سفر به لبنان

در كنار سندیكای مطبوعات, یعنی سندیكای صاحبان جراید, «سندیكای روزنامه نگاران» قرار دارد كه تجمعی برای حمایت از نویسندگان مطبوعات است

● اشاره:

"روزنامه نگاران ایرانی در سال گذشته برای بازدید از جراید و مراكز خبری كشورهای لبنان، انگلستان، فرانسه ، آلمان و ژاپن به صورت گروه های در حدود ده نفره به این كشورها سفر كردند . چهل نفر از خبرنگاران و اصحاب جراید استانی و محلی، در یك پروژه آموزشی فرهنگی جهت اطلاع از وضعیت رسانه‌ها و مطبوعات در لبنان و ملاقات با همتایان لبنانی خود، توسط معاونت مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب شدند و در چهار گروه ده‌نفری، از كشور لبنان بازدید كردند. این سفرها در اسفند ۸۳ و نیز در ماههای فروردین، اردیبهشت و خرداد سال ۸۴ انجام گرفت.

مدت هر دوره برای هر گروه، هشت روز بود و در این مدت، روزنامه‌نگاران ایرانی علاوه دیدار از بیروت و دیگر جاهای دیدنیِ لبنان، از دو روزنامه مهم (النهار و السفیر)، دو شبكه تلویزیون ماهواره‌ای ( LBC و المنار)، سندیكای مطبوعات و سندیكای روزنامه‌نگاران، وزارت اطلاع‌رسانی لبنان و بخشهای مختلف آن بازدید كردند. همچنین حومه شیعه‌نشین بیروت و اردوگاههای فلسطینی صبرا و شتیلا و تعدادی از اماكن مذهبی و تاریخی مسیحی و اسلامی مورد بازدید قرار گرفت. یك روز نیز به بازدید از جنوب لبنان و مناطق آزاد شده از اشغال ارتش صهیونیستی، پایگاههای مقاومت و خط مرزی اختصاص یافت.

● بیروت

لبنان به دلیل موقعیت ویژه و بافت خاص اجتماعی‌اش، پیوسته پلی بین شرق و غرب بوده و در زمینه آزادی گردش اطلاعات و آزادی مطبوعات، تاریخچه درخشانی دارد. پایتخت این كشور، شهر بیروت همچون نگینی در ساحل مدیترانه می‌درخشد. شهری كه شانزده سال دستخوش جنگ داخلی وحملات مكرر ارتش اسرائیل بوده امروز همچون پرنده افسانه‌ای، ققنوس، از میان خاكستر دوباره جان می‌گیرد و پرواز می‌كند. صخره‌های معروف در ساحل روشه كه همچنان سمبل زیباییهای لبنان محسوب می‌شود، از نخستین جاهایی است كه توجه گردشگران را به خود جلب می‌كند. اندكی دورتر، بولوارساحلی مناره، جایی است كه مردم برای گردش و پیاده روی به آنجا می‌روند. اندكی توقف در این بولوار، فرصتی است نه فقط برای تماشای امواج مدیترانه، بلكه تأمل در لباس و رفتار انسانهایی با مذهبها و مشربهای گوناگون كه تحمل یكدیگر و همزیستی مسالمت‌آمیز را به خوبی پذیرفته‌اند.

هرچند آثار شانزده سال جنگ داخلی همچنان در برخی ساختمانها به چشم می‌خورد اما تلاش كم‌نظیری برای بازسازی صورت گرفته است. این تلاش در همه جا به‌ویژه در بخش مركزی بیروت كه بیشترین خرابیها به بار آمده نمایان است. این منطقه بین دو بخش شرقی و غربی بیروت، سالهای متمادی صحنه زدوخوردهای سهمگین بین گروههای رقیب بوده و به كلی ویران شده؛ اما ظرف پانزده سال كه از پایان جنگ و امضای موافقتنامه طائف می‌گذرد، ساختمانها به همان شكل سابق بازسازی شده‌اند؛ زیبایی خیره‌كننده‌ای كه نتیجه آمیزش سنت و مدرنیسم است.

