نیز مورد نیاز باشد. این آزمایش به پزشک امکان می‌دهد. قسمت‌های داخلی مقعد، راست‌روده و کولون را برای بررسی موارد غیرطبیعی رؤیت کند. کولونوسکوپی و تنقیه باریوم نیز می‌توانند در این زمینه کمک‌کننده باشند. در مورد درمان هموروئید باید گفت بیشتر افراد هموروئیدی می‌توانند با تغییرات ساده رژیم غذایی و عادات صحیح حرکات روده‌ای بهبود یابند و نیاز به جراحی یا سایر درمان‌ها ندارند، مگر این که خیلی بزرگ و دردناک شده باشند. روش‌های درمانی تثبیت‌کننده، روش‌هایی هستند که مقدار خون را برای هموروئید کاهش می‌دهند تا کوچک شوند یا از بین بروند. باقی گذاشتن بافت زخم شده در جای خود از پیشرفت هموروئید جلوگیری می‌کند. این روش‌ها شامل بستن هموروئید با یک کش حلقه‌ای، استفاده از گرما، لیزرها یا جریان الکتریکی است. در روشی موسوم به اسکلروتراپی، با استفاده از تزریق یک ماده به هموروئید به بهبود بیماری کمک می‌شود.

یکی از روش‌هایی که نوعی جراحی محسوب می‌شود، گشاد کردن اسفنکتر مقعدی است که با کشیدن کانال مقعد (با فرض این که افزایش فشار اسفنکتر علت هموروئید است)، انجام می‌شود.

البته از آنجا که این روش در بسیاری از بیماران، باعث آسیب به اسفنکتر و غیرقابل کنترل شدن مدفوع می‌شود، به ندرت صورت می‌گیرد. در روش دیگری، از یک آندوسکوپ نوری و با به‌کارگیری یک داپلر کاوشگر، برای سنجش جریان خون در شریان منفردی که سیاهرگ‌های هموروئیدی را پر می‌کند و پزشکان قادر به تشخیص آن نیستند، استفاده می‌شود و سپس پزشک می‌تواند شریان را ببندد. این روش پرهزینه است و مزیت اندکی نسبت به روش «رگ‌بندی با کش حلقه‌ای» دارد. از سایر روش‌های جراحی، می‌توان به اسنفکتروتومی اشاره کرد که در آن قسمت داخلی اسفنکتر مقعدی بریده می‌شود، در این روش نیز، نگرانی در مورد از دست دادن کنترل مدفوع، به عنوان یکی از عوارض بالقوه وجود دارد.

● مشکلات پس از جراحی

برداشتن هموروئید از طریق جراحی (هموروئیدکتومی) معمولا برای بیماری درجه ۳ یا ۴ استفاده می‌شود. در این عمل، هموروئید داخلی و خارجی بریده می‌شوند. زخم‌های به‌جامانده ممکن است بخیه شوند (در تکنیک بسته) یا بازبمانند (در تکنیک باز). درد پس از جراحی یک مساله مهم است و معمولا مخدرهای ضددرد موردنیاز است. بیماران می‌توانند ۴ ـ ۲ هفته بعد به سرکارشان بازگردند.

از دیگر عوارض هموروئیدکتومی، مشکل ادرار کردن است که در ۵ درصد از بیماران اتفاق می‌افتد و ممکن است برای تخلیه مثانه، نیاز به سوندگذاری باشد. در یک تا ۲ درصد بیماران نیز خونریزی با تاخیر (۷ـ۴ روز پس از جراحی) اتفاق می‌افتد. همچنین ممکن است باریک شدن مقعد ناشی از اثر زخم، شکاف‌ها، عفونت‌ها و لخته‌های خون پس از جراحی (در هموروئید خارجی) نیز رخ دهد. جدیدترین تکنیک برای درمان هموروئید، هموروئیدکتومی با روش دوختن است که یک درمان سریع و کم‌درد است و برای هموروئیدهای درجه ۳ (اصولا داخلی) استفاده می‌شود. در این روش، یک لوله حلقوی و توخالی را به کانال مقعد وارد می‌‌کنند و از طریق این لوله، هموروئید داخلی، بخیه زده می‌شود. عوارض آن مشابه هموروئیدکتومی معمول است.

