علم ورزش

علم ورزش , علمی است که در آن به مسائل علمی و تخصصی ورزش پرداخته می شود و هدف از این علم آن است که علاقه مندان به ورزش از این طریق پی به کلیه مسائل مربوط به علوم ورزش برده و آن را به کار بندند تا کمتر دچار آسیب شده و همچنین از طریق علم ورزش مهارت خود را در هر رشته ورزشی افزایش دهند

علم ورزش ، علمی است که در آن به مسائل علمی و تخصصی ورزش پرداخته می شود و هدف از این علم آن است که علاقه مندان به ورزش از این طریق پی به کلیه مسائل مربوط به علوم ورزش برده و آن را به کار بندند تا کمتر دچار آسیب شده و همچنین از طریق علم ورزش مهارت خود را در هر رشته ورزشی افزایش دهند.

آدمی در مراحل تمدن به درجات عالی رسیده و اندیشه و فکر او بسیار تابناک شده و حاصل کار و اندیشه و هوشمندی انسان یعنی علوم و معارف بشری نیز روز به روز وسعت یافته است . هر یک از دانش ها و فروغ معرفت های انسانی در قرن بیستم به صورت دریای پهناور درآمده است به طوری که در هر یک از رشته های علوم باید سال ها وقت صرف کرد تا در آن تخصص یابد و به مقام شامخی برسد، نه تنها ناگزیر است از برگزاری مسابقه آن علم یا فن در جهان آگاه گردد و از بزرگان آن رشته تا سی جوید و پیش برود، بلکه همین فرد باید علاقمند به این رشته هم باشد و همین موارد لزوم داشتن اطلاعات کافی و یا معلومات عمومی را ایجاب می کند. امروزه هیچ کس حتی کسانی که فقط ارزش روش های علمی در بالا بردن سطح تکنیک ، تاکتیک و به طور کلی کیفیت تیم ها در هر نوع ورزشی باشند . در ورزش اجرای صحیح مهارت ها وابسته به رعایت اصول و قوانینی علمی متکی بر اصول مکانیکی و بیومکانیکی است.

وقتی رقابت ها در سطح حتی صدم ثانیه ها کشیده می شود صرف نظر از تلاش شخصی ورزشکاران در پیروزی ، به طور دقیق ارزش تمرینات و نحوه ی استفاده حداکثر از قدرت و توان ورزشکار در تمرینات توسط یک مربی آگاه و با استفاده از روش های علمی و سایر خصوصیـــاتی که یک مربی موفق باید داشته باشد از جمله اصول علمی تربیــت بدنــی، برنامه ریزی صحیح تمرینات به نحوی که ورزشکار در روز مسابقه در حداکثر کیفیت بدنی و توان مسابقه باشد به طور کامل روشن و غیر قابل انکار است.

اگر ما ادوار گذشته را مورد مطالعه قرار دهیم در می یابیم که در مسیر عمومی تاریخ زندگی انسان ، فرهنگ ها و تمدن های بسیاری به وجود آمده است و پیدایش اجتماعات و حرکت آنان اگر چه به ظاهر مستقل بوده ولی به حقیقت در یکدیگر تأثیرات متقابل داشته و تاریخ عمومی بشر را از جنبه های حرکت درونی و بیرونی به وجود آورده است.

● نقش اساسی علوم ورزشی :

اگر چه علوم ورزشی و نقش اساسی آن در بین تمامی ملل هنوز به مراحل كمال نرسیده ولی بدین نتیجه نهایی نرسیده است كه

اولاً ) اجتماع انسانی چون تشكل الكترونی و پروتونی و تجمع منظومه‌های شمسی پیوسته متحرك و متكامل بوده و از مراحل مختلفی گذشته است و در

ثانی ) تحول و حركت افراد اجتماع نه فقط از جنبه‌های معنوی و درونی مورد مطالعه بوده بلكه برای تطابق حركات روحی و جسمی انگیزه‌های علمی را مورد توجه قرار داده و دوام حیات و زندگی خویشتن را در این ایام یافته است كه جسم و روح خود را مبتنی بر تحول زمان و نظام خلقت هماهنگ ساخته تا با توازن این دو پدیده‌ی محسوس و معقول سزاوار عدل آفرینش و محق به ادامه‌ی زندگی سالم و متعالی باشد.