اینجا میدان ستاره است. جلوی ساختمان پارلمان لبنان با یك برج ساعت در وسط میدان و شش خیابان كه از این میدان منشعب می‌شوند و شكل ستاره را می‌سازند. تا حدود زیادی شبیه میدان اتوال پاریس و الهام گرفته از آن. اما وجود پارلمان و تدابیر امنیتی مانع از آن نمی‌شود كه انبوه مردم و گردشگران در این میدان و خیابانهای اطراف آن، به ویژه در اوقاتی كه پارلمان جلسه ندارد، رفت‌وآمد كنند. ممنوعیت عبور و مرور خودروها در این خیابانها باعث شده كه سطح خیابان و پیاده‌روها در اختیار تعداد زیادی از رستورانها قرار گیرد؛ درست مانند پیاده‌روهای خیابان شانزه‌لیزهٔ پاریس و این همچنان نشانگر تأثیر حضور فرانسویها در لبنان پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی است. در همین منطقه دو میدان معروف جلب‌نظر می‌كند: میدان ریاض الصلح، اولین نخست‌وزیر مسلمان لبنان پس از استقلال در ۱۹۴۳ . در گوشه‌ای از میدان ساختمان زیبای نخست‌وزیری و در گوشه دیگر ساختمان نمایندگی سازمان ملل متحد وجود دارد. بیشتر ساختمانهای دولتی و مراكز مهم تجاری در این منطقه واقع شده‌اند. و پس از آن میدان بزرگ معروف به میدان برج یا میدان شهدا كه تاریخ معاصر لبنان را در حافظه خود جای داده است. در یك سو كلیسای مسیحی و در كنار آن مسجد اسلامی نشان بارزی از همزیستی پیروان دو دین بزرگ است.

در گوشه‌ای از صحن همین مسجد، آقای رفیق‌حریری، نخست‌وزیر سابق لبنان كه حدود یك ماه پیش از آغاز بازدید هیأتهای ایرانی از لبنان ترور شد، به خاك سپرده شده و مقبره وی، غرق در گل، به صورت یك مزار سیاسی برای جناحهای مخالف دولت در آمده است. ترور آقای حریری بهانه‌ای برای دخالت امریكا و فرانسه در لبنان شد كه به تحولات عمیقی در صحنه سیاسی لبنان منجر گردید. بازدید از این مكان توسط هیأتهای مطبوعاتی ایرانی، فرصتی بود برای پیگیری و مطالعه این تحولات كه در جای خود از اهمیت خاصی برخوردار بود.

● روزنامه النهار

در ضلع شمال غربی میدان شهدا، ساختمان بلند روزنامه معروف النهار به چشم می‌خورد كه مورد بازدید روزنامه‌نگاران ایرانی واقع شد؛ قدیمی‌ترین روزنامه لبنان كه تأسیس آن به سال ۱۹۳۳ یعنی حدود ۷۰ سال قبل برمی‌گردد. سردبیر روزنامه شخصیت معروف مطبوعاتی و سیاسی لبنان، غسان توینی است. با آن كه از النهار پیوسته به عنوان روزنامه مستقل لبنان (در مقابل روزنامه‌های وابسته به احزاب و جریانهای سیاسی) یاد شده اما واضح است كه این روزنامه منعكس‌كننده افكار مواضع جناح راست مسیحی لبنان است. آقای ادمون صعب، سردبیر اجرایی روزنامه كه با روزنامه‌نگاران ایرانی به گفت‌وگو می‌نشیند این مطلب را قبول ندارد و تأكید می‌كند كه النهار، خط مبارزه برای استقلال و آزادی لبنان را دنبال كرده و می‌كند و به جایی وابسته نیست. ملاقات در سالن شورای سردبیری یا اتاق تیتر كه مجهز به آخرین پدیده‌های تكنولوژی ارتباطات است انجام می‌گیرد و آقای ادمون صعب طی جلسه‌ای دو ساعته مطالب ریز و درشت فراوانی را درباره فن روزنامه‌نگاری همراه با تجربه‌های ارزشمندی كه طی دهها سال كار مطبوعاتی گردآورده با مهمانان ایرانی در میان می‌گذارد.

● روزنامه السفیر

روزنامه معروف دیگری كه مورد بازدید قرار می‌گیرد، روزنامه السفیر است كه شاید بتوان آن را نقطه مقابل یا رقیب روزنامه النهار دانست، چرا كه از بدو تأسیس در ۱۹۷۴ از یك خط‌مشی انقلابی در چارچوب ملی‌گرایی عربی پیروی كرده و در یك كلمه خود را روزنامه مقاومت می‌خواند، مقاومت در لبنان، فلسطین و در دیگر كشورهای منطقه شعار روزنامه نمایشگر خط سیاسی آن است. السفیر صدای كسانی است كه صدایشان به جایی نمی‌رسد. در جای دیگر می‌خوانیم: السفیر، صدای لبنان در جهان عرب و صدای جهان عرب در لبنان است.

آقای طلال سلمان، مؤسس و صاحب امتیاز روزنامه، گروهی از مهمانان ایرانی را به گرمی می‌پذیرد و با وجود مشغله فراوان به‌ویژه در شرایط آكنده از تنشهای سیاسی، طی یك جلسه دو ساعته، به تفصیل پیرامون تحولات منطقه و طرحهای امریكایی و اسرائیلی و مقاومت در برابر این طرحها، سخن می‌گوید و به پرسشهای مهمانان پاسخ می‌دهد.

