پوست لطیف کودک

برای داشتن پوست خوب از کودکی باید به فکر بود

پوست انسان از لحظه‏ای که به دنیا می‏آید تا زمانی که از دنیا می‏رود همواره دستخوش تغییرات زیادی است که توجه به آنها به‏خصوص در دوران کودکی اهمیت زیادی دارد. همان‌طور که می‏دانید پوست کودکان نازک‌تر از بزرگسالان است و غده‏های عرق و چربی آنها در دوران کودکی هنوز به‏طور کامل فعال نشده است...

از سوی دیگر در این دوران پوست کلاژن بیشتری دارد و قابلیت ارتجاعی آن زیادتر است. برای شناخت بهتر نوع مراقبت‏های پوست کودکان، دوران کودکی را به ۴ بخش نوزادی، شیرخواری، نوپایی و خردسالی تقسیم می‏کنیم.

● دوره نوزادی، شیرخواری

قبل از هر توضیحی باید بدانید دوره نوزادی به ۲۸ روز اول پس از تولد و دوره شیرخواری به سن قبل از یک سالگی گفته می‏شود. در این دوران پوست به دلیل حساسیت و ظرافت بالا و قوی نبودن سیستم ایمنی بدن به مراقبت‏های بیشتری نیاز دارد که به مهم‌ترین آنها می‏پردازیم.

نوزاد را زیاد نپوشانید: مهم‌ترین مشکل پوستی در این دوران پوشاندن بیش از حد کودکان به‏خصوص در فصل‏های پاییز و زمستان است که باعث عرق‏‏سوز شدن بدن آنها می‏شود و موجبات گریه و بی‏قراری‌شان را فراهم می‏کند. درست است که هنوز سیستم دفاعی بدن کامل نشده ولی آنتی‏کورهایی که در زمان جنینی از مادر به جنین رسیده در ۲ ماه اول زندگی کار دفاعی را انجام می‏دهند و از پوست در مقابل عوامل محرک دفاع می‏کنند و از خود واکنش نشان می‏دهند. نوزادان هم مانند شما سرد یا گرمشان می‏شود. متاسفانه بسیاری از والدین وقتی خودشان گرمشان می‏شود لباس‏های نوزادشان را کم می‏کنند و وقتی سردشان است او را بیشتر می‏پوشانند.

پوشک را به‏موقع عوض کنید: مشکل شایع دیگری که تقریبا همه کودکان از دوره نوزادی تا وقتی پوشک هستند به آن مبتلا می‏‏‏شوند، ادرار سوختگی است. اگر ادرار و مدفوع کودکان به مدت ‌طولانی روی پوست باقی بماند اوره موجود در آنها به وسیله میکروارگانیسم‏های هوازی محیط به آمونیاک تبدیل می‌شود و پوست را می‏سوزاند و باعث قرمزی و التهاب این منطقه که پوست حساس‏تری هم دارد، می‏شود. از طرفی پوست سوخته‏شده دفاع خوبی ندارد درنتیجه میکروب‏های غیربیماری‏زایی که به‏طور طبیعی در ناحیه تناسلی وجود دارند بیماری‏زا می‌شوند و با ایجاد عفونت مشکل را بدتر می‏کنند. سعی کنید پوشک کودک را به‏موقع و در فواصل کوتاه‏مدت عوض کنید، سپس کودک را بشویید و با خشک کردن ناحیه اجازه ندهید رطوبت باقی بماند. بهتر است پس از این کار اجازه بدهید کودک کمی هوا بخورد. البته مراقب باشید او را سرما ندهید.

بهترین کرم برای پیشگیری از ادرارسوختگی زینک‏اکساید است. زینک‏اکساید یک سد دفاعی روی پوست ایجاد می‌کند و مانع تماس مستقیم ادرار با پوست می‏شود. امروزه استفاده از پودربچه برای ناحیه تناسلی کودک توصیه نمی‏شود زیرا اگر پوست آسیب‏دیده باشد می‏تواند به‏راحتی وارد پوست شود و مانند یک جسم خارجی عمل کند و باعث ایجاد مشکلات پوستی شود. از طرفی می‏تواند در هوا منتشر و توسط کودک تنفس شود. پودرهای تنفس‌شده وارد ریه می‏شوند و برخی علایم آلرژیک ایجاد می‏کنند. همچنین پودربچه می‏تواند وارد مجرای ادراری دختربچه‏ها شود و او را دچار مشکل کند شود.

