بیمه بیکاری فراگیر چقدرخرج دارد

چهار هزار میلیارد تومان, بودجه ای است که تخمین زده می شود برای راه اندازی یک نظام جامع بیمه بیکاری در ایران, کفایت کند

چهار هزار میلیارد تومان، بودجه‌ای است که تخمین زده می‌شود برای راه‌اندازی یک نظام جامع بیمه بیکاری در ایران، کفایت کند؛ بودجه‌ای که هم‌اکنون اختلاف بین دولت و مجلس بر سر شیوه تامین آن، می‌رود تا به چالشی جدی بر سر پیوستن ایران به باشگاه کشورهای دارای نظام جامع بیمه بیکاری تبدیل شود.

بودجه مورد نیاز برای برقراری نظام جامع بیمه بیکاری، معادل ۱۱ درصد حجم یارانه نقدی پرداختی سالانه به خانوارها بوده و به عبارت دیگر با کاهش ۴۵۰۰ تومانی یارانه نقدی ماهانه پرداختی به هر ایرانی، می‌توان بودجه مذکور را به طور کامل تامین کرد.

همچنین باتوجه به اینکه دولت سالانه حدودا ۷۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی خود را در بازار به فروش می‌رساند، افزایش حدودا ۵۷ تومانی قیمت رسمی فروش دلار از سوی دولت، می‌تواند تمام بودجه چهار هزار میلیارد تومانی مورد نیاز برای یک نظام فراگیر بیمه بیکاری را تامین کند.

● دلایل اقبال کشورهای مختلف به نظام فراگیر بیمه بیکاری چیست؟

اقبال روزافزون کشورهای مختلف به ایجاد پوشش فراگیر بیمه بیکاری برای همه شهروندان، منافع مختلف را به دنبال دارد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

الف) دریافت میزان مشخصی به عنوان بیمه بیکاری ماهانه، حاشیه امنیتی مناسبی برای کف درآمد افراد ایجاد می‌کند که به‌واسطه آن، کارکنان شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف قدرت چانه‌زنی قابل قبولی در تعیین میزان دستمزد خود به دست می‌آورند و به‌ویژه از سقوط نیروی کار دهک‌های درآمدی پایین به زیر خط فقر، به شکل پایداری جلوگیری می‌شود.

ب) اجبار قانونی دولت برای پرداخت بیمه بیکاری به همه بیکاران جویای کار، باعث می‌شود که نوعی مکانیزم پاداش و تنبیه برای مدیران اجرایی ارشد اقتصاد کشور حاکم شود؛ زیرا در صورت اجرای سیاست‌های ناصحیح اقتصادی و درنتیجه افزایش نرخ بیکاری، طرف مدت کوتاهی دولت مجبور است، جریمه‌ای نقدی (در قالب افزایش مجموع مبلغ بیمه بیکاری) پرداخت کند و بالعکس.

ج) در کشوری فاقد بیمه بیکاری فراگیر، اگر بنا به هر دلیلی بخش بزرگی از شاغلین به طور ناگهانی بیکار شوند (مثلا به دلیل ورشکستگی تعداد زیادی از شرکت‌ها بر اثر افزایش ناگهانی نرخ مالیات، شوک در قیمت انرژی، ورود یک رقیب خارجی بسیار قوی در یک صنعت خاص یا تغییرات ناگهانی نرخ ارز)، این خطر وجود دارد که به دلیل کاهش ناگهانی میزان تقاضای کالاها و خدمات مختلف از طرف این افراد بیکارشده، تولیدکنندگان دیگری هم با کاهش فروش مواجه شوند و به این ترتیب مشاغل دیگری از بین بروند و با ادامه یافتن این چرخه، معضل بیکاری به صورت موج‌واری تشدید شود.

طبیعتا وجود یک نظام فراگیر بیمه بیکاری، از چنین پدیده‌ای جلوگیری می‌کند.

د) بر اثر برقراری سیستم فراگیر بیمه بیکاری، تامین امنیت درآمدی شهروندان به عهده دولت قرار می‌گیرد و در نتیجه آزادی مناسبی به کارآفرینان و تولیدکنندگان داده می‌شود تا به فراخور تغییر و تحولات فرآیند تولید خود، بخشی از نیروی کار خود را اخراج کرده، نیروی کار جدید را جایگزین کنند که به این ترتیب شرایط برای جذب بیشتر سرمایه‌گذاری در زمینه‌های تولیدی فراهم می‌شود.

● جمع‌بندی

در شرایطی که قانون مصوب مجلس در مورد ایجاد نظام فراگیر بیمه بیکاری به‌منظور پوشش تمام شهروندان ایرانی، گام بزرگی در راستای پیوستن ایران به جمع کشورهای دارای نظام جامع بیمه بیکاری محسوب می‌شود، اختلافات دولت و مجلس در زمینه تامین بودجه مورد نیاز این طرح، می‌رود تا به مانع بزرگی در راه اجرایی شدن مصوبه مجلس تبدیل شود.

با این وجود، به نظر می‌رسد که اختصاص بودجه چهار هزار میلیارد تومانی تخمین‌زده‌شده برای این منظور (که با فرض دلار ۱۶۰۰ تومانی، معادل دو و نیم میلیارد دلار خواهد بود)، کاملا توجیه‌پذیر به نظر می‌رسد، به‌خصوص که ناکارآمدی سیستم فعلی قوانین کشور در حمایت از حقوق نیروی کار، مساله‌ای است که کمتر فردی آن را انکار می‌کند. در مجموع به نظر می‌رسد با توجه به مزایای متعدد ناشی از ایجاد نظام جامع بیمه بیکاری، اختصاص بودجه چهار هزار میلیارد تومانی تخمین‌زده‌شده برای پوشش جامع بیمه بیکاری (که با فرض دلار ۱۶۰۰ تومانی، معادل دو و نیم میلیارد دلار خواهد بود)، کاملا توجیه‌پذیر بوده و نگارنده امیدوار است با واقع‌بینی سیاست‌گذاران ارشد اقتصادی کشور، به زودی شاهد حل اختلاف در زمینه تامین مالی بودجه مربوطه و پیوستن ایران به جمع ده‌ها کشور دارای نظام جامع بیمه بیکاری باشیم.

میثم هاشم‌خانی