در دیگر جلسات كاری، مهمترین شخصیتهای این روزنامه با مهمانان ایرانی به گفت‌وگو می‌پردازند؛ از جمله اقای ژوزف سماحه، سردبیر و دكتر زهیرهواری، عضو مهم شورای سردبیری در این جلسات، مفصلاً پیرامون چارچوب تشكیلاتی روزنامه، بخشهای مهم، خط‌مشیها، راهكارها و مشكلات سخن به میان می‌آید و سپس بازدیدی سریع از بخشهای مختلف. فعالیت اصلی از پنج بعدازظهر شروع می‌شود و تا ساعتی بعداز نیمه شب به اوج می‌رسد. سحرگاهان روزنامه به چاپخانه می‌رود و سپس نسخه‌های چاپی تحویل سیستم توزیع می‌شود تا با آغاز روز، روزنامه در سراسر لبنان در دسترس خوانندگان قرار گیرد.

● روزنامه البلد

علاوه بر این دو روزنامه، یك گروه از مهمانان ایرانی از روزنامه دیگری با حال و هوایی دیگر بازدید می‌كنند؛ روزنامه البلد كه در سالهای اخیر ظاهراً به همت سرمایه‌داران كویتی و لبنانی تأسیس شده و بیشتر به سبك روزنامه‌های كویت و قطر عمل می‌كند. روزنامه‌ای است جنجالی با بخشهای مختلف و پرخرج. آقای بشاره شربل، سردبیر روزنامه كه به همه چیز با دید انتقادی می‌نگرد، بیش از هر چیز روی سیستم توزیع روزنامه توسط صدها ویزیتور برای جذب اشتراك تأكید می‌كند.

روزنامه برای مدتی به‌طور رایگان پخش می‌شود و بعداً به شكل تك‌فروشی و اشتراك البلد، از راههای مختلف سعی در جذب خواننده دارد و یكی از آنها دادن خودروهای جدید و گران‌قیمت به خوانندگان به عنوان جایزه از طریق قرعه‌كشی ماهانه است. در همین ساختمان نشریه دیگری به نام الوسیط قرار دارد كه نشریه آگهی و نیازمندیهاست و هر هفته با تیراژی در حدود ۳۰۰هزار نسخه به‌طور رایگان در لبنان توزیع می‌شود. مدیر لبنانی نشریه توضیح می‌دهد كه الوسیط یك نشریه منطقه‌ای است كه در مصر، اردن، سوریه، لبنان، عربستان‌سعودی و برخی دیگر از كشورهای منطقه منتشر می‌شود و بیشتر یك پروژه موفق تجاری است.

● سندیكاها

لبنان كشور سندیكاها، انجمنها و اتحادیه‌های صنفی است و از این نظر نیز در منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد. در زمینه مطبوعات نیز دو سندیكای مهم وجود دارد: یكی سندیكای مطبوعات كه از صاحبان روزنامه‌ها تشكیل شده و دیگری سندیكای نویسندگان كه مخصوص روزنامه‌نویسان است.

گروههای روزنامه‌نگاران ایرانی در سفرهای خود به لبنان، از هر دو سندیكا بازدید كردند.

● سندیكای مطبوعات

سندیكای مطبوعات لبنان یكی از قدیمی‌ترین سندیكاها در لبنان است كه سابقه فعالیت آن حتی به پیش از استقلال لبنان در ۱۹۴۳ برمی‌گردد. رئیس كنونی سندیكا، آقای محمد بعلبكی، كه خود از ارباب‌جراید و روزنامه‌نگاران قدیمی است، با گشاده‌رویی از روزنامه‌نگاران ایرانی استقبال و سعی می‌كند به زبان فارسی به آنها خوش آمد بگوید.

در این دیدارها، آقای بعلبكی مفصلاً از تجربیات شخصی خود در زمینه فعالیت مطبوعاتی، تاریخچه فعالیت سندیكا، مسائل حقوقی و قانونی و مسأله آزادی بیان صحبت می‌كند و به سؤالات مهمانان پاسخ می‌دهد. مشخص می‌شود كه طبق قانون، در لبنان، پروانه جدید برای روزنامه‌های سیاسی داده نمی‌شود و اگر كسی بخواهد یك روزنامه سیاسی جدید منتشر كند باید پروانه مورد نیاز را از بازار آزاد با قیمتی گزاف یعنی بین ۳۰۰هزار تا یك میلیون دلار بخرد؛ زیرا در لبنان امتیاز روزنامه ملك شخصی صاحب‌امتیاز است و با عدم انتشار روزنامه، امتیاز از بین نمی‌رود. به همین دلیل روزنامه‌های سیاسی بسیاری هستند كه منتشر نمی‌شوند و امتیاز آنها قابل خریدو فروش است.

