رقیب لندن

راه اندازی بورس نفت در ایران, یكی از پرفراز و نشیب ترین داستان هایی است كه طی ماه های اخیر در مجموعه طرح های صنعت نفت كشور جریان داشته است سابقه راه اندازی بورس نفت مربوط به یكی از تكالیف دولت در ماده ۹۵ قانون برنامه سوم و ماده ۱۵ قانون برنامه چهارم توسعه كشور مبنی بر راه اندازی بورس های كالایی است

راه اندازی بورس نفت در ایران، یكی از پرفراز و نشیب ترین داستان هایی است كه طی ماه های اخیر در مجموعه طرح های صنعت نفت كشور جریان داشته است. سابقه راه اندازی بورس نفت مربوط به یكی از تكالیف دولت در ماده ۹۵ قانون برنامه سوم و ماده ۱۵ قانون برنامه چهارم توسعه كشور مبنی بر راه اندازی بورس های كالایی است. پس از ارسال نامه ای از سوی مهندس مظاهری، وزیر سابق امور اقتصادی و دارایی به رییس جمهور درخصوص تكلیف دولت در مورد این ماده و ارسال نامه مزبور توسط آقای خاتمی به وزیر نفت، فرآیند مطالعه طرح راه اندازی بورس نفت ایران آغاز شد. مهدی میرمعزّی، مدیر عامل شركت ملی نفت ایران، در این زمینه می گوید: "هدف از راه اندازی تالار معاملات بورس نفت، شفاف سازی قیمت ها و شیوه معاملات است. به گفته وی، ایران در منطقه استراتژیكی قرار دارد و می تواند با راه اندازی این بورس، به مركز معاملات فرآورده های نفتی جهان در منطقه تبدیل شود." البته میرمعزّی در شهریور سال ۸۳ تصریح كرده بود كه قرار نیست در این تالار نفت خام معامله شود. محمد جواد عاصمی پور، مجری طرح بورس نفت ایران، هم در این زمینه می گوید: پیش بینی می شود در نخستین مرحله، محصولات پتروشیمی در این بورس معامله گردد. به علاوه، بخشی از معاملات این بورس كاغذی و بخشی دیگر فیزیكی خواهد بود و در معاملات مشتقه نیز باید سیستم های اعتباری، شركت های بیمه، شركت های كارگزاری بانكی و شركت های سرمایه گذاری وارد شوند." به گفته وی، بورس نفت برای كل محصولات و تولیدات این بخش طراحی شده و ظرف دوره زمانی سه ساله، كل كالاهای تحت معامله را در بر می گیرد. مشاور وزیر نفت در خصوص ساختار بورس نفت ایران می گوید: "برای طراحی این بورس، با ۱۸۰ بورس جهانی و مؤسسه های ارایه دهنده خدمات به بورس های مشابه، مكاتبه شده است. اما بورس نفت ایران ساختاری متفاوت با بورس های دیگر داشته و سیستم آن مشابه بازارهای دیگر طراحی نشده است." به گفته عاصمی پور، هم اكنون انواع قراردادهای مورد استفاده در بورس های بین المللی بررسی شده و میزان انطباق آنها با قوانین حقوقی اسلامی مورد مطالعه قرار گرفته است. وی محل تالار اصلی بورس نفت ایران را جزیره كیش ذكر كرد و افزود: "برای راه اندازی تالار بورس در تهران و تشكیل بازار اطلاع رسانی بورس نفت ایران، در حال برنامه ریزی هستیم. ضمن آنكه، تالارهای فرعی این بورس به تدریج در مناطق نفتی كشور مانند عسلویه و اهواز شكل خواهد گرفت." البته عاصمی پور در خرداد ماه سال گذشته از آغاز و تداوم مذاكرات وزارت نفت با سه كنسرسیوم بین المللی برای انجام مطالعات مربوط به راه اندازی بورس نفت ایران خبر داده بود. وی همان زمان پیش بینی كرده بود كه بورس نفت ایران در خرداد ماه ۸۴ به بهره برداری رسیده و نخستین معاملات در آن انجام شود، هرچند تاكنون این اتفاق نیفتاده است. به گزارش خبرنگار <اقتصاد ایران>، اولین اقدام عملی درخصوص راه اندازی بورس نفت، برگزاری مناقصه مطالعه، ایجاد و نگهداری این بورس از سوی وزارت نفت بود كه در سال گذشته انجام شد. در این مناقصه، كنسرسیومی مركب از شركت خدمات انفورماتیك، شركت خدمات بورس و شركت انگلیسی ویم پل - كه متشكل از شركت مشاوره ای PA و یكی از مدیران اسبق بورس نیویورك است كه با مدیریت ایرانیان اداره می شود - به عنوان برنده اعلام شد.

