اسكواش سرشار از هیجان و چالاكی

اسكواش به وسیله ۲ نفر به صورت انفرادی یا به صورت ۴ نفره دوبل در زمین یا كورت كه دارای ۴ دیوار است و با یك توپ پلاستیكی توخالی انجام می شود ابعاد زمین یك نفره و ۲ نفره با هم متفاوت است

ورزش اسكواش، ورزشی است كه با یك راكت و توپ پلاستیكی كوچك بازی می شود. این ورزش به سرعت، قدرت، انعطاف پذیری و چالاكی نیاز دارد. رشته ای است استقامتی كه به قدرت عضلاتی و قلبی ـ عروقی نیاز دارد.

این ورزش راكتی داخل سالن در زمین مخصوصش كه كورت (court) می گویند بازی می شود.

زمین اسكواش

اسكواش به وسیله ۲ نفر به صورت انفرادی یا به صورت ۴ نفره (دوبل) در زمین یا كورت كه دارای ۴ دیوار است و با یك توپ پلاستیكی توخالی انجام می شود. ابعاد زمین یك نفره و ۲ نفره با هم متفاوت است. زمین اسكواش یك نفره دارای ۹‎/۷۵۰ متر طول، ۶‎/۴ متر عرض، ۱۱‎/۶۵۵ متر قطر و ۵‎/۶۴۰ متر ارتفاع است.

ابعاد زمین اسكواش دو نفره نیز شامل ۹‎/۷۵ متر طول، تا ۷‎/۵۲۰ متر عرض، ۱۲‎/۳۷۵ متر قطر و ۵‎/۶۴۰ متر ارتفاع است.

كورت دارای ۴ دیوار است. دو دیوار در پهلو، دو دیوار عقب و جلو. دیوارها با خط های به ضخامت ۵۰ میلی متر خط كشی شده است كه ارتفاع خط دیوار جلو ۴‎/۵۷ است. این دیوار دارای خط سرویس است كه از كف زمین ارتفاعش ۱‎/۷۸ متر تا ۱‎/۸۳ متر است. خط بورد دیگر خطی است كه بر دیوار جلو كشیده شده است و ارتفاع آن از زمین ۴۳۰ میلی متر است. دیوار عقب ۲‎/۱۳ متر است.

كف زمین هم معمولاً از جنس كفپوش غیرلغزنده است كه دارای خط كشی هایی است: شامل شورت لاین، هاف كورت لاین و ۲ مكان سرویس در چپ و راست زمین. این خط ها در قسمت عقب زمین متصل به دیوار عقبی است.

● راكت اسكواش

دو نوع راكت وجود دارد یكی راكت های سنتی كه از چوب درخت زبان گنجشك ساخته می شود كه در اوایل بازی ها بیشتر از این راكت استفاده می شد و برای استفاده از این راكت توپ حتماً باید به وسط صفحه راكت می خورد و برای زدن، نیروهای بیشتری صرف می شد. اما بعد از سال ،۱۹۸۰ راكت ها از مواد مركب مانند فلز، گرافیت، كولار، تیتانیوم، یا برساخته می شود و موجب شده است تا راكت در دست راحت تر و سبك تر باشد. راكت های مدرن دارای طول ۶۸‎/۶ سانتی متر، عرض ۲۱‎/۵ سانتی متر است و طول فریم (قاب) آن ۳۹ سانتی متر است. وزن مجاز راكت حداكثر باید ۲۵۵ گرم باشد و به طور معمول میان ۱۱۰ تا ۲۰۰ گرم است.

● توپ اسكواش

توپ های اسكواش از دو تكه لاستیك كه به هم چسبیده است ساخته می شود كه كروی است و داخل آن توخالی است.

رنگ توپ سیاه و سبز است اما برای رقابت های كورت شیشه ای برای دیده شدن توپ از رنگ های سفید یا زرد استفاده می كنند.

توپ های اسكواش دارای ۴ سطح مختلف هستند كه با خال های رنگی سطح آنها مشخص می شود.

۱) توپ دارای خال آبی كه دارای حركت جهشی وبسیار تندی است و بازیكن حركاتش كند است. (برای آموزش به كار می رود)

۲) توپ دارای خال قرمز كه حركتش از خال آبی كندتر است ولی حركات بازیكن تندتر است (برای اصلاح تكنیك به كار می رود)

۳) توپ دارای خال سفید حركت و جهش آن كندتر از دوتای بالایی است در نتیجه حركات بازیكن تندتر است.

۴) توپ دارای خال زرد توپی است كه احتیاج به ضربه های قوی و حركات تندتری دارد.