هر روز کودک را استحمام کنید: متخصصان پوست توصیه می‏کنند به‏دلیل متابولیسم بالای کودکان و درنتیجه میزان تعریق زیاد، آنها را هر روز استحمام کنید تا چین‏های پوستی به‏خصوص در نواحی گردن، زیربغل، کشاله ران‏ها و بین انگشتان دست‏ها و پاها کاملا شسته و تمیز شود تا پوست آسیب نبیند. توجه داشته باشید نیازی نیست برای شستن کودک هر روز از مواد شوینده استفاده کنید زیرا استفاده زیاد از این مواد باعث خشکی و تحریک‏پذیری پوست لطیف نوزاد می‏شود بنابراین می‏توان او را فقط با آب ولرم شست. استفاده از مواد شوینده بیش از ۳ بار در هفته توصیه نمی‏شود. برای جلوگیری از خشک شدن پوست نوزاد پس از هر بار استحمام از لوسیون‏های مرطوب‏کننده مخصوص کودکان استفاده کنید و آن را به تمام بدن بمالید.

تیغ زدن سر کودک موها را زیاد نمی‏کند: در گذشته باور بر این بود که تراشیدن موهای سر نوزاد آن هم از ته، باعث پرپشتی و رشد بیشتر موها خواهد شد اما امروزه متخصصان پوست این باور را قبول ندارند. نوزادان معمولا پس از تولد موهای ظریفی دارند که پس از مدتی شروع به ریزش می‏کنند و جای خود را به موهای کرکی می‏دهند. این موها هم به مرور زمان ضخیم‏تر می‏شوند بنابراین تراشیدن موی سر تاثیری در سرعت رشد مو یا پرپشتی آن ندارد.

ناخن‏ها را کوتاه نگه دارید: بسیاری از والدین از گرفتن ناخن کودکشان هراس دارند اما چاره‏ای نیست زیرا نوزادان معمولا با ناخن‏های بلند صورتشان را خراش می‌دهند. برای پیشگیری از این عارضه و رعایت بهداشت می‏توانید ناخن‏ها را به‏وسیله یک ناخن‏گیر یا قیچی کوچکی که سر باریکی دارد کوتاه کنید. مراقب باشید ناخن‏ها را از ته نگیرید. گاهی از ته گرفتن بیش از حد ناخن باعث می‏شود ناخن زیر سطح گوشت اطراف ناخن قرار بگیرد و مشکلاتی برای کودک ایجاد کند.‏

نوزاد را نبوسید: متاسفانه نزدیکان کودک دوست دارند مهر و علاقه خود را با بوسیدن صورت یا حتی دست و پای او ابراز کنند. از آنجا که سیستم دفاعی بدن کودک هنوز آنقدرها قوی نیست که با میکروب‏های منتقله از راه بوسه افراد مقابله کند، این کار باعث آلودگی و بیماری کودک خواهد شد. بهتر است پوست کودک را بعد از هر بوسه با آب ولرم بشویید. اگر پوست در اثر بوسیدن زیاد سرخ شد، می‏توانید کمی کرم چرب‏کننده روی آن بمالید و اجازه ندهید کسی او را ببوسد.

کودک را مستقیما روی فرش یا موکت قرار ندهید: از حدود ۶-۵ ماهگی کودک به‌راحتی می‏غلتد و برای سینه‏خیز رفتن آماده می‏شود. پرزها و پشم فرش، موکت یا هر چه روی زمین پهن شده در تماس مستقیم با بدن کودک می‏تواند باعث قرمزی و تحریک پوست شود بنابراین بهتر است زیر کودک یک ملحفه بیندازید و لباس‏های زیردکمه‏دار به او بپوشانید تا هنگام سینه‏خیز رفتن بالا نروند.

