توجه به ترشح سنگ بنای درمان

ترشح پستان چند نوع است و چاره اش چیست

امروزه اهمیت معاینه پستان در زنان بر هیچ‌کس پوشیده نیست. زنان با معاینه مرتب سینه‌های خود می‌توانند به مشکل‌هایی از قبیل لمس توده، بروز فرورفتگی در پوست یا نوک پستان، تورم و قرمزی سینه‌ها، پوسته‌پوسته شدن و سوزش نوک پستان، مشاهده زخم در پستان یا ناحیه زیر بغل، درد موضعی و مداوم و وجود ترشح از نوک پستان پی ببرند....

یکی از این مشکلات، همان‌طور که ذکر شد، وجود ترشح از نوک پستان است؛ ترشح هر نوع مایع شیری در زمان نامناسب، یعنی به جز موارد بعد از بارداری یا شیردهی، نیاز به بررسی دارد.

در ۵/۴ درصد از بیمارانی که تحت معاینه پستان قرار می‌گیرند، ترشح‌ نوک پستان دیده می‌شود. از این بین، ۴۸ درصد زنان به‌طور خودبه‌خودی دارای ترشح پستان هستند و در ۵۲ درصد زنان هنگام معاینه، با تحریک نوک پستان، ترشحاتی مشاهده می‌شود. در بیشتر مواقعی که با تحریک نوک پستان این ترشح‌ها ایجاد می‌شود، معمولا علت زمینه‌ای در کار نیست و تنها اقدام مناسب اطمینان‌بخشی به بیمار و ترک عادت فشار دادن نوک پستان جهت مشاهده ترشح از آن است اما ترشح‌های خودبه‌خودی اغلب یک علت زمینه‌ای داشته و نیاز به بررسی و مراجعه به پزشک دارد.

● رنگ و مقدار ترشح‌ها

رنگ ترشح‌ها معمولا سفید یا شفاف بوده و گاهی ممکن است زرد یا حتی سبز هم باشد. مقدار ترشح ملاک مهمی نیست. نکته مهم این است که هر نوع ترشح در خانمی که تا به حال زایمان نکرده یا در خانمی که زایمان کرده، بعد از ۱۲ ماه از آخرین بارداری یا از شیر گرفتن نوزاد، نیاز به ارزیابی دارد.

● ترشح و علایم دیگر

ترشح نوک پستان، اغلب با بیماری‌های خوش‌خیم پستان یا اختلال‌های هورمونی همراه است و همراهی آن با سرطان‌های پستان فقط در ۴ تا ۱۰ درصد موارد دیده شده است؛ به خصوص اگر ترشح‌ها خونی باشند. وجود برخی از علایم به همراه ترشح پستان به پزشکان در تشخیص علت آن کمک‌ خواهد کرد. این علایم عبارت‌اند از:

▪ ماهیت ترشح (رقیق، آبکی