۵) توپ دارای دو خال زرد كه خیلی كندتر از خال تك زرد است كه در مناطق خیلی گرم استفاده می شود.

این توپ در سال ۲۰۰۰ تولید شد. البته توپ هایی نیز وجود دارند كه خال آنها نارنجی است و در مكزیك، دنور، ژوهانسبورگ استفاده می شود و در آمریكای شمالی از توپ هایی كه دارای خال سبز هستند برای زدن در ارتفاع بالا استفاده می شود.

وزن توپ ها نیز میان ۲۳‎/۳ تا ۲۴‎/۵ گرم است و قطر آن ۳۹‎/۵ تا ۴۱‎/۵میلی متر است.

● كوتاه از قوانین بازی اسكواش

اسكواش دربازی خانم ها ۲ گیم از ۳ گیم است و بازی آقایان ۳ گیم از ۵ گیم است. قبل از بازی هر دو بازیكن ۵ دقیقه وقت برای گرم كردن دارند. بازیكنان با زدن سرویس بازی را آغاز می كنند و با انداختن سكه زننده سرویس مشخص می شود. انتخاب سرویس از«باكس» چپ یا راست در موقع زدن نخستین سرویس در اختیار زننده سرویس است. اگر نخستین امتیاز را گرفت به طور اجباری جای سرویس عوض می شود. بازیكنی كه زودتر به ۹ امتیاز برسد آن گیم را برده است. امروزه مردان تا امتیاز ۱۵ هم بازی می كنند كه بیشتر درآمریكا مرسوم است. در رقابت های قهرمانی آزاد انگلستان برای مردان و زنان امتیاز ۹ محسوب می شود و به طور كلی شمردن امتیازات مانند رشته والیبال است.

درحقیقت بازیكن توپ را با راكت می زند و توپ باید پیش از برخورد با زمین با دیوار رو به رو برخورد كند و هنگام برگشت از دیوار رقیب دوباره ضربه بزند.

كسی كه دو بار پیروزی به دست آورد برنده است . و وقتی رقیب نتواند توپ را در برگشت مهار كرده و ضربه بزند، امتیاز از دست داده است.

این رشته زمانی كه كورت شیشه ای اختراع شد، پوشش تصویری تلویزیونی آن زیاد شد و موجب شد طرفداران زیادی پیدا كند. چاردیوار این كورت به گونه ای است كه از بیرون داخل آن كاملاً پیداست ولی بازیكنی كه داخل آن قرار دارد تماشاگران را به صورت مات می بیند.

● تاریخچه اسكواش

در سال ۱۱۴۸ یك بازی به نام بازی های با كف دست (le/pavme) در میان فرانسوی ها متداول بودكه توپ را با دست به دیوار می زدند و برگشت آن را كنترل می كردند.

بعد از این در اوایل قرن ۱۹میلادی فكر استفاده از بازی با راكت و توپ به وجود آمد. زندانی های زندان «فلیت» برای سرگرمی باراكت توپ را به دیوار می زدند كه بعدها موجب پیدایش بازی به نام «راكتس » شد و در میان دانش آموزان مدارس گسترش یافت.

سپس در سال ۱۸۳۰ شاگردان مدرسه ها رو (Haroo) انگلستان بازی اسكواش را اختراع كردند. آنها با بهم فشردن یا له كردن لاستیك (اسكواش یعنی له كردن و در اصل صدای توپ باراكت و اصابت و برگشت توپ صدای اسكواش را به گوش می رساند) توپی ساختند و با راكت تنیس آن را به دیوار می زدند و این امر موجب شد به علت شكستن شیشه ها تا مدتی متوقف شود.

اما در سال ۱۸۶۰ یا ۱۸۶۴ نخستین كورت اسكواش درمدرسه ای در انگلستان ساخته شد و به طور رسمی بازی این رشته آغاز شد. این رشته در مدرسه ها و دانشگاه ها انجام می شد و تنها برخی از ثروتمندان در خانه «اتاقكی » كورتی داشتند. در ابتدا این رشته به دو صورت بازی می شد یكی در انگلستان كه با توپ نرم در اتاقكی به پهنای ۲۱ پا (حدود ۶۳۰ سانتی متر ) و دیگری در آمریكای شمالی با توپ سخت در كورت به پهنای ۱۸‎/۵ پا (حدود ۵۴۵ سانتی متر ). البته طول در هر دو ۳۲ پا (حدود ۹۶۰ سانتی متر) بود. در سال ۱۸۸۳ نخستین زمین اختصاصی در آكسفورد انگلیس ساخته شد و این رشته به تدریج در انگلستان و آمریكای شمالی گسترش یافت و به دیگر كشورها را پیدا كرد.

