۴ بیماری شایع چشم

گلوکوم یا آب سیاه, کاتاراکت یا آب مروارید, کونژانکتیویت یا التهاب ملتحمه, کراتوکونوس یا قوز قرنیه

بیشترین مراجعان به مطب چشم‌پزشکان، بیماران مبتلا به کاتاراکت (آب مروارید) و گلوکوم (آب سیاه) هستند و بعد مبتلایان به کونژانکتیویت (التهاب ملتحمه) و قوز قرنیه. شناسایی علایم و چکاپ به موقع، نقش مهمی در سلامت این عضو بسیار مهم بدن دارد. در «درمانگاه» این هفته با این ? بیماری آشنا خواهید شد...

● گلوکوم یا آب سیاه

بیماری گلوکوم (آب سیاه) دومین علت کوری قابل‌پیشگیری در دنیا و اولین علت کوری قابل‌پیشگیری در آمریکاست. احتمال بروز این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود به‌طوری که در سنین بالای ۴۰ سال، ۱ تا ۲ درصد افراد را گرفتار می‌کند. این مقدار بعد از ۸۰ سالگی به بیش از ۱۰ درصد افزایش می‌یابد. مهم‌ترین عامل، سن است ولی عوامل دیگر از قبیل ارث، نژاد و نوع ساختمان قرنیه نیز در بروز گلوکوم نقش دارند. بیماری ابتدا علامتی ندارد ولی می‌تواند باعث آسیب عصب بینایی و در نهایت کوری شود. بیماری دو شکل حاد و مزمن دارد. در نوع حاد گلوکوم (آب سیاه) فرد با نشانه‌های ناگهانی مثل سردرد، تهوع و استفراغ و قرمزی چشم به پزشک مراجعه می‌کند و در نوع مزمن، گلوکوم بی‌سروصدا پیشرفت و بیمار در مراحلی که دیدش دچار اشکال‌شده، به متخصص مراجعه می?کند. دو نوع اصلی آب گلوکوم اولیه زاویه باز و گلوکوم اولیه زاویه بسته نام دارند. برای اثبات بیماری باید در معاینه ۳ عامل یعنی افزایش فشار داخل چشم، اختلال سر عصب بینایی و اختلال میدان بینایی وجود داشته باشد. در گلوکوم زاویه باز اولیه روی دید اشکال چندانی ندارد بلکه فقط میدان بینایی محدود می‌شود. کاهش میدان دید به گونه‌ای است که فرد چندان تغییری در بینایی احساس نمی‌کند و فقط وقتی متوجه آن می‌شود که بینایی‌اش دچار مشکل شده است. متاسفانه در این مرحله بخشی از اعصاب بینایی چشم از بین رفته‌اند. گلوکوم زاویه‌بسته ناگهانی بروز می‌کند. معمولا یک حمله رخ می‌دهد و مثلا وقتی فرد وارد یک اتاق تاریک کم‌نور می‌شود یا قطره چشمی استفاده می‌کند، ناگهان مردمک چشم گشاد می‌شود و فشار داخل چشم بالا می‌رود و بیمار را دچار استفراغ، تهوع، سردرد، قرمزی چشم و کاهش دید می‌کند. این مورد اورژانسی است و باید بلافاصله فشار داخل چشم با درمان طبی پایین آورده شود و سپس درمان جراحی انجام ‌شود. در هر حال بیماری آب‌سیاه غیرقابل برگشت است به‌خصوص اگر به عصب چشمی آسیب رسیده باشد اما با درمان می‌توان از شدت یافتن مشکل جلوگیری کرد. تشخیص گلوکوم فقط با معاینه امکان‌پذیر است پس همه افراد بالای ۴۰ سال لازم است هر سال به متخصص چشم مراجعه کنند. اگر در خانواده‌ای یک فرد مبتلا به بیماری آب سیاه باشد، احتمال ابتلای دیگر اعضای آن نزدیک ۹ برابر بیشتر است. هدف از درمان آن است که عصب بینایی باقیمانده را سالم نگه‌داریم تا مانع کوری فرد مبتلا شویم. همه بیماران باید تا آخر عمر دوره‌ای به پزشک مراجعه کنند.

● کاتاراکت یا آب مروارید

عدسی چشم همه انسان‌ها به صورت طبیعی شفاف است ولی با بالارفتن سن تغییراتی در آن ایجاد و عدسی چشم تار می‌شود. آب مروارید بیش از هر چیز وابسته به سن است اما برخی افراد به‌طور ژنتیکی از همان بدو تولد دچار این مشکل هستند.

عوامل درونی و بیرونی مانند بیماری‌های هورمونی از قبیل دیابت، استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروییدها، قرارگرفتن در معرض اشعه‌های مختلف و... نیز در بروز آن دخیل‌اند اما مهم‌ترین علت‌ها، سن و پرتوهای کیهانی هستند. بیماری با کاهش دید، حساسیت به نور، دوبینی و... خود را نشان می‌دهد. تشخیص قطعی به عهده پزشک است و با معاینه انجام می‌شود و درمان این بیماری جراحی است. امروزه جراحی آب مروارید تقریبا یکی از راحت‌ترین جراحی‌هاست. عدسی بیمار با دستگاه اولتراسوند خرد و شستشو داده می‌‌شود و بعد از خروج بقایای عدسی خرد شده، لنز مصنوعی و مناسبی به جای عدسی قبلی می‌گذارند. با این کار بیمار کاملا درمان و مشکل بینایی حل می‌شود.

● کونژانکتیویت یا التهاب ملتحمه

کونژانکتیویت یا همان التهاب ملتحمه، قرمزی ناگهانی چشم همراه ترشحات است. قرمزی چشم معمولا در اثر عفونت‌های ویروسی و باکتریایی است که منجر به سرماخوردگی فرد می‌شود و در چشم التهاب ایجاد می‌کند. این بیماری از فردی به فرد دیگر و از یک چشم به چشم دیگر سرایت می‌کند. علامت اصلی، قرمزی ملتحمه است ولی ترشح عفونی و کاهش دید نیز دیده می‌شود. این بیماری بسیار شایع است و معمولا آسیبی به چشم بیمار نمی‌زند و حتی خودبه‌خود بهبود می‌یابد ولی به شدت مسری است. بیمار باید از دست دادن با دیگران اجتناب کند و حوله شخصی داشته باشد. اگردر فردی ترشحات دیده شود، حتما لازم است به پزشک مراجعه کند. درمان معمولا با آنتی‌بیوتیک است و توصیه می‌شود ترشحات با شامپوی ضعیف مثل شامپو بچه شسته شوند.

● کراتوکونوس یا قوز قرنیه

در «کراتوکونوس» یا قوز قرنیه، قرنیه نازک می‌شود. گاهی در سنین ۲۶-۲۵ سالگی متوقف می‌شود و با لنز و عینک می‌توان آن را اصلاح کرد ولی در مرحله پیشرفته، جراحی ضرورت می‌یابد و در نهایت ممکن است پیوند قرنیه نیاز باشد. خوشبختانه بیماری منجر به نابینایی نمی‌شود و قابل درمان است.

دکتر رضا زارعی‌ابیانه

متخصص چشم و فوق‌تخصص قرنیه

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران