پشت پرده حضور معنادار ناتو در لیبی

اختلافات داخلی پیمان آتلانتیک شمالی ظاهرا در طولانی شدن حضور این سازمان در کشور لیبی تاثیر دارد و قدرت های اصلی ناتو زندگی مردم لیبی را قربانی تعیین نقش خود در آینده پس از جنگ این کشور می کنند

اختلافات داخلی پیمان آتلانتیک شمالی ظاهرا در طولانی شدن حضور این سازمان در کشور لیبی تاثیر دارد و قدرت های اصلی ناتو زندگی مردم لیبی را قربانی تعیین نقش خود در آینده پس از جنگ این کشور می کنند.

در چهارم فروردین سال جاری،نیروهای ناتو به همراه نیروهایی از اردن، قطر، امارات متحده و سوئد با ارتش ضعیف لیبی وارد جنگ شدند تا چنانکه گفته می شد از قیام مردم این کشور علیه معمر قذافی حمایت کنند.

توان ارتش لیبی از نظر سلاح های نظامی محدود به تسلیحات از رده خارج شده شوروی سابق (و بعضا فرانسه) بود که در دهه های ۶۰ و ۷۰ میلادی، سلاح های معمولی به شمار می رفتند و به طور طبیعی شکست دادن چنین ارتشی برای ناتو چندان دشوار به نظر نمی رسید.

در روز نخست حملات، ارتش های آمریکا و انگلیس،۱۱۰ موشک هدایت شونده تام هاک به سوی مواضع قذافی شلیک کردند و جنگنده های فرانسوی و انگلیسی به بمباران اهداف از پیش طراحی شده پرداختند. مقام های غربی، از جمله رییس جمهور و وزیر خارجه آمریکا، نیز آشکارا به قذافی اخطار دادند که تنها راه باقی مانده برای او کناره گیری از قدرت است و خود اوست که نحوه کنار رفتنش را تعیین خواهد کرد.

اکنون پس از گذشت نزدیک به یکماه از آغاز حملات ناتو، نه تنها معمر قذافی شکست نخورده، بلکه نوع رفتار ناتو، اعتراض شدید نیروهای مخالفت قذافی و شورای ملی لیبی را نیز به همراه داشته است.

آیا شکست دادن ارتش قذافی برای ناتو به زمانی بیش از این نیاز دارد؟ برای یافتن پاسخ این سوال،نگاهی گذرا به دو مورد از دخالت های نظامی پیمان آتلانتیک شمالی در گذشته می تواند راهگشا باشد:

● جنگ خلیج فارس

به دنبال اشغال کویت به وسیله صدام حسین و تنها ۲ روز پس از پایان مهلت تعیین شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل برای خروج ارتش عراق، نیروی هوایی ائتلاف به فرماندهی ناتو وارد جنگ هوایی با صدام شد.

ارتش صدام طی یک دهه به وسیله شوروی سابق و برخی کشورهای غربی مانند فرانسه تا بن دندان مسلح شده بود و از نظر توان نظامی، ارتش معمولی معمر قذافی در لیبی را اساسا نمی توان با نیروهای مسلح صدام حسین مقایسه کرد.

در هفدهم ژانویه ۱۹۹۱میلادی ، آفند هوایی گسترده علیه نیروهای صدام با سه هدف مشخص آغاز شد: انهدام پدافند هوایی، اخلال در کنترل و فرماندهی، و تضعیف نیروهای زمینی صدام در کویت و عراق.

پیشروی نیروهای ائتلاف در مواضع صدام بسیار سریع بود و تقریبا پدافند هوایی عراق توان مقابله با حملات ناتو را نداشت. هدف دوم ناتو برای اخلال در کنترل و فرماندهی عراق با تخریب سامانه های برق، مخابرات، جاده ها و پل های راهبردی همراه بود و بالاخره مرحله سوم با حمله هوایی به مواضع نیروهای زمینی ارتش عراق به منظور انهدام تجهیزات و تضعیف روحیه نیروهای زمینی انجام شد.

همه این اقدامات در مدت تنها پنج هفته به صورت فشرده و طی یکصد هزار پرواز عملیاتی محقق گردید.

نیروهای ناتو پیش از انجام عملیات، تمام جوانب امر را ارزیابی کرده بودند؛ چنانکه وقتی صدام با حمله موشکی همزمان به عربستان و رژیم صهیونیستی تلاش کرد خود را در جبهه مخالف صهیونیست ها، و سعودی ها را در جبهه موافق آنان جلوه دهد، اقدام او با سکوت معنادار رژیم اشغالگر قدس روبه رو شد تا جلوی برانگیختن احساسات ملت های عرب گرفته شود. زمانی هم که رژیم صدام تهدید به استفاده از سلاح های شیمیایی و میکروبی کرد، پیام این رژیم بلافاصله با تهدید آمریکا به استفاده از سلاح اتمی روبه رو شد. حتی تلاش صدام برای مذاکره با روس ها هم کارساز نشد؛ نیروهای ائتلاف فقط یک چیز را می خواستند: خروج فوری و بی قید و شرط از کویت.

با پایان عملیات هوایی، در ۲۴ فوریه ۱۹۹۱ نیروهای زمینی ناتو همزمان به کویت و جنوب عراق تاختند و تنها «دو روز» طول کشید تا ارتش صدام حسین به طور کامل تسلیم شد.

