باید و نبایدهای تاسیس نظام اسلامی

بشر بر اساس ساختار روحی و جسمی خود ناچار از زندگی اجتماعی است و زندگی اجتماعی نیز باید تحت قوانین و مقرراتی مشخص و معین اداره شود تا مردم بتوانند در پناه امنیت, نظم و انضباط حاصل از آ ن زندگی آرامی داشته باشند همچنان که امروز در غالب سرزمین های دنیا چنین است

بشر بر اساس ساختار روحی و جسمی خود ناچار از زندگی اجتماعی است و زندگی اجتماعی نیز باید تحت قوانین و مقرراتی مشخص و معین اداره شود تا مردم بتوانند در پناه امنیت،‌نظم و انضباط حاصل از آ‌ن زندگی آرامی داشته باشند. همچنان که امروز در غالب سرزمین‌های دنیا چنین است .

از سوی دیگر آفریننده دانای هستی آن‌‌گاه که اراده کرد تا انسان را بیافریند وصف( خلیفه) را بر او پسندید یعنی جانشین و نماینده خدا در زمین “انی جاعل فی الارض/ خلیفه” از این امر دو نکته اساسی برداشت می‌شود‌. نخست اینکه پیدایش انسان توام با فرمانروایی وحکومت بوده است دوم آنکه خلیفه و رهبر جامعه باید از سوی خداوند معین شود .” انی جاعل...” نتیجه اینکه نظام مشروع در جوامع انسانی نظامی است که حاکم آن از سوی خدا و طبق شرایط وشایستگی‌های لازم منصوب شود و جامعه را با قوانین و مقررات الهی اداره کند وافراد را روز به روز به خدا نزدیک تر سازد. در جوامعی که نظام و حاکم الهی نباشد طاغوت حاکم می‌شود و نظام طاغوتی مردم را به تاریکی و بدبختی می‌کشاند .

● پی‌ریزی تمدن اسلامی :

چنانچه یاد کردیم همه جوامع دینی از برنامه و نظام خاصی برخوردار بوده‌اند و جرقه‌های نخستین تمدن بشری نیز از سوی پیامبران و در میان دینداران زده شده است. حتی قرآن مجید اختراع صنایع خاصی را به پیامبران نسبت می‌دهد. لذا اندیشه تمدن نیز از دین سرچشمه می‌گیرد و اگر تمدن را به معنای شهر نشینی و رویکرد به ظرافت ،‌ انس ومعرفت و مرحله کامل تربیت اجتماعی بدانیم باز تمدن بخشی از معارف و آ‌موزه‌های دینی است وهمواره دینداران بیش از دیگران متمدن بوده‌اند. در اینجا دورنمایی از تمدن بزرگ اسلامی را مبتنی بر الگوی حکومت نبوی ترسیم می‌‌کنیم .

پیامبر اکرم (ص) پس از هجرت به مدینه دراولین فرصت ،حکومت عادلانه وهمه جانبه تشکیل داد و هر سازمان وتشکیلاتی که در اداره مملکت نیاز بود تاسیس کرد که عبارتند از :

الف) نهادهای سیاسی واداری:

همچون امور دفتری ، گروه مشاوران ،‌ اعزام سفیر به کشورهای دیگر ،‌نصب والیان.

ب) تشکیلات قضائی :

گرچه مقام قضاوت در درجه اول از شئون رهبر الهی است ولی به سبب گستردگی کشور اسلامی و فراوانی دعواها یک تشکیلات منظم و مقتدری برای حل و فصل امور اختلافی لازم است و گسترش دستگاه قضائی از همان زمان نیز پیش‌بینی شده بود .

ج: امور لشکری:

دین مهم و تمدن بزرگ اسلام بدون شک دشمن نیز خواهد داشت و ضرورت تشکیلات نظامی لازمه آن است .به همین دلیل از همان زمان در دستور کار رسول‌اکرم قرار گرفت و پیروان خالص دین اسلام به شکل داوطلب و بسیجی به دفاع از کیان آئین خویش پرداختند وجملگی از دانش نظامی،آموزش کافی ،مهارت‌های رزمی ،‌اطلاعاتی وتاکتیکی بالایی برخوردار بودند.

د) آموزش و پرورش:

نیز در متن دعوت پیامبر قرار داشت که در حد بالایی به آن همت می‌گماشت .

هـ) سازمان اقتصادی :

در شریعت مقدس اسلام اموری چون انفال‌،‌فی، خمس ،‌زکات ،‌صدقه ،‌انفاق، ‌احسان دیات ،‌کفارات و ... زیر مجموعه سازمان اقتصادی نیرومندی را تشکیل می‌دهند که در نوع خود بی‌نظیر است.

و) وضع قوانین و مقررات :

اسلام در همه ابعاد زندگی قوانین و مقررات خاصی را وضع و پیروان خویش را به آنها ملزم کرده است و رعایت آنها انسان‌ها و اجتماع را درعالی‌ترین سطح ترقی وتکامل قرار می‌دهد.امام خمینی (ره) پیرامون جامعیت وسازندگی احکام اسلام می‌فرمایند: اسلام همه اطراف قضایا را در آ‌ن حکم دارد. تمام قضایای مربوط به دنیا، مربوط به سیاست ، مربوط به اجتماع،‌مربوط به اقتصاد و... نمازش مخلوط به سیاست است ،‌حجتش مخلوط به سیاست است ، زکاتش سیاست است ، اداره مملکت است ،‌خمس‌اش برای اداره مملکت است (صیحفه نور ،‌ج۹،‌ص ۱۳۷)

● سیره عملی پیامبر :

قرآن مجید به منزله قانون اساسی و محور اسلام است که چارچوب نظام اسلامی را طراحی کرده وکلیات آن را بیان نموده است. از سوی دیگر رسول اکرم بیش از همگان در اجرای قوانین الهی جدی بود و بدون تردید همه آیاتی که زمینه اجرای آنها آماده بوده در زمان آن حضرت جامه عمل پوشیده است‌. (سنت و رویه پیغمبر اکرم دلیل بر لزوم تشکیل حکومت است زیرا اولا خود تشکیل حکومت داد وبه اجرای قوانین و برقراری نظامات اسلام پرداخته و به اداره جامعه برخاسته است، والی به اطراف می‌فرستاده، به قضاوت می‌نشسته و قاضی نصب می‌فرموده ... و خلاصه احکام حکومتی را به جریان می‌انداخته است .ثانیا برای پس از خود به فرمان خدا،تعیین حاکم کرده است. وقتی خداوند برای جامعه پس از پیامبر اکرم تعیین حاکم می‌کند به این معناست که حکومت پس از رحلت رسول اکرم نیز لازم است . (ولایت فقیه ، امام خمینی، ص ۳۵)

نتیجه اینکه سنت و سیره معصومین طراحی واجرای نظام حکومتی بر اساس مبنای اسلام بوده به طوری که بر همه شئون زندگی انسان اشراف داشته باشد. حال در چنین حکومتی انسان‌ها :

الف) تنها خدا را بپرستند و در همه ابعاد زندگی مطیع خدا باشند .

ب) روابط خویش را با یکدیگر حسنه سازند و با فقر و تبعیض مبارزه کنند.

ج) با تمام توان در برابر زشتی‌ها وناهنجاری‌ بایستند و یکدیگر را با خوبی‌ها فرمان دهند .

سید حمیدرضا حسنی

سردبیر فصلنامه حوزه و دانشگاه