در سال ۱۹۰۷ نخستین انجمن ملی اسكواش در آمریكا تأسیس شد. به سال ۱۹۰۸ در انگلستان كمیته اسكواش در انجمن راكت تنیس تأسیس شد و در سال ۱۹۲۸ به صورت مستقل به شكل انجمن درآمد. در سال ۱۹۱۱ انجمن اسكواش در كانادا شكل گرفت و این انجمن ها قوانین بازی را وضع و به صورت رسمی اعلام كردند.

در سال ۱۹۲۰ نخستین دوره قهرمانی حرفه ای اسكواش میان دو باشگاه كوئین و جانسون انگلستان انجام گرفت.

از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۰ رقابت های اسكواش به شدت رشد یافت و همه گیر شد. اما بعد از این سال كمی متوقف شد چرا كه توپ های با شتاب كم به بازار آمد و این امر موجب شد كه حرفه ای ها انگیزه خود را از دست بدهند. با معرفی توپ های كم جهش و كم تحرك ، می خواستند این ورزش برای همه قابل دسترس باشد ولی این امر موجب شد تعداد كمی به سمت این ورزش بروند. در طول جنگ جهانی دوم توپ های مخصوص ساخته نشد. اما از سال ۱۹۶۰ به بعد توپ مخصوص دوباره با سرعت بالا به بازار آمد و دوباره این رشته فعال شد و رقابت ها پیگیری شد.

در سال ۱۹۸۰ رقابت های اسكواش به صورت حرفه ای و آماتور تقسیم شد.

با بررسی ۱۳ دوره از قهرمانی آسیا آیا به این نتیجه می رسیم كه در بخش مردان، پاكستان تا سال ۲۰۰۰ تنها قهرمان بی رقیب این دوره از بازی ها بوده است و بعد از این كشور سنگاپور، مالزی، هنگ كنگ و هند است. اما پاكستان از سال ۲۰۰۰ تاكنون قهرمانی را به مالزی واگذار كرده است.

در بخش زنان هم ابتدا سنگاپور قهرمانی را در دست داشت اما از سال ۱۹۹۸ قهرمانی را به مالزی واگذار كرده است.

اسكواش تا سیزدهمین دوره از بازی های آسیایی كه در بانكوك برگزار شد، حضور نداشت. اما در همین دوره كه در سال ۱۹۹۸ برگزار شد به این بازی ها اضافه شد. در این سال در بخش مردان زاراك جهان خان از پاكستان قهرمان شد و در بخش زنان قهرمانی به نیكول دیوید از مالزی رسید.

در چهاردهمین دوره بازی های آسیایی در سال ۲۰۰۲ بوسان كره در بخش مردان اونگ بنگ هی از مالزی و در بخش زنان ربكا چی یو از هنگ كنگ قهرمان شدند.

در پانزدهمین دوره بازی های آسیایی در سال ۲۰۰۶ دوحه قطر محمد ارلان اسكاندر از مالزی در قسمت مردان و نیكول دیوید از مالزی در قسمت زنان صاحب عنوان قهرمانی شدند.

● اسكواش درایران:

اسكواش حدود سال ۱۳۲۰ با ورود كاركنان انگلیسی شركت نفت به آبادان و ساخت اسكواش برای بازی و تفریح خود و اعضای خانواده آنها وارد ایران شد. در سال ۱۳۴۵ در استان های خوزستان و تهران سالن های تمرینی وجودداشت كه بعدها گسترش یافت و در شهرهای آبادان، اهواز و مسجدسلیمان نیز اسكواش راه اندازی شد.

نخستین فدراسیون اسكواش ایران در سال ۱۳۵۳ به ریاست عباسقلی بختیار تأسیس شد، اما یكسال بعد منحل شد تا این كه در سال ۱۳۷۲ دوباره به ریاست غلامحسین فرزامی فدراسیون فعال شد. در سال ۱۹۹۴ به عضویت فدراسیون آسیایی درآمد. از سال ۱۳۸۲ ریاست این فدراسیون برعهده حمید قاسمی است.

اسكواش در بیش از ۱۲ استان مانند یزد، كیش، تهران، مركزی، كرمانشاه، خوزستان، گلستان، فارس، زنجان، اصفهان، گیلان و خراسان فعال است و دو بخش مردان و زنان به این رشته می پردازند. كه استان گلستان فعال ترین هیأت در این رشته است كه عنوان برترین هیأت سال ۸۵ را نیز به خود اختصاص داده است.