● نبرد کوزوو

یوگسلاوی سابق وارث یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان بود. صادرات سلاح های نظامی، مهمترین صادرات این کشور در دهه ۸۰ میلادی شمرده می شد و عایداتی که این عضو قدرتمند پیمان ورشو از فروش سلاح به دست می آورد تقریبا دو برابر صنعت گردشگری (دومین منبع درآمدش) بود. در سال ۱۹۹۹، پس از آنکه دو ماه مذاکره آلبانی تباران کوزوو و دولت میلوشویچ در فرانسه برای میانجیگری ناتو بی ثمر ماند، نیروهای ناتو آفند هوایی خود علیه مواضع میلوشویچ را آغاز کردند. آفند هوایی پراکنده در اواخر ماه مارس (اوایل فروردین) با حمله جنگنده های ناتو و موشک های هدایت شونده (کروز) شروع شد. در پاسخ، نیروهای ارتش، پلیس، و حتی نیروهای شبه نظامی صرب با حمله به کوزوو، روستاهای این منطقه را ویران و ساکنانشان را وادار به ترک منطقه کردند. از آنجا که بیشتر اعضای ناتو مخالف ورود نیروی زمینی به درگیری ها بودند، ناتو حملات هوایی خود را شدت بخشید و در ماه های آوریل و مه (فروردین و اردیبهشت) پل ها، خطوط راه آهن، پالایشگاه های نفت و نیروگاه های برق یوگسلاوی را در تمام شهرها از جمله در بلگراد (پایتخت) بمباران کرد.

در اواخر ماه مه پرونده ای علیه جنایات جنگی میلوشویچ در لاهه تشکیل شد و در سوم ژوئن ۱۹۹۹ (۱۳ خرداد) اسلوبودان میلوشویچ پذیرفت که کوزوو را به عنوان منطقه خود مختار و تحت الحمایه ناتو و سازمان ملل به رسمیت بشناسد.

● زمینه های تاخیر در لیبی

اما در لیبی و پس از یک آغاز برق آسا، ورق برگشت. پرمخاطب ترین رسانه های آمریکایی از جمله شبکه خبری فاکس نیوز و روزنامه یو اس ای تودی در روزهای اخیر به گونه ای ناباورانه مخارج نظامی حمله به لیبی را به صورت روزشمار انعکاس می دهند و تلاش می کنند افکار عمومی این کشور را به سمت دیگری سوق دهند.

انگلیس که خود به همراه فرانسه قطعنامه ۱۹۷۳ را به شورای امنیت ارایه کرده و زمینه را برای حمله نظامی فراهم آورده بود، حاضر نشد شورای ملی انتقالی در لیبی را به رسمیت بشناسد. هرچند سیاست انگلیسی ها مطابق معمول بسیار پیچیده است و این کشور همزمان از افزایش حملات نظامی علیه قذافی پشتیبانی می کند.

از سوی دیگر، آمریکایی ها به بهانه کسری بودجه و ضرورت مشارکت دیگران، پا را عقب گذاشتند و مسوولیت حملات هوایی را به طور کامل به ناتو محول کردند.

مقام های رسمی آمریکایی نیز لحن خود را تغییر داده اند و به گونه ای سخن می گویند که گویا نه می خواهند از لیبی خارج شوند و نه برای تکمیل ماموریت خود عجله ای دارند.

باک مک کیون، رییس کمیسیون دفاعی مجلس نمایندگان آمریکا با اشاره به هزینه های هنگفت جنگ می گوید: ما باید پیش از تخریب یک چیز، خوب فکر کنیم! چون این کاری است که به تازگی انجام می دهیم: ما یک چیز را منهدم می کنیم و سپس بر می گردیم و آن را بازسازی می کنیم.

تاد هریسون، پژوهشگر ارشد مرکز بررسی های راهبردی و مالی نیز می گوید: اگر درگیری ها به جای چند هفته، چند ماه طول بکشد و متحدان ما در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ناتو نتوانند بخش چشمگیری از مخارج آن را برعهده بگیرند، هزینه های آمریکا به سرعت افزایش خواهد یافت و ما تابستان امسال درخواست دولت از کنگره برای تامین بودجه ضروری و تکمیلی را شاهد خواهیم بود.

اواخر هفته گذشته، دور روز دعوای سیاسی وزیران خارجه ناتو در برلین بی نتیجه ماند و کار به جایی رسید که آندرس فوگ راسموسن، دبیرکل ناتو، روز جمعه تاکید کرد که هیچ راه حل صرفا نظامی برای لیبی وجود ندارد.

ایالات متحده آمریکا و اسپانیا جنگنده های خود را از خط مقدم به مواضع پشتیبانی انتقال داده و در واقع به فرانسه و انگلیس که خواهان تمام کردن کار هستند، پشت کردند.

چند روز پیش از آن هم آمریکا با این توجیه که مسلح کردن طالبان و القاعده در دهه ۸۰ میلادی برای مبارزه با اشغالگران روس، صدها میلیارد دلار هزینه روی دستش گذاشت و نتیجه دلخواه را هم به همراه نیاورد، نظر ایتالیا و برخی کشورهای ناتو برای مسلح نمودن مخالفان قذافی را وتو کرد.

به نظر می رسد هم اینک در کشور نفت خیز لیبی، اختلاف عمیقی میان ایتالیا، فرانسه و احتمالا انگلیس از یک سو، و آمریکا، آلمان و... از سوی دیگر به وجود آمده است. اگر این اختلاف که بی شک در نحوه حضور این کشورها در فردای لیبی ریشه دارد حل نشود، مردم لیبی باید هزینه های سنگین آن را بپردازند.

و بالاخره اینکه، روز گذشته (یکشنبه) ارنست اوهرلاو، رییس سازمان اطلاعات آلمان با تاکید بر اینکه تغییر رژیم در لیبی طول خواهد کشید ،گفت ما نمی توانیم پیش بینی کنیم که قذافی چه مدت بر سر قدرت باقی خواهد ماند.

منبع: خبرگزاری ایرنا