ورزش محتوی زندگی نیست بلكه نوایی است كه زندگی را همراهی می نماید . حفظ سلامت ملل و ایجاد تحول در همه‌ی این تلاش‌ها ، تحقیق‌ها ، تفسیر‌ها و تجربیات و آزمایش‌های علمی در این مدت بیش از دو قرن باعث شدند تربیت بدنی به صورت علم جداگانه‌ای درآمده و انجام ورزش برای مردم جوامع صنعتی جنبه‌ی حیاتی پیدا كند برای این كه احتیاج جوامع كنونی ، به نیروی انسانی سالم بیش از هر زمان دیگر قابل لمس است، در جوامعی كه نارسائی های كمی و كیفی ورزش وجود دارد عقب افتادگی آن جامعه نیز چشمگیر است و از این روست كه ورزش امروز در جوامع مترقی دنیا علاوه بر اثرات بهداشتی و نقش مهم آن در سلامت یك ملت به عنوان یك پدیده‌ی اجتماعی و عامل مهم اقتصادی مورد مطالعه و پ‍ژوهش علمی قرار می گیرد به این دلیل كه ترقی دانش و فنون و پیشرفت تمدن مسائل تازه‌ای به وجود آورده است كه در گذشته یا مورد نظر نبوده و یا آن كه چندان توجهی به آن نمی شد.

بررسی‌های علمی ورزش و تربیت بدنی در جوامع صنعتی امروز جدا از پژوهش های پزشكی ، آموزش و پرورش ، روانشناسی ، بهداشت، جامعه شناسی ، اقتصاد و تاریخ نبوده بلكه با همه‌ی علوم فوق رابطه مستقیم دارد .

تربیت بدن فرصت را به كودك، نوجوان و جوان می دهد كه استعداد‌های خود را بیازماید و به پرورش خود با راهنمایی مربی آگاه همت ورزد . نوجوان و جوان امروزی فقط در محیط ورزش حاضر است نظم را بپذیرد ، چرا كه در آن محیط همه مانند او به دستور و مقررات مربوط احترام می گذارند و مسئله تبعیض مطرح نیست همسالان و همراهان دیگرش هم مجبورند به دستورهای مربی عمل كنند.

● سازمان كلی فلسفی ورزشی:

هر كشور بر اساس طبیعت، آب و هوا،‌محیط جغرافیایی و فطرت مردم آن سرزمین دارای فلسفه خود می‌باشد. چون نداشتن فلسفه ورزشی در هر كشور نمی تواند پایه و اساس درستی برای ورزشی آن كشور باشد.

مثلاً در اروپا فلسفه ورزشی مردم شباهت زیادی به فلسفه ورزشی رم و یونان باستان دارد. و یا كشور خودمان ایران سوابق طولانی تری نسبت به رم و یونان در ورزش دارد. بطوری كه طبق مستندات تاریخی دو هزار و پانصد سال سابقه فلسفی در ورزش دارد، تا آنجا ضرب المثل پر مغز و بیاد ماندنی گواهی می‌دهد: عقل سالم در بدن سالم است، فلسفه ورزشی ایرانیان بوده است .

در نوشته‌های "شیلر" و "گوته" نویسندگان بزرگ آلمان ، سه جمله ذیل را می توان در فلسفه ورزشی بسیار مؤثر دانست:‌

۱ ) هر انسانی دوست دارد بازی كند و بازی كردن جزئی از زندگی می باشد.

