لزوم توجه دقیق تر به قیمت نفت

به طور سنتی تحلیل هایی درباره این افزایش قیمت بی سابقه نفت وجود دارد که مسائلی همچون احتمال حمله ترکیه به شمال عراق, کاهش ذخیره کشورهای مصرف کننده, پائین آمدن تولید و را دلیل افزایش نفت می دانند اما واقعا این گونه موارد می تواند منجر به این افزایش بی سابقه نفت شود

نفت در هفته های اخیر به بالا ترین رقم متصور قیمت خود نزدیک شده و نشانه ها حاکی از آن است که اولا قیمت نفت باز هم افزایش خواهد یافت و ایستگاه بعدی قیمت بیش از یکصد دلا ر خواهد بود و ثانیا حباب این قیمت به این زودی ها نمی ترکد و به نظر نمی رسد که این قیمت در آینده ای نزدیک تعدیل شود اما آیا کسی در میان دست اندرکاران سیاست و اقتصاد - که امروز خوشحال از این افزایش قیمت نفت هستند و حتی گاه عنوان می شود که هنوز نفت به قیمت واقعی اش نرسیده است - از خود پرسیده اند که واقعا چه اتفاقی افتاده که قیمت نفت این طور رکوردشکنی می کند و روزبه روز بالا تر می رود؟

البته به طور سنتی تحلیل هایی درباره این افزایش قیمت بی سابقه نفت وجود دارد که مسائلی همچون احتمال حمله ترکیه به شمال عراق، کاهش ذخیره کشورهای مصرف کننده، پائین آمدن تولید و... را دلیل افزایش نفت می دانند اما واقعا این گونه موارد می تواند منجر به این افزایش بی سابقه نفت شود؟

۱) می توان به سادگی از کنار این پرسش گذشت و همین تحلیل های سنتی و ساده را قبول کرد و به انتظار افزایش بیش از پیش قیمت نفت نشست و نزول برکات بر سفره دولت - و نه سفره های مردم - را دید و لذت برد. به این حرف ها هم کاری نداشت که در واقع در درازمدت افزایش قیمت نفت تا به این حد به ضرر کشورهایی چون ایران است زیرا وابستگی اقتصاد به نفت را به شدت افزایش می دهد و اقتصاد بیمار کشور را بیمارتر و آسیب پذیرتر می کند، باعث می شود کشورهایی که نفت کمتری دارند، انگیزه و صرفه اقتصادی برای استخراج نفت را پیدا کنند و در نهایت به استخراج و عرضه نفت بیشتر در دنیا منجر شود که بعد از چند سال به کاهش شدید قیمت نفت منجر می شود. افزایش نفت همچنین باعث گرانی محصولا ت صنعتی کشورهای اروپایی و ژاپن می شود و محصولا ت این کشورها با قیمت هایی به مراتب بالا تر به ایران صادر می شود و تلا فی درآمد نفت درمی آید (البته در این قسمت بیشتر مردم خسارت می بینند) و...

همچنین می توان این تحلیل را هم نپذیرفت که عمده سود ناشی از افزایش قیمت نفت به جیب شرکت های نفتی که عمده سهام آنها آمریکایی است واریز می شود و این کشور تنها کشوری است که سود سرشار از این افزایش قیمت را می برد. در کنار این نپذیرفتنی ها، می توان فقط به این افزایش درآمد نفتی دلخوش داشت و از زمین گیر شدن استکبار جهانی و غرب سخن گفت.

۲) می توان با بدبینی به این موضوع نگاه کرد و بیش از همه دست سیاستگذاران غربی (که با کارتل های اقتصادی غرب همداستان وهمراه هستند) را در این قضیه مشاهده کرد. این هم تحلیلی است که بیشترین فاصله اروپا با آمریکا در داستان هسته ای ایران به دلیل مشکلا ت اقتصادی ناشی از بحران نفت است و در صورتی که نفت به سقف قیمتی خود نزدیک شود، معلوم است که دیگر هیچ دلیلی برای عدم همراهی کامل و بی چون و چرای اروپا با آمریکا نیست. از سوی دیگر چنین افزایش قیمتی ضربه های شدیدی به اقتصاد به شدت گسترش یافته چین و اقتصاد تازه خلا صی یافته از بحران روسیه هم می گذارد و همین می تواند فرصتی مطلوب در اختیار آمریکا برای پیشبرد اهدافش باشد.

۳) می توان با واقع نگری این موضوع را تحلیل کرد و البته برای این کار باید از نظرات کارشناسان صاحب صلا حیت بهره جست و چنین رویکردی بدون عنایت به نظرات علمی و کارشناسی ممکن نیست. با این حال باید این واقعیت را کتمان نکرد که سیاستمداران ما در طول دو سال گذشته خود را بی نیاز به چنین نظراتی دانسته اند و توقع چنین امری از آنها داشتن، توقع زیادی است.

واقع نگری در این موضوع ممکن است به یکی از دو نظریه بالا ختم شود ولی تفاوت امر در اینجاست که میان دریافت علمی و تحقیقی یک نظر با اتخاذ آن بدون دلیل مستحکم تفاوت بسیار است. در هر صورت باید به این مساله اذعان کرد که این افزایش بی رویه قیمت نفت در بازار جهانی ارتباط بسیار و تاثیرگذاری در سیاست و اقتصاد ایران دارد و توجه دقیق و شناخت درست دلا یل آن می تواند به اتخاذ استراتژی و تاکتیک های صحیح تری در عرصه سیاست بین الملل منجر شود.

نویسنده : حسین رهنورد