تهدید بورس لندن

در ژوئن سال گذشته، عاصمی پور برای بازدید از بورس بین المللی نفت لندن، به انگلستان رفت. نشریه گاردین چاپ لندن ضمن انتشار مقاله ای در خصوص راه اندازی بورس نفت در ایران به مأموریت عاصمی پور اشاره كرد و نوشت: وی در مدت حضور خود با برخی از عمده ترین معامله گران بورس لندن به گفت وگو پرداخت تا آنها را به حضور در بازار جدید نفت ایران ترغیب كند. گاردین با تصریح اینكه ایران قرار است بورس نفتی برای خاورمیانه و تولیدكنندگان اُپك راه اندازی كند كه می تواند قدرت بورس لندن را در معرض تهدید قرار دهد، نوشت: تولیدكنندگان اصلی نفت پس از اینكه به آنها گفته شده بازارهای بین المللی فعلی مانند بورس لندن) IPE ( و بورس نیویورك) NYMEX (در جهت منافع آنها حركت نمی كنند، مصمم شده اند كنترل تجارت نفت را در اختیار خود بگیرند. عاصمی پور با ردّ تهدیدات احتمالی فعالیت بورس نفت ایران برای بورس لندن، ابراز امیدواری نمود كه دو بورس بتوانند با هم همكاری داشته باشند. گاردین در این زمینه می نویسد: برخی از كارشناسان صنعت نفت به ایرانی ها و دیگر تولیدكنندگان نفت اُپك هشدار داده اند كه بازارهای غربی توسط گروهی از شركت های بزرگ نفتی و مؤسسات عمده مالی اداره می شوند كه منافع بسیاری در نوسانات بازار برای آنها وجود دارد. اما بورس نفت لندن كه در سال ۲۰۰۱ توسط كنسرسیومی مركب از شركت نفت بی پی) BP ( ،گلدمن سَكس و مورگان استنلی خریداری شده، تاكنون در این مورد ابراز نظر نكرده است. به هر حال، بسیاری از محموله های صادراتی نفت خام ایران و سایر كشورهای صادركننده نفت منطقه مانند عربستان براساس قیمت های نفت سبك دریای شمال معامله می شوند. تولیدكنندگان نفت خاورمیانه بسیار علاقه مندند كه در بورس جدید، قرارداد نفت خام سبكی را به عنوان رقیب برای نفت خام دریای شمال ایجاد كنند تا بتوانند از آن به عنوان مكانیزمی برای پوشش ریسك های خود در بازار نفت استفاده نمایند. نشریه گاردین در این خصوص نوشت: این طرح منطقه ای بسیار مهم است، اما كاملاً جدید نیست. بورس معاملات دُبی اخیراً تصمیم گرفته تا یك بازار برای معاملات نفت خام با كمك بورس نیویورك ایجاد كند. اما به دلیل فقدان منافع مشخص، این طرح تاكنون اجرا نشده است. البته احتمال موفقیت بورس ایران وجود دارد؛ چرا كه ایران روزانه حدود ۷/۲ میلیون بشكه نفت صادر كرده و سالانه ۱۳ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید می كند. به علاوه، این كشور بیشترین ذخایر نفت جهان را پس از عربستان در اختیار دارد. آدام زیمنسكی، تحلیلگر نفتی دویچه بانك در لندن، در این زمینه می گوید: "بورس های نفت لندن و نیویورك موفق عمل كرده اند. من فكر می كنم ایرانی ها هم تلاش خواهند كرد از آنها كپی برداری كنند. البته ایرانی ها در تلاشند تا مبانی این بورس با قوانین اسلامی و داخلی تنظیم شود."

---