به عنوان مثال: كودك دوست دارد با انگشت دست خود بازی كند. شما حتی در سن كهولت علاقمند به ورزش هستید حتی اگر از نوع سبك آن را انتخاب كنید . بنابراین بازی كردن ( ورزش)‌ جزئی از رشد انسان است و اگر انسان ورزش نكند رشد سالم و صحیح نخواهد داشت.

۲ ) هر كس مطابق با شعور و ذهن خود بازی خاصی را انتخاب می كند. مثلاً، بعضی‌ها بازی گروهی توأم با خشونت را دوست دارند. پس به فوتبال، یا بسكتبال، یا هندبال، و یا راگبی روی می آورند. و بعضی ها برخورد بدنی را دوست ندارند پس به ورزش‌هایی چون والیبال، تنیس و یا بدمینتون و ... می پردازند. و عده‌ای به ورزش‌های انفرادی مانند دو میدانی، ‍ژیمناستیك، شنا و وزنه برداری علاقه دارند.

۳ ) هـــركس شخصیــت خـــود را در جریان بازی نشان می دهد. به همین دلیل، مربیــان می بایست علاوه بر شناخت روان شناسی، رفتار بازیكنان را مورد دقت و مطالعه قرار داده تا انعكای از شخصیت فردی بازیكن را در زندگی بدست آورند.

مثلاً بعضی از بازیكنان در زمین تمرین و مسابقه مرتب حرف می زنند. اینگونه افراد در كلاس درس هم بی دلیل صحبت خواهند كرد. یا در بازی و مسابقه با داور، در اداره با رئیس و سرپرست نیز حالت پرخاش و اعتراض گونه دارند. بنابراین در اثر شناخت مراحل علمی و تجربی انسانها در ورزش، می توانند اثرات بسیاری موثری در رشد زندگی آینده جوانان و نوجوانان ترسیم نمایند.

● سیاست‌های شناخته شده ورزشی در جهان :

اصولاً انتخاب و سیاست ورزشی، جزئی از وظیفه هر حكومت است. سیستم حكومت‌ها نیز متفاوت است و هر كدام حالت خاص سیاست خود را دنبال می كنند.

برای مثال به چند نمونه از سیاست‌های ورزشی كه توسط حكومت‌ها اعمال می شود اشاره می كنیم :

۱ ) حكومتی سیاست ورزشی خود را بر مبنای تعلیم و تربیت قرار می دهد . معنی این سیاست آن است كه هر حركت و فعالیتی در مدارس مورد توجه قرار می گیرد. زیرا حكومت تشخیص داده تربیت بدنی از تربیت كلی سیاست آنهاست. بنابراین ورزش زیر نظر آموزش و پرورش قرار دارد.

۲ ) حكومت دیگر ورزش را زیر نظر وزارت بهداری و بهزیستی اداره می كند. زیرا ورزش و تربیت بدنی را در جهت رعایت اصول بهداشت و سلامت جامعه پایه گذاری می كند.

۳ ) حكومت سوم هدف از ورزش را نزدیكی طبقات ، از غنی گرفته تا فقیر و از سیاه گرفته تا سفید، می داند و بطور كلی تشكیل جامعه یكپارچه مورد نظر است. مثلاً آنها به بازی‌هایی فكر می كنند كه بتوانند اجتماعات ورزشی را به وجود آورند،‌ چنین سیاست ورزشی زیر نظر وزارت كشور اداره می شود.

۴ ) نوع دیگر حكومت، سیاست ورزشی را در جهت فراهم كردن پرستیژ به معنی اعتبار و آبرو، و حیثیت حكومتی خود می داند، این نوع حكومت می خواهد نان دهد دارای حكومتی بهتر از سایر حكومت‌ها بوده از نظر سلامت جامعه، دارای وضع بهتری می باشد. در واقع بسیاری از حكومت‌ها به دنبال همین سیاست هستند . حكومت‌های پیرو این نظریه نیاز به سازمانی دارند كه در حد آرزوهایشان گسترده باشد. البته انواع دیگری از سیاستهای ورزشی نیز ممكن است وجود داشته باشد كه بر حسب نیاز جامعه ، قابل مطالعه متخصصین است.