در ایران رقابت هایی در بخش مردان و زنان، با عنوان جام فجر - جام رمضان، اسكواش قهرمانی ایران، اسكواش قهرمانی رده های سنی (زیر ،۱۳ ز یر ،۱۵ زیر ۱۷ و زیر ۱۹ سال) و المپیاد مدارس انجام می گیرد. ۳ دوره رقابت های اسكواش آزاد قهرمانی بزرگسالان و دو دوره اسكواش قهرمانی ایران انجام شده است.

لیگ رده های سنی در ایران برگزار می شود و قرار است با تشكیل اتحادیه اسكواش و برنامه ریزی باشگاه های كشور، لیگ برتر اسكواش نیز در ایران راه اندازی شود.

طبق اعلام فدراسیون اسكواش بیش از دو هزار اسكواش باز به صورت سازمان یافته وجود دارند اما پیش بینی می شود با ورزشكارانی كه به این رشته می پردازند، اما بیمه نشده اند، شمار آنها به بیش از ۵ هزار نفر برسد.

در ایران رقابت های جهانی اسكواش حرفه ای زنان و مردان برگزار می شود. قرار است امسال دومین دوره رقابت های جهانی اسكواش حرفه ای زنان در گیلان و سومین دوره رقابت های جهانی اسكواش حرفه ای مردان در كیش برگزار شود.

ایران در سال گذشته در دو رقابت هم شركت كرد. یكی اعزام تیم جوانان به رقابت های زیر ۱۹ سال آسیا در بهمن ۸۵ در هنگ كنگ بود كه از ایران محمد حسین جعفری، نوید ملك ثابت، امین عطایی و محمدرضا صادق پور شركت كردند.

همچنین تیم ملی ایران در سیزدهمین دوره قهرمانی آسیا در سریلانكا (سال ۲۰۰۶) شركت كرد. تركیب تیم را پیام سیاوشی، بابك شهابی و موحد جعفری نادوشان تشكیل می دادند كه تیم ایران در جایگاه دهم جای گرفت.

تیم ایران تاكنون در بازی های آسیایی حضور نیافته است اما قرار بود در پانزدهمین دوره بازی های آسیایی۲۰۰۶ دوحه قطر شركت كند كه این امكان میسر نشد. فدراسیون اسكواش ایران در سال گذشته برترین های ایران را اعلام كرد. طبق اعلام فدراسیون سید محمد سنایی بهترین اسكواش باز ایران شناخته شد. بعد از وی سیدعلیرضا سنایی، مجید روحانی، پیمان سیاوشی و پوریا احمدآبادی دوم تا پنجم شدند. بابك شهابی، محمد امین عطایی، سجاد فاطمی نسبت با امتیاز مشترك ششم شدند. نوید سپهری، مسعود قره ضیاالدینی با امتیاز مشترك هفتم شدند. رتبه هشتم به رامین لایقی، محمد حسین جعفری نادوشان، پرهام ساعدی رسید. وحید فتحی امیر لطیفی، پدرام رضایی و سامان تحویلداران در رده نهم ایستادند و پیام رضایی، یاشار كیانی و مهیار ابریشمی در جایگاه دهم قرار گرفتند.

از میان این ورزشكاران تعدادی در رنكینگ جهانی جای دارند. محمدحسین جعفری نادوشان دارای رتبه ۳۱۶ است. محمدرضا صادقپور، مسعود قره ضیاءالدینی و سید محمد سنایی به طور مشترك در رده ۳۴۱ قرار دارند و محمد امین عطایی خواه نیز دارای رتبه ۳۶۱ جهانی است. جالب است بدانید ایران طراح اسكواش باز در پارك ها و مدارس است. این اسكواش تنها دارای یك دیوار در روبه رو است و ۲ دیواردیگر را ندارد. این نوع اسكواش باكمترین هزینه قابل استفاده است و موجب می شود كه به صورت همگانی این رشته درآید. استان گلستان در این رشته پیشتاز است. گفتنی است ایران تنها یك كورت شیشه ای دارد كه در كیش قرار دارد. رشته اسكواش ورزشی است كه در بهبود سلامت افراد نقش دارد و برای پرداختن به این ورزش به تركیب بدنی، استقامت قلبی و ریوی، استقامت عضلانی، قدرت عضلانی و انعطاف پذیری نیاز است.

از این ورزش می توان افزون بر بعد قهرمانی، در بعد همگانی به صورت تفریحی و لذت بردن از اوقات فراغت استفاده كرد. این ورزش به دلیل دارا بودن ویژگی های سرعت، دقت، فكر و امكان رقابت هیجان انگیز و یادگیری سریع آن دارای جاذبه های تفریحی زیادی است.

امیدواریم این رشته پرتحرك و پرهیجان با افزایش امكاناتش در مدراس و پارك ها به صورت همگانی وقهرمانی رشد یابد.

سوسن صادقی