یك نسخه از قانون مطبوعات لبنان كه در سال ۱۹۶۲ تدوین و تصویب شده و در سالهای بعد مرتباً مورد بازنگری و تعدیل قرار گرفته، بین مهمانان توزیع می‌شود تا در فرصت مناسب آن را مطالعه كنند.

● سندیكای روزنامه‌نویسان

در كنار سندیكای مطبوعات، یعنی سندیكای صاحبان جراید، «سندیكای روزنامه‌نگاران» قرار دارد كه تجمعی برای حمایت از نویسندگان مطبوعات است. رئیس این سندیكا آقای ملحم كرم Melhem Karam خود صاحب یك مؤسسه بزرگ مطبوعاتی به نام «الف لیله و لیله» (هزارویك‌شب) در قلب منطقه مسیحی‌نشین اشرفیه در شرق بیروت است كه علاوه بر روزنامه البیرق، سه مجله نیز منتشر می‌كند: الحوادث، به زبان عربی ـ ماندی مورنینگ Monday Morning به انگلیسی و «لاریو و دولیبان» La Revue de Liban به زبان فرانسه. وی نسخه‌ای از همهٔ این نشریات را به روزنامه‌نگاران ایرانی هدیه می‌كند. كرم كه از دیدار هیأتهای ایرانی بسیار خوشحال می‌نماید، به گرمی خوش‌آمد می‌گوید و رشته بحث را به یكی از اعضای هیئت‌مدیره سندیكا یعنی آقای ژوزف قصیفی، از روزنامه‌نگاران كهنه‌كار می‌سپارد. قصیفی كه یكی دو بار به ایران سفر كرده، با حوصلهٔ زیاد درباره وضعیت روزنامه‌نگاران لبنان و حمایتهایی كه سندیكا از آنان به عمل می‌آورد توضیح می‌دهد: شرایط عضویت، تعداد اعضا، خدمات سندیكا به اعضا، آیین‌نامه انتخابات داخلی و چندین عنوان دیگر مورد بحث قرار می‌گیرد و سؤالات زیادی مطرح می‌شود. اما دو نكته را آقای قصیفی مورد تأكید قرار می‌دهد: نخست آن‌كه هیچ روزنامه‌نگاری به جرم مطبوعاتی بازداشت و زندانی نمی‌شود و در صورت احضار روزنامه‌نگار به دادگاه مطبوعات، رئیس سندیكا و یكی از وكلای سندیكا، وی را در دادگاه همراهی می‌كنند و در صورت محكومیت، دادگاه به جریمه نقدی اكتفا می‌كند. نكته دوم، این تنها سندیكایی است كه در سخت‌ترین شرایط جنگ داخلی به فعالیت خود ادامه داده و حتی انتخابات داخلی را هم برگزار كرده است.

در این دیدارها، روزنامه‌نگاران ایرانی نیز درباره اوضاع مطبوعات ایران مطالبی را برای طرف لبنانی بازگو می‌كنند و آقای قصیفی فعالیت گسترده روزنامه‌نگاران ایران به ویژه فعالیت زنان را در این زمینه تحسین می‌كند.

● باشگاه مطبوعات

علاوه بر این دو سندیكا، باشگاهی نیز به همت عده‌ای از روزنامه‌نگاران در مركز بیروت تأسیس شده كه بیشتر «پاتوقی» است برای گردهمایی و تبادل‌نظر و برگزاری برخی از مصاحبه‌های مطبوعاتی.

برای گروهی از روزنامه‌نگاران ایرانی فرصتی برای بازدید از این باشگاه نیز دست می‌دهد. مدیر باشگاه، آقای یوسف الحویكHowayk از پیش تعدادی از همكاران خود را برای ملاقات با ایرانیان آماده كرده است. جلسه معارفه و تبادل‌نظر به شكل یك حلقه بحث و تا حدود زیادی خودمانی تشكیل می‌شود و این بار دو طرف وارد ریز مسائل حرفه‌ای می‌شوند و از هر دری سخنی به میان می‌آید، اما فرصت كم است چون یك نماینده استرالیایی كه برای مأموریتی به لبنان آمده، یك مصاحبه مطبوعاتی در این باشگاه تشكیل می‌دهد تا دیدگاهها و برداشتهای خود را به اطلاع روزنامه‌نگاران لبنان

نوشته : محمد علی مهتدی

---