● تغذیه و اساس عملكرد انسان در ورزش :

تغذیه مناسب ، پایه و اساس عملكرد جسمانی را تشكیل می دهد زیرا علاوه بر فراهم كردن سوخت برای اعمال زیستی، مواد شیمیایی مورد نیاز برای استخراج و استفاده از انر‍ژی بالقوه موجود در این سوخت را نیز مهیا می كند. غذا همچنین تأمین كننده عناصر ضروری برای تشكیل بافت جدید و ترمیم یاخته‌های موجود است. شاید بعضی چنین پندارند كه چون تغذیه مناسب برای تمرین های ورزشی را می توان به آسانی از طریق رعایت رژیم غذایی كاملاً متعادل به دست آورد در مطالعه عملكردهای ورزشی تغذیه مناسب چندان اهمیتی ندارد. با این حال، این موضوع مورد تأكید است كه وقتی مطالعه تمرین‌های ورزشی از بعد ظرفیت‌های انر‍ژی مورد توجه قرار می گیرد، باید از منابع انر‍ژی غذایی و نقش مواد غذایی در مراحل آزادسازی انرژی آگاه بود. با این دیدگاه برای علاقمندان به ورزش این امكان وجود دارد كه اهمیت تغذیه مناسب را درك نمایند و اعتبار ادعاهای مربوط به مكمل‌های غذایی و اصطلاحات تغذیه‌ای ویژه برای كمك به عملكردهای جسمانی را به شكل نقادانه‌ای ارزیابی كنند . چون مواد غذایی مختلف عامل ایجاد انر‍ژی تنظیم مراحل فیزیولو‍ژیك مربوط به تمرین‌های ورزشی هستند بنابراین می توان اصطلاحات رژیم غذایی را با بهبود عملكرد ورزشی مرتبط دانست. اغلب افراد وقت و انرژی چشمگیری را صرف دستیابی به عملكرد ورزشی بهینه می كنند و تنها به دلیل پیروی از یك برنامه تغذیه‌ای ناكافی، مغایر و گاه مضر با شكست روبرو می شوند. سرانجام اینكه اكنون مشخص شده است كه روش‌های گوناگون تغذیه صحیح می‌تواند با امراض مختلف مقابله كند و تمرین‌های ورزشی منظم در این امر سهم مهم و مثبتی دارد.

● تغذیه ورزشكاران :

ر‍ژیم غذایی یك ورزشكار باید در یك مطلب اساسی با رژیم غذایی فرد عادی تفاوت داشته باشد . ورزشكاران علاوه بر احتیاجات زندگی روزمره، نیاز به سوخت برای تمرین ومسابقه دارند غذا سوخت لازم برای ورزشكاران را تأمین می كند ولی اغلب ورزشكاران از سوختی كه در مخازن خود می ریزند غافلند. پروتئین، چربی و كربوهیدارتها سوخت بدن(انرژی) شما هستند. همه غذاها تركیب یكسانی از نظر محتوا ندارند. همانگونه كه ماشینهای مسابقه نیاز به بنزین با درجه اكتان بالا دارند. ورزشكاران نیز نیاز به مواد غذایی دارای درجه كربوهیدارت بالا دارند.

● كالری :

یك ورزشكار نوجوان ( به خصوص فردی كه در حال رشد است) نسبت به هر زمان دیگری از زندگی نیاز بیشتری به كالری دارد . انرژی مورد نیاز همچنین به نوع ورزش تخصصی و برنامه‌ تمرین شما بستگی دارد. یك دختر نوجوان با جثه متوسط كه دارای فعالیت متوسط و هنوز در حال رشد است به حدود ۲۲۰۰ كالری در روز نیاز دارد، حال آنكه یك دختر ۱۵ ساله با جثه كوچك كه رشدش كامل شده به حدود ۱۸۰۰ كالری یا كمتر نیاز دارد. پسران نوجوان بالاخص نیاز بسیاری به كالری دارند. یك پسر نوجوان در حداكثر رشد ممكن است به ۴۰۰۰ كالری در روز احتیاج داشته باشد . میزان كالری كه در ورزش نیز می سوزد متفاوت است تمرین پیش از یك فصل در یك تیم فوتبال ممكن است در روز ۵۰۰ كالری یا بیشتر بسوزاند.