به طور کلی درمان‌های غیرجراحی ترجیح داده می‌شود. چرا که با درد و عوارض کمتری همراه است. گاهی اوقات ترکیبی از درمان‌ها (مانند یک روش تثبیت‌کننده و یک هموروئیدکتومی) می‌تواند موثرتر واقع شود، گرچه برای افراد بالای ۷۰ سال و کسانی که از سلامت کمی برخوردارند، روش‌های تثبیت‌کننده ترجیح داده می‌شوند. برداشتن هموروئید توسط لیزر نیز یکی از سالم‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی شناخته شده، اما مانند هر روش دیگری، مزایا و معایبی دارد. از مزایای آن، سرعت عمل و ناراحتی کمتر است. دیگر این که پس از عمل، اثری از آن به جا نمی‌ماند. همچنین به دلیل دقت بالای عمل، بهبودی سریع‌تر صورت می‌گیرد و میزان خونریزی از زخم نیز معمولا اندک است و نیازی به بستری شدن بیماران در بیمارستان، حتی به مدت یک شب نیست. علاوه بر این، بافت‌های اطراف هموروئید، آسیب نمی‌بینند.

از معایب این عمل، پرهزینه بودن آن است و به دلیل جدید بودن روش، ممکن است یافتن متخصصان و جراحان آموزش دیده در این زمینه دشوار باشد. به‌علاوه جراحی با لیزر ممکن است با عوارض و عفونت‌هایی همراه باشد. از معایب دیگر عمل، این است که تنها هموروئیدهای خارجی را درمان می‌کند.

● با خوردن مواد فیبردار از هموروئید پیشگیری کنید

یکی از راه‌های پیشگیری از هموروئید، جلوگیری از یبوست با خوردن مواد غذایی حاوی فیبر زیاد از جمله میوه‌ها، سبزیجات، لوبیاها و غلات سبوس‌دار است. همچنین نوشیدن آب فراوان نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد، در صورت لزوم می‌توان از مکمل‌های فیبری مانند سیتروسل یا متاموسیل استفاده کرد.

داشتن عادات سالم و منظم روده‌ای و رفتن به دستشویی به محض احساس فشار برای اجابت مزاج و اجتناب از فشار آوردن زیاد برای تخلیه مدفوع نیز می‌تواند از بروز هموروئید جلوگیری کند. در این مورد بهتر است راحت باشید و به خودتان زمان بدهید.

از نگه داشتن نفس و مطالعه نیز در این حین خودداری کنید و به محض اتمام حرکات روده‌ای، از جایتان بلند شوید. اگر باردار هستید، روی پهلویتان بخوابید تا فشار کمتری به رگ‌های خونی لگنتان وارد بیاید و از بزرگ‌تر شدن هموروئید جلوگیری کند. همچنین ورزش روزانه و داشتن فعالیت متوسط حداقل ۵/۲ ساعت در هفته یا فعالیت شدید حداقل یک و یک‌چهارم ساعت در هفته می‌تواند از ایجاد هموروئید پیشگیری کند. درمان‌های خانگی می‌تواند شامل استفاده از کرم‌های شیافی هموروئید مانند هیدروکورتیزون یا پدهای حاوی هاماملیس (فرآورده‌ای از برگ و پوست درخت‌ هاماملیس)‌ یا یک عامل بی‌حس‌کننده باشد. ناحیه مقعد را ۲ تا ۳ بار در روز به مدت ۱۵ـ ۱۰ دقیقه در آب گرم قرار دهید و اطراف آن را پاکیزه نگه دارید. استفاده از صابون ممکن است مشکل را بیشتر کند. بهتر است پس از توالت، ناحیه را با یک سشوار خشک کنید و از دستمال توالت خشک استفاده نکنید. استفاده از دستمال‌های مرطوب غیرعطری و بدون الکل بلامانع است. برای تسکین تورم مقعدتان می‌توانید از کمپرس‌های سرد یا بسته‌های یخ استفاده کنید.

گفتنی است که هموروئید می‌تواند عوارضی مانند کم‌خونی را به دنبال داشته باشد، از طرفی از دست دادن مزمن خون، وقتی که شما به اندازه کافی گلبول قرمز سالم برای حمل اکسیژن به سلول‌هایتان نداشته باشید، منجر به خستگی و ضعف می‌شود. در این میان، اگر خون‌رسانی به یک هموروئید داخلی قطع شود، هموروئید ممکن است مختنق (دچار اختناق)‌ شود که منجر به درد زیاد و قانقاریا (مرگ بافتی)‌ می‌شود.

مترجم: فروغ فلاح‌زاده

منابع: Myoclinic / Webmed