مطالبات فزاینده فرزندان

بحران جمعیت آنچنان كه در سال های پایانی جنگ به عنوان یكی از معضلا ت اجتماعی ایران در شاخص های توسعه انسانی هشدار داده شد, هرگز یكی از بحران های بزرگ در جامعه ایران تلقی نشد, اما همیشه یك متغیر مستقل تعیین كننده ای به شمار می آمد كه در بسیاری از سیاستگذاری های كلا ن مورد توجه بسیار قرار می گرفت

بحران جمعیت آنچنان كه در سال‌های پایانی جنگ به‌عنوان یكی از معضلا‌ت اجتماعی ایران در شاخص‌های توسعه انسانی هشدار داده شد، هرگز یكی از بحران‌های بزرگ در جامعه ایران تلقی نشد، اما همیشه یك متغیر مستقل تعیین‌كننده‌ای به‌شمار می‌آمد كه در بسیاری از سیاستگذاری‌های كلا‌ن مورد توجه بسیار قرار می‌گرفت.

كارشناسان در سال‌های اخیر به اخطار جدی اشاره می‌كنند كه اگرچه تا به امروز جدی گرفته نشده، اما می‌تواند یكی از بحران‌های فرعی آینده به‌شمار آید. در سال‌های پایانی قرن بیستم و نیز تا به امروز مسأله استانداردهای زندگی اجتماعی در جهان یكی از مسائل زیرپوستی جوامع بشری شده است. به‌تبع آن مساله تنظیم خانواده و كیفیت شرایط زندگی فرزندان در همه كشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته تبدیل به یكی از مهمترین بحث‌های اجتماعی شده است.

نگاه متفاوتی كه امروز فرزندان ایرانی به جامعه و زندگی فردی خود دارند، اگرچه از منظر جامعه‌شناسی، یكی از بحث‌های فردی و خصوصی انسان‌ها است، اما همبستگی آن با دیگر متغیرها به تدریج تبدیل به یك امر كم‌سابقه‌ای می‌شود، رابطه فرزند با اولیا، رابطه فرزند با مدرسه، فرزند با هم‌سن‌و‌سالا‌ن خود یكی از مهمترین بحث‌های كنونی جامعه ماست. پدیده مطالبات فزاینده آنان یكی از دغدغه‌های خانواده‌های ایرانی است و مهمتر از آن عدم مفاهمه بین این دو گروه به‌تدریج به یك معضل جمعیتی مبدل شده است، عمده خانواده‌های ایرانی اگرچه در سال‌های دهه ۷۰ به شدت به تنظیم خانواده همت گمارده‌اند، اما همچنان با چالش‌های جدی دست به گریبانند، آنان نگرانی‌های خود را نسبت به افزایش سطح استانداردهای فرزندان خود، نگاه متفاوت آنان نسبت به مفهوم زندگی و نیز خواسته‌های نامعقول آنان را در رسانه‌های گروهی منعكس می‌كنند و به نظر می‌رسد تا به امروز جز توجه وافر به نیازهای آنان در كنار تنظیم خانواده به نتیجه مطلوب دیگری دست نیافته‌اند، اما همین امر باعث شده كه استقبال از برنامه‌های تنظیم خانواده در اغلب كشورهای در حال توسعه، زنان از نقش صرف مادری تا حدی رهایی یافته و در تولید اقتصادی، كمك به درآمد خانواده، بالا‌ بردن سطح زندگی، سرمایه‌گذاری بیشتر روی فرزندان خود، نقش موثرتری داشته باشند. این جریان باعث شده است تا زنان از پتانسیل‌های نهفته خود بهتر و بیشتر بهره‌برداری كنند، به‌عبارتی ساده‌تر، گسترش فرهنگی تنظیم خانواده بین جامعه زنان به مفهوم گسترش استعدادهای آنها با بهبود در وضعیت سلا‌مت آنان، تولیدمثل نسل‌هایی با كیفیت و كارایی بیشتر تلقی می‌گردد.

بسیاری از كشورهای آسیایی با تأسی به چین، روش‌های فشار را در ارتباط با كنترل موالید پیش گرفته‌اند. در پاره‌ای از كشورها نظیر هند، اندونزی و كره جنوبی، روش‌های تا حدی همراه با خشونت، باروری را كاهش داده است و این كشورها توانسته‌اند از این طریق تا حدی به وضعیت متناسب جمعیتی دسترسی پیدا كنند، در پی این قبیل از اقدامات، روند افزایش استفاده از وسایل پیشگیری در نقاط مختلف جهان، سیر صعودی داشته است كه بالا‌ترین نسبت افزایش، مربوط به شرق آسیا بوده و كمترین آن در قاره آفریقا صورت گرفته است. در ایران اگرچه تخمین دقیق تغییرات حاصله از این ملا‌حظات، دشوار به‌نظر می‌رسد، ولی آنچه واضح است، این است كه تغییر الگوی باروری در كشور ما، راه خود را پیدا كرده و در حال توسعه است كه تا رسیدن به شرایط مطلوب‌تر، تلا‌ش‌ها و اقدامات انجام‌گرفته می‌بایست هرچه جدی‌تر و گسترده‌تر، تداوم یابد.

رویا كشوری