● كربوهیدارتها :

كربوهیدارتها بهترین سوخت برای ورزشكاران هستند چرا كه در مقایسه با چربی و پروتئین نیاز به اكسی‍ژن كمتری دارند. در صورتی كه به اندازه كافی از كربوهیدراتها استفاده كنید قادر خواهد بود شدیدتر ورزش كنید. (چه در هنگام ورزش و چه در مسابقه )

یك رژیم كربوهیدارت به شماره اجازه می دهد كه به خاطر بازسازی ذخایر كربوهیدارتی و كاهش زمان بازكشت و حالت اولیه سخت‌تر تمرین نمایید. رژیم غذایی در زمان تمرین به ویژه حائز اهمیت است. چرا كه اگر شما قادر به تمرین شدید‌تر باشید، در طی مسابقه نیز به سطوح بالاتری از كارایی می رسید. هر بادی ۶۰-۵۰ درصد كالری مصرفی خود را از كربوهیدارتها تأمین كند. به عنوان یك ورزشكار شما حتی به مقادیر بیشتری در حد ۷۰-۶۰ در صد كالری مصرفی ۱۰-۶ گرم به ازای هر كیلوگرم از وزن بدن نیاز خواهد داشت . در صورتی كه یك ورزشكار استقامتی هستید، نیاز شما به كربوهیدارت می تواند تا ۹۰-۷۰ درصد كالری مورد نیاز روزانه شما افزایش یابد.

غذاهای كم محتوا ذخایر كربوهیدرات بدن شما را كاهش خواهد داد و انر‍ژی شما را تحلیل خواهند برد به نحو مشابه، در صورتی كه به جای كربوهیدراتها از غذاهای پرچرب و پروتئین استفاده كنید، نخواهید توانست انر‍ژی مناسب برای تمرین و مسابقه مطلوب را تأمین نماید.

● پروتئین :

زمانیكه به عنوان منبع maintenance انر‍ژی به كار رود پروتئین در رشد، نگه دارد و ترمیم بافتهای بدن دخالت دارد. برخلاف كربوهیدارتها یك سوخت گرانبها و كم بازده به شمار می آید. از آن جهت گرانبها محسوب می شود كه به خاطر مصرف شدن به عنوان سوخت ، پروتئین نخست باید به كربوهیدارت یا چربی تبدیل شود كه مستلزم صرف انر‍ژی و تولید سموم است. شما برای دفع سموم آب را از دست می دهید كه می تواند به كم آبی (دهیدراسیون ) منجر شود كه خطری برای ورزشكاران است . از جهت كم بازده است كه استفاده از پروتئین به منظور تأمین انرژی با نقش اولیه پروتئین یعنی رشد، نگهداری و ترمیم بدن سازگار نیست .

از آنجا كه بدن ورزشكاران كمی بیشتر درمعرض آسیب و جراحت می باشد ، نیاز ورزشكار به پروتئین كمی بیشتر از یك فرد غیر ورزشكار است. در صورتی كه ورزشكار به برنامه‌های پرورش اندام و افزایش حجم عضله می پردازد ، نیاز به پروتئین بیشتری دارد. برای ورزشكاران استقامتی پروتئین نقش یك باك سوختی ذخیره و به عنوان پشتیبانی كربوهیدارتها سوخت اصلی را ایفا می كند. در كتب، توصیه می شود كه یك ورزشكار درحال رشد حدود ۵/۱ گرم پروتئین به ازای هر كیلوگرم از وزن بدن مصرف كند. استفاده از یك ر‍ژیم متعادل نیاز پروتئینی ورزشكار را تأمین می كند و نیازی به مكمل‌های پروتئینی وجود ندارد. مصرف زیاد پروتئین می تواند با افزایش ازت، اوره و آمونیوم موجب ضعف شدید گردد. در ورزشكارانی كه فراورده‌های گوشتی و لبنی را مصرف نمی كنند یا رژیم های خاص گیاهخواری دارند ممكن است نیاز به پروتئین تأمین نشود.

