ارزیابی كیفی وب سایت ها ابزارها و معیارها

امروزه كمیت اطلاعات منتشره در اینترنت, بویژه از طریق شبكه جهانی وب, نسبت به اطلاعات قابل دسترس از طریق دیگر رسانه ها, سرعت فزاینده ای یافته است

همانطور كه ما هر چیزی را كه در روزنامه‌ها می‎خوانیم، در تلویزیون می‎بینیم یا از رادیو می ‎شنویم، قبول نداریم یا باور نمی‌كنیم، نمی‎توانیم هر چیزی را كه در اینترنت قرار گرفت، به راحتی بپذیریم. بنابراین، ارزیابی انتقادی و كیفی وب‌سایت‌ها و تعیین دامنه كاری آنها در برخورد با نیازها و احتیاجات استفاده‌كنندگان و كاربران، ضروری به نظر می‌رسد. این نوشته به تحلیل و ارزشیابی اطلاعات موجود در وب و فرایند مبتنی بر برخی مفاهیم مدیریت كیفی،می ‎پردازد و قواعد و روش‎‌هایی را به عنوان معیارهای اساسی ارزیابی كیفی وب‌سایت‌ها و گزینش ‌سایت مناسب، ارائه می‌نماید.

كلیدواژه‌ها: وب‌سایت‌ها، ارزیابی كیفی، معیارهای ارزیابی.

اهمیت و دامنه فرایند ارزشیابی

ارزیابی یك فرایند ضروری و پیچیده است. هر فردی ممكن است در مورد درستی و صحت مفاهیم كیفی قضاوت و ارزیابی نماید. ارزشیابی یك محصول اطلاعاتی، یك خدمت، یك فرد یا یك سازمان ممكن است به منظور اینكه آیا وظایف و مسئولیت‎های محوله به خوبی انجام پذیرفته است یا خیر، صورت بگیرد. اساتید دانشگاه و دانشجویان بایستی قادر باشند اطلاعات را به صورت مؤثری ارزیابی كنند. در غیر اینصورت بایستی در این زمینه آموزش ببینند. بصیرت و ارزشیابی با فرایند تصمیم‌‎سازی و ژرف نگری عمیقی همراه است كه شامل موارد زیر می‎شود:

۱- قضاوت درباره ارزش یك استدلال، یك شخص، یك محصول یا یك خدمت یا یك سازمان.

۲- تصمیم‎گیری راجع به عمل خاصی(برای نمونه خریدن یا نخریدن یك محصول خوب یا یك خدمت ارائه شده بوسیله یك سازمان خاص).

۳- میزان اعتبار یك تحقیق یا روش انجام آن.

۴- تصمیم ‎گیری برای به تأخیر انداختن اجرای یك عمل یا عدم اجرای آن به منظور كسب اطلاعات بیشتر یا كافی.

در زبان انگلیسی حداقل شش فعل مختلف در این زمینه یك معنی پایه را می‎رسانند"مفهوم یك قضاوت مهم و با ارزش" و معانی اضافی خاص خود كه بایستی مورد توجه قرار گیرند.

* to evaluate كه بر قضاوت درباره ارزش یك شئ یا یك شخص تاكید دارد.

* to rate كه شامل تعیین رتبه یك شخص یا یك شئ در بین انواع دیگر آ‌نهاست.

* to stimate به معنی داوری مبتنی بر تخمین و محاسبات تقریبی است(اما این اصطلاح صراحت اصطلاحات دیگر را ندارد).

* to appraise بر داوری كارشناسانه تأكید دارد.

* to assess به معنی داوری معتبر و سنجیدن و مالیات بستن. (مثل ارزش پولی چیزی را معیّن كردن و مالیات گذاشتن بروی آن) و

* to assay بر امتحان و آزمایش دقیق دلالت دارد(مثل تجزیه و تحلیل شیمیایی اوره به منظور تعیین محتوای آن). سه فعل آخر تناسب و نزدیكی بیشتری با مفهوم مورد نظر ما دارند و معانی وسیع‌تری را در مورد تجزیه و تحلیل انتقادی و ارزشیابی در بر می‎گیرند. بلوم[۲] در روش سلسله مراتبی خود در امور‌تربیتی، ارزشیابی را به عنوان یكی از ابعاد فرایند ادراك و تفكر می‎داند. براساس این شیوه، ترتیب و توالی مهارت‎های فكری با ارزیابی به عنوان پیچیده‌ترین فرایند ادراك(شامل فهم، ادراك، تجزیه و تحلیل و تركیب) كامل می‎شود. دبونز[۳] به مفهوم نیازهای پایه DIK، یعنی داده، اطلاعات و دانش، تأكید دارد.اختلاف اساسی ارزشیابی با تمامی مهارت‌های ذكر شده بالا، بیانگر گنجایش و ظرفیت بالای معیارها و ارزش‎ها در ارزشیابی است. ارزشیابی به عنوان"قضاوت درباره ارزش یك چیزی مثل بعضی مقاصد، اهداف، عقاید، كارها، راه‌حل‌ها، روش‌ها، مواد و غیره، توصیف شده است و در برگیرنده معیارهای استانداردی برای ارزشیابی میزان ویژگی‎های دقیق، مؤثر، اقتصادی یا رضایت‎بخش است. داوری‎ها ممكن است بوسیله ارزیاب یا بوسیله اطلاعاتی كه به او داده می شود، انجام پذیرد".

مطالعه در روان‌شناسی شناختی و فراشناختی و تفكر انتقادی نشان می‎دهد كه ارزیابی انتقادی ممكن است بوسیله چندین عامل تحت تأثیر قرار گیرد. كه این موارد به ترتیب اهمیت در اینجا ذكر می‌شوند[۴]:

- معلومات قبلی (كه قوی‌ترین تأثیر را دارد).

- تفاوت سلیقه ظاهری یا برتری شكلی: (برای مثال برای محققین، كتب علمی و مقالات مجلات با اهمیت‌تر از مجلات و كتب و منابع اینترنتی عمومی هستند).

- شناخت‌شناسی(كه بر ماهیت و مبدأ دانش تأكید دارد).

- احساسات: كه عموماً در خلال و شروع فرایند ارزشیابی وجود دارند و

- عقاید(شناخت‌شناسانه، روش‌شناسانه و غیره).

تمامی این عوامل ممكن است در فرایند ارزشیابی تأثیر گذار باشند یا حتی آنرا از مسیر واقعی خود دور نمایند، نتایج آنرا تحت تأثیر قرار دهند و بعضی اوقات آنرا به نتایج غیر واقعی برسانند.

كیفیت اطلاعات

هر دو مفهوم اطلاعات و كیفیت در طول سال‎ها معانی وسیع و گسترده‌ای یافته‌اند و معانی سؤال برانگیز زیادی به خود گرفته‌اند. بنا به گفته دراگولانسكو[۵] مفهوم اطلاعات به معانی مختلفی بكار برده شده و سال‎هاست به معنی یك عبارت یك محصول یا یك فرایند بكار برده می‎شود و علی‎رغم ارزش ذهنی شایان توجه آن چارچوب نا‌مشخص و متناقض و ویژگی‎‌هایی مبهمی داشته است.

---