بررسی آسیب دیدگی های زنان در رشته ی فوتسال آسیب ها در فوتسال حرفه ای کمتر و در آماتور بیشتر از فوتبال است

بررسی آسیب دیدگی های زنان در رشته ی فوتسال

این تحقیق شایع‌ترین آسیب‌هایی تهدیدکنننده زنان فوتسالیست را معرفی کرده و راهکارهایی برای پیشگیری از آن‌ها ارائه می‌دهد.

«آسیب‌های اندام تحتانی زنان ورزشکار فوتسال لیگ برتر کشور» را اعظم بارانی، عفت بمبئی‌چی و نادر رهنما مورد بررسی قرار دادند.

در این تحقیق آمده است: فوتبال در ایران نیز یکی از ورزش‌های پرطرفدار بین زنان و مردان است. زنان ایرانی علاقه‌مند به فوتبال به دلیل کمبود زمین چمن مناسب برای بانوان، بیشتر به فوتبال داخل سالن (فوتسال) می‌پردازند. افزایش تعداد ورزشکاران و علاقه‌مندان به ورزش موجب افزایش میزان آسیب‌های وابسته به ورزش نیز شده است. آسیب بخش اجتناب ناپذیر هر رشته ورزشی است. بیشتر آسیب‌های وابسته به ورزش در انجام تحتانی رخ می‌دهند.

آسیب ممکن است به علت حادثه‌ای ساده رخ دهد یا نتیجه‌ی تعامل پیچیده‌ی فاکتورهای داخلی و خارجی ریسک باشد. فاکتورهای داخلی ریسک خصوصیات و ویژگی‌های درونی فردند که به وقوع آسیب می‌انجامد یا ریسک آن را بالا می‌برند. برای نمونه سن، جنس، وزن، آسیب قبلی، آمادگی هوازی، اندام برتر، انعطاف پذیری، قدرت عضلانی و هورمون‌های جنسی را می‌توان نام برد. فاکتورهای خارجی ریسک به محیط و امکانات رشته‌ی ورزشی مربوط می‌شوند. این عوامل عبارتند از سطح رقابت، سطح مهارت، نوع کفش، بریس مچ پا، سطحی که بازی روی آن انجام می‌شود و آب و هوا. جنبه‌ی دیگر علت شناسی آسیب، مشخص کردن حرکاتی است که منجربه آن آسیب شده است.

نکته‌ی دیگری که در بحث سازوکار آسیب باید به آن توجه کرد، وجود یا عدم وجود برخورد در لحظه‌ی وقوع آسیب است، به طوری که تحقیقات قبلی معمولا آسیب‌های فوتبال را از نوع غیر برخوردی توصیف کرده‌اند.

در مطالعه‌ای مشخص شد که آسیب در فوتسال در سطح حرفه‌ای کمتر از فوتبال و اما، در سطح آماتوری بیشتر از فوتبال است. در فوتسال نیز مانند فوتبال بیشتر آسیب‌ها در مسابقه اتفاق می‌افتد تا در تمرین. در ورزش فوتسال با افزایش سن بازیکنان تعداد آسیب‌ها نیز افزایش می‌یابد، به طوری که بیشترین آسیب‌ها در بالای ‌٢٥ سالگی اتفاق می‌افتد. خانم‌ها آسیب‌های شدید و جدی‌تر بیشتری به ویژه در ناحیه زانو می‌بینند. اسپرین و استرین جزو متداول‌ترین آسیب‌ها در فوتسال است. بیشتر آسیب‌ها از برخورد بازیکن با بازیکن دیگر یا برخورد بازیکن با توپ رخ می‌دهد. پایین تنه بیشترین آسیب‌ها را به خود اختصاص می‌دهد.

از بین ‌٦٤ بازیکن شرکت کننده در پنج تیم حاضر در لیگ برتر فوتسال بانوان (فصل ‌٨٥-۸۶)، ‌٢٦ نفر (‌٦/٤٠ درصد) دچار آسیب اندام تحتانی شدند که ‌٤٤ آسیب (‌٨٨ درصد) در آنها ثبت شد. پرآسیب‌ترین بخش از بخش‌های مختلف اندام تحتانی در بازیکنان فوتسال زانو (‌٥/٥٤ درصد) و مچ پا (‌٥/٢٠ درصد) بود. تفاوت مشاهده شده بین میزان آسیب در بخش‌های مختلف اندام تحتانی معنادار بود. از بین آسیب‌های زانو شایع‌ترین آسیب مربوط به لیگامنت متقاطع قدامی (‌٣/٥٨ درصد) و لیگامنت جانب داخلی (‌٧/١٦ درصد) بود.

شایع‌ترین نوع آسیب در بین بانوان ورزشکار لیگ حرفه‌ای فوتسال، به ترتیب اسپرین (‌٦/٦٣ درصد)، استرین (‌٦/١٣ درصد) و ضرب دیدگی (‌٤/١١ درصد) بودند. در حدود ‌٦١ درصد آسیب‌های اندام تحتانی در فوتسال برخوردی و ‌٦/٣٨ درصد غیر برخوردی بودند. اما، تفاوت مشاهده شده معنادار نبود. از بین آسیب‌های ناشی از برخورد بیشترین میزان را برخورد با بازیکن دیگر به خود اختصاص داد.

میزان آسیب‌های زمان مسابقه (‌٦/٦٣ درصد) از زمان تمرین (‌٤/٣٦ درصد) بیشتر بودند اما تفاوت معناداری مشاهده نشد. همچنین آسیب‌های زمان مسابقه بیشتر از نوع برخوردی و زمان تمرین بیشتر از نوع غیر برخوردی بودند. با این حال، تفاوت بین میزان آسیب‌های برخوردی در زمان تمرین و مسابقه معنادار نبود. معمولا قسمت‌های مختلف اندام تحتانی در زمان مسابقه بیشتر از زمان تمرین دچار آسیب دیدگی شدند.

تغییر مسیر(‌٦/٣٨ درصد)، فرود (‌٥/٢٩ درصد)، تکل (‌١/١٨ درصد) و هل دادن (‌٦/١٣ درصد) به ترتیب خطرآفرین‌ترین حرکات بودند. تکل در فوتسال وجود ندارد و اگر بازیکنی تکل انجام دهد، معمولا از زمین بازی اخراج می‌شود. بیشتر آسیب‌هایی که بر اثر تکل کردن یا تکل شدن رخ دادند، زمان تمرین بودند و فقط دو مورد زمان مسابقه انجام شد که داور دستور اخراج بازیکن از زمین را صادر کرد.

آسیب‌های شدید (‌١/٥٩ درصد) به طور معناداری از آسیب‌های متوسط (‌٣/٢٧ درصد) یا خفیف (‌٦/١٣ درصد) بیشتر بود. آسیب زانو وجود داشت که بیشتر آنها (‌٨٣ درصد) از نوع شدید بود. همچنین ‌٧/٨٥ درصد آسیب‌های لیگامنت متقاطع قدامی زانو جزء آسیب‌های شدید بود. هفت مورد (‌٧/٧٧ درصد) از ‌٩ آسیب مچ پا نیز از نوع آسیب‌های شدید بود.

‌١٧ مورد (‌٦/٣٨ درصد) از کل آسیب‌های فوتسال با آسیب قبلی همراه بود که بیشتر آنها در زانو (‌٦٨ درصد) و مچ پا (‌٧/٢٢ درصد) وجود داشت و ‌٤/٦١ درصد آسیب‌ها بدون آسیب قبلی بودند. از بین آسیب‌های زانو ‌٨٥ درصد از آسیب‌های لیگامنت متقاطع قدامی نیز با آسیب قبلی همراه بود.

همچنین درمورد آسیب‌هایی که از یک نوع و در یک محل رخ دادند (آسیب مجدد) سوال شد. ‌١١ مورد با آسیب مجدد همراه بود که بیشترین آنها در زانو (‌٤/٣٦ درصد) و مچ پا (‌٣/٢٧ درصد) رخ داد. آسیب‌های مجدد زانو، آسیب لیگامنت متقاطع قدامی بود و آسیب‌های مچ پا نیز همه از نوع اسپرین مچ پا بودند.

در فوتسال نیز همانند فوتبال ضربه زدن، پاس دادن، دریبل و هدایت توپ با پاها (اندام تحتانی) انجام می‌شود. بنابراین برخوردهایی که بین بازیکنان این رشته صورت می‌گیرد نیز بیشتر در اندام تحتانی است. لذا می‌توان انتظار داشت که آسیب‌های فوتسال بیشتر در اندام تحتانی رخ دهند.

در بین آسیب‌های اندام تحتانی، زانو و پس از آن مچ پا پرآسیب‌ترین بخش‌های بدن بودند.

به دلیل اینکه زانو مرکز اهرم پاست، نیروی زیادی از تنه و مفصل ران و از سوی دیگر زمین، پا، مچ پا به آن منتقل می‌شود که ریسک آسیب زانو را بالا می‌برد.

از طرفی علت شایع بودن آسیب مچ پا در فوتبال را به دلیل نزدیک‌تر بودن مچ پا به توپ عنوان کردند. معمولا فعالیت‌هایی که در فوتبال انجام می‌شود بر توپ متمرکز شده‌اند. بنابراین ریسک آسیب مچ پا در زمان دربیل، شوت و تکل در این رشته‌ی ورزشی بالا می‌رود.

در تحقیق حاضر نشان داده شد که اسپرین، استرین و ضرب دیدگی شایع‌ترین نوع آسیب در زنان فوتسال بود.

همچنین آسیب لیگامنت متقاطع قدامی شایع‌ترین آسیب زانو بود، به طوری که بیش از نیمی ازآسیب‌های زانو را به خود اختصاص داد. این آسیب بیشتر بر اثر تغییر مسیر و فرود رخ داد.

در فعالیت‌های با سرعت بالا همچون برش، تغییر مسیر و فرود از پرش، برای مقاومت در برابر فلکشن بیش از حد زانو به انقباض برونگرای چهار سر نیاز می‌شود. در این شرایط چهار سر نیروی بیشتری نسبت به انقباض درونگرا ایجاد می‌کند. عضله‌ی چهار سر به عنوان آنتاگونیست در مقابل لیگامنت متقاطع قدامی عمل می‌کند. به طوری که در زاویه‌ی فلکشن بیش از ‌٧٠ درجه‌ی زانو، فشار وارد شده بر این لیگامنت را افزایش می‌دهد و موجب آسیب آن می‌شود. اگرچه همسترینگ به عنوان آگونیست یا کمک کننده باعث کاهش تنش روی این لیگامنت می‌شود؛ اما، در خانم‌ها به علت اینکه قدرت عضلات همسترینگ نسبت به چهارسر رانی کمتر است، در مقابل انقباضات برونگرای قوی چهار سر نمی‌تواند فشار بار وارد شده بر لیگامنت متقاطع قدامی را کاهش دهند. با این توصیف برای کاهش میزان آسیب لیگامنت متقاطع قدامی برنامه‌های تمرینی و آماده‌سازی ورزشکاران زن فوتسال باید بر حرکات برشی، تغییر مسیر و فرود از پرش، همچنین برقراری تعادل بین قدرت عضلات همسترینگ و چهار سر ران متمرکز شوند.

در تحقیق حاضر بین میزان آسیب‌های ناشی از برخورد و بدون برخورد تفاوت معناداری مشاهده نشد. با وجود این، میزان آسیب‌های برخوردی از غیر برخوردی بیشتر بود که آسیب‌های برخوردی معمولا بر اثر برخورد با بازیکن دیگر رخ داد. همچنین میزان آسیب‌های زمان مسابقه بیشتر از نوع برخوردی بود، در حالی که در زمان تمرین میزان آسیب‌های غیر برخوردی بیشتر بود.

سطح بالای رقابت و تلاش برای حفظ نتیجه در حین بازی‌های رسمی منجربه افزایش برخورد بین بازیکنان و به دنبال آن ریسک آسیب‌های ناشی از برخورد می‌شود. لذا آسیب‌های برخوردی زمان مسابقات رسمی را از طریق بازی جوانمردانه و داوری می‌توان کاهش داد. آسیب‌های غیر برخوردی باید با تمرینات هماهنگی ویژه کنترل و پیشگیری شود.

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بیشتر آسیب‌های فوتسال جزء آسیب‌های شدید بودند. در این تحقیق بیش از نیمی از آسیب‌های اندام تحتانی در زانو و مربوط به لیگامنت متقاطع قدامی بود که معمولا برای درمان به جراحی نیاز دارد و بیش از چهار ماه یک ورزشکار را از مسابقات دور نگه می‌دارد. شدت آسیب‌ها در این تحقیق بر اساس میزان غیبت ورزشکار از مسابقه و تمرین محاسبه شد. بنابراین می‌توان انتظار داشت که آسیب‌های فوتسال بیشتر از نوع آسیب‌های شدید باشد.

مفصل زانو به دلیل کمبود لایه‌های حمایت کنندده، عدم تعادل بین قدرت عضلات اطراف آن (عضلات همسترینگ و چهار سر)، همچنین ارتباط ضعیف استخوان‌های آن با هم درگیری زیاد این مفصل در فوتبال معمولا در معرض آسیب‌های شدید قرار می‌گیرد.

در تحقیق حاضر حدود یک سوم آسیب‌ها با آسیب قبلی همراه بود که بیشتر آنها در زانو و مچ پا اتفاق افتادند. همچنین ‌٨٥ درصد آسیب‌های لیگامنت متقاطع قدامی با آسیب قبلی همراه بود. شواهد قوی وجود دارد مبنی بر اینکه آسیب قبلی به خصوص همراه با توانبخشی ناکافی ریسک جدی برای افزایش آسیب مچ پا، زانو به همراه سایر آسیب‌ها یک گروه را تشکیل می‌دهند.

براساس نتایج این تحقیق، بیشتر آسیب‌های اندام تحتانی فوتسال در زانو و مچ پا رخ می‌دهد. اسپرین، استرین و ضرب دیدگی شایع‌ترین نوع آسیب بود. همچنین شایع‌ترین نوع آسیب زانو، آسیب لگامنت متقاطع قدامی بود. تغییر مسیر فرود متداول‌ترین سازوکار آسیب بود. میزان آسیب‌های برخوردی در زمان مسابقه و آسیب‌های غیر برخوردی در زمان تمرین متداول‌ترین بودند. لذا در اجرای برنامه‌های پیشگیری از آسیب‌های بازیکنان رشته‌ی ورزشی فوتسال باید به این موارد توجه کافی داشت. مربیان بدنساز باید روی مفاصل زانو و مچ پا، در تمرینات توجه ویژه‌ای داشته باشند و به تقویت این مفاصل بپردازند، تا بتوان میزان آسیب را به حداقل رساند.