نقش رسانه‌های آموزشی در فرآیند یاددهی ـ یادگیری

تجارب قبلی مبنای ادراکات، طرز فکرها و شکل‌گیری رفتارهای ما را تشکیل می‌دهند.
در دنیایی که هر روز پیچیده‌تر می‌شود، شاگردان مدرسه نیازمندند که بیشتر و بهتر درباره محیط خود …

تجارب قبلی مبنای ادراکات، طرز فکرها و شکل‌گیری رفتارهای ما را تشکیل می‌دهند.

در دنیایی که هر روز پیچیده‌تر می‌شود، شاگردان مدرسه نیازمندند که بیشتر و بهتر درباره محیط خود بیاموزند و چون امکان آموختن از طریق تجربه دست اول (منظور از تجربه دست اول، عمل یا برخورد مستقیم دانش‌آموز با شیء یا پدیده آموختنی است) در همه موارد وجود ندارد، لذا نحوه تدریس این پدیده‌ها بسیار پیچیده می‌شود. هدف این است که شاگرد بتواند تا حد امکان پدیده‌های علمی را توسط تجارب دست اول یا نزدیک به آن تجربه کند.

هر اندازه شاگردان در طول زندگی خود تجارب بیشتری را به دست آورده باشند، بهتر و با موفقیت بیشتری قادر خواهند بود تا ادراکات خود را افزایش دهند. در زمینه تجربه پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: التجربه فوق العلم (تجربه بالاتر از دانش است) به همین جهت از طریق انتخاب و استفاده مدبرانه و صحیح از رسانه‌های آموزشی می‌توان امکانات بیشتری را در اختیار شاگردان قرار داد. رسانه‌های آموزشی به تمامی تجهیزات و امکاناتی اطلاق می‌شود که می‌توانند در محیط آموزشی شرایطی را به وجود آورند که در آن شرایط، یادگیری سریعتر، آسانتر، بهتر، با دوام‌تر و مؤثرتر صورت بگیرد. این گونه امکانات شامل وسایل (ابزار و آلات الکتریک) مواد (ورقه شفاف، فیلم و غیره) و موقعیت‌های آموزشی (نمایش، گردش علمی) است.

رسانه‌های آموزشی چیز تازه و نویی نیستند بلکه از زمانی که آموزش شروع شده است، رسانه‌ها نیز وجود داشته‌اند. بی‌شک یکی از نخستین رسانه‌ها بیان معلم، گچ و تخته سیاه بوده است. مدتی بعد عکس و سپس ضبط‌صوت، رادیو، فیلم، تلویزیون، ویدیو و کامپیوتر جایی برای خود در جریان آموزش پیدا کردند. در سال‌های نه چندان دوری رسانه‌ها را وسایل کمک آموزشی سمعی و بصری می‌نامیدند (وسایل کمک آموزشی سمعی و بصری اصطلاحاً به ابزار و آلات الکتریک مانند پروژکتورها اطلاق می‌شد) ولی در حقیقت رسانه‌های آموزشی چیزی بالاتر از وسایل کمکی هستند. زمانی که آنها به صورت صحیحی مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند بر روی فرایند یادگیری تاثیرگذارند. رسانه‌ها برای برقراری ارتباط موثر در تدریس کلاسی که به صورت گروهی انجام می‌گیرد لازم و ضروری به شمار می‌آیند. اکنون رسانه‌های آموزشی جزیی تفکیک‌ناپذیر از فرآیند آموزش و یادگیری هستند آنها دیگر وسایل و موادی در حمایت آموزش نیستند بلکه رسانه‌ها خود نیز داده‌های آموزشی هستند.

نقش وسایل آموزشی در فرآیند آموزش ـ یادگیری

نقش وسایل آموزشی، بیشتر در چگونگی انتقال مفاهیم به شاگردان نهفته است و انتقال بهتر و موثر مفاهیم نیز از مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که وسایل آموزشی مناسب، در انتقال و تفهیم و تاثیر مفاهیم نقش موثری دارند که مهمترین آنها عبارتند از:

۱) اساس قابل لمسی را برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می‌کنند و در نتیجه سبب می‌شوند شاگردان کمتر به مفاهیم انتزاعی متوسل شوند.

۲) سبب ایجاد علاقه در امر یادگیری شاگردان می‌شوند و توجه آنها را به موضوع آموزشی معطوف می‌کنند.

۳) پایه‌های لازم را برای یادگیری تدریجی و تکمیلی فراهم می‌آورند و آن را دائمی می‌کنند.

۴) تجارب واقعی و حقیقی را در اختیار شاگردان قرار می‌دهند و در نتیجه موجب فعالیت بیشتر می‌شوند.

۵) پیوستگی افکار را در فرایند یادگیری فراهم می‌کنند.

۶) در توسعه و رشد معنا، در ذهن شاگردان موثرند و به گسترش دامنه لغات کمک می‌کنند.

۷) معنا و مفاهیم آموزشی را سریعتر منتقل می‌کنند.

۸) تجاربی را در اختیار شاگردان قرار می‌دهند که کسب آنها از راه‌های دیگر چندان امکان‌پذیر نیست، و در نتیجه به تکامل و عمق و میزان یادگیری می‌افزایند.

انواع وسایل آموزشی

وسایل آموزشی را از نظر نقشی که در فرآیند آموزش بازی می‌کنند، می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، وسایل آموزشی معیاری و وسایل آموزشی تسهیل کننده. وسایل معیاری، وسایلی هستند که از فراگیر می‌خواهد برای نشان دادن کارآیی آموخته‌هایش، آنها را شرح دهد، تفسیر کند، دوباره بسازد و یا مشخص کند،‌به عبارت دیگر این دسته از وسایل، جزئی از معیارهای یادگیری هستند و در هدف‌های فعالیت‌های آموزشی نیز آورده شده‌اند، مانند اکثر ابزارهای آموزشی در رشته‌های فنی و حرفه ای، و اتومبیل در آموزش رانندگی.