به هر حال همیشه باید این ۸ نكته را مد نظر قرار داد كه رشد عضلانی با خوردن غذاهای پر پروتئین افزایش نمی‌یابد بلكه ورزش است كه باعث بزرگی عضلات می گردد.

● چربی :

با وجود آنكه اغلب ورزشكاران تلقی نامناسبی از چربی دارند، شما باید بدانید كه چربی یك ماده مغذی ضروری است و نقشهای حیاتی زیادی را ایفا می كند.

▪ چربی پوست و بدن را تشكیل می دهد.

▪ از طریق ساخت هورمونها بدنتان را تنظیم می‌كند.

▪ به حالت عایق و محافظ برای احشای داخلی عمل می كند .

▪ به ترمیم بافتهای آسیب دیده و جنگ با عفونت ها كمك می كند.

▪ منبعی برای انر‍ژی است.

چربیها راهی برای ذخیره انر‍ژی در بدن هستند. چربیها را به عنوان یك باك ذخیره در نظر بگیرید:

شما دوست دارید كه سوخت ذخیره كافی داشته باشید ولی یك باك سنگین به قیمت ازدست رفتن سرعت و قدرت شما تمام می شود.

ورزشكاران تقریباً به همان اندازه افراد غیر ورزشكار به چربی نیاز دارند. ولی از آنجا كه ورزشكاران به كالریهای بیشتری نیازمندند و باید نیاز مضاعف خود به كالری را از كربوهیدارتها تأمین كنند، درصد توصیه شده كالری از چربی كمتر است (۲۵-۲۰ درصد برای ورزشكاران درمقابل ۳۰-۲۰ درصد برای غیر ورزشكار)

به عنوان مثال یك غیر ورزشكار و یك ورزشكار ممكن است هر دو ۶۰۰ كالری از چربی بدست آورند، در فرد غیر ورزشكار ۲۰۰۰ كالری و در فرد ورزشكار ۳۰۰۰ كالری است.كربوهیدارتها و پروتئین باید ۱۰۰۰ كالری اضافی مورد نیاز ورزشكار را تأمین كنند.

● مایعات و الكترولیتها :

ورزشكاران به نوشیدن مایعات و الكترولیتهای اضافی نیاز دارند تا بدنشان را سرد نگه دارند. یك فرد بزرگسال متوسط باید در روز ۱۰-۸ لیوان مایعات مصرف نماید. نیاز شما به مایعات ممكن است در زمان بیش از یك ساعت فعالیت در گرما به دو یا حتی سه برابر افزایش بیاید حتی در روزهای خنك و فعالیتهای كوتاه مدت شما باید بیشتر از یك فرد غیر ورزشكار بنوشید.

● ویتامین و املاح :

زمانی كه انر‍ژی بیشتری مصرف كنید، افزایش می یابد. شما به بسیاری از ویتامین‌های خانـــواده B كه به بدن در سوختن كربوهیدارتها كمك می كنند در غلات و حبوبات یافت می شود. ویتامین‌های B و آنهایی كه به پردازش پروتئینی ها یـــــاری می رساننــد در فراورده‌ های گوشتی و لبنی وجود دارند . بنابراین شما می توانید از طریق خوردن بیشتر این غذا با یك تیر دو نشان بزنید و افزایش نیاز خود به انر‍ژی را رفع كنید.

سید حسین میری

سیدحسین میری دبیر ورزش دبیرستان محمودیه ۶

---