ضدآفتاب را فراموش نکنید: مطالعات روی بیماران مبتلا به سرطان پوست در بزرگسالی نشان می‏دهد ۵۰ درصد آفتاب مضری که به بدنشان تابیده مربوط به ۱۸ سال اول زندگی‏شان بوده است بنابراین هرگاه خواستید کودکتان را از خانه خارج کنید برای او ضدآفتاب فیزیکی تهیه کنید. این ضدآفتاب می‏تواند لباس بلند، سقف کالسکه، کلاه لبه‏دار و... باشد. بعد از ۶ ماهگی نیز می‏توانید از ضدآفتاب‏های مینرال یا معدنی مخصوص کودکان استفاده کنید. این ضدآفتاب‏ها شیمیایی نیستند و جذب عمومی ندارند و درنتیجه به کودک آسیب نمی‏رسانند. یادتان باشد هیچ‌گاه از ضدآفتاب شیمیایی خودتان برای کودکان استفاده نکنید.

لباس کودکان را با صابون بشویید: امروزه مواد داخل پودرهای شوینده دستی یا ماشین لباسشویی روزبه‏روز قوی‌تر می‏شوند تا بتوانند هم لکه لباس‏ها را به‏ خوبی از بین ببرند و هم بازار را تصرف کنند. به همین دلیل بسیاری از لباس‏ها بعد از مدتی کهنه به نظر می‏رسند زیرا این مواد شوینده روی بافت لباس تاثیر سوء می‌گذارند و آنها را به‏تدریج از بین می‏برند. به همین دلیل توصیه می‏‏شود برای پیشگیری از تاثیر مواد شیمیایی باقیمانده در بافت لباس بر پوست کودکان از پودر صابون‏های مخصوص کودکان که فاقد فرمالدیید، عطر و مواد شیمیایی هستند، استفاده کنید.

● دوره نوپایی

در این دوران که از ۱ ‏سالگی تا ۲ سالگی را شامل می‏شود کودکان می‏توانند به‌راحتی راه بروند بنابراین مهم‌ترین نکته مراقبتی این است که اجازه ندهید با پای برهنه خارج از خانه راه بروند. ورود هر شی تیز و برنده‏ هرچند کوچک می‏تواند باعث آسیب و حتی عفونت پوست شود. کفشی انتخاب کنید که نرم، سبک و راحت باشد و به پوست پا فشار وارد نکند. فشار زیاد کفش به پا علاوه بر مشکلات ارتوپدی می‏تواند باعث ایجاد تاول و میخچه شود.

● دوره خردسالی

با موی کودکان با خشونت رفتار نکنید: شاید شما هم جزو آن گروه از والدین باشید که برای زیباتر شدن موهای فرزندتان آنها را سشوار می‏کشید، ژل یا واکس مو می‏زنید یا با کش‏های زیبا آنها را می‏بندید. از آنجا که بدن کودکان هورمون جنسی ترشح نمی‏کند میزان چربی موی آنها بسیار کم است. در نتیجه با کوچک‌ترین تحریکی آسیب می‏بیند. موهای کودکان آنقدر لطیف و زیباست که نیازی به استفاده از ژل یا واکس ندارد. مصرف این محصولات در مواردی حتی باعث صدمه به موی کودک می‏شود زیرا خیلی از محصولات آرایشی مخصوص پوست استاندارد نیستند و نباید بی‏جهت از آنها استفاده کرد.

همچنان از محصولات پوستی مخصوص کودک استفاده کنید: متخصصان کودک معتقدند کودکان باید تا سن ۱۲ سالگی از محصولات پوستی مخصوص به خودشان استفاده کنند. این محصولات شامل شامپوی سر و بدن، ضدآفتاب، کرم‏ها و لوسیون‏های مخصوص کودکان و... است.

دکتر حسین طباطبایی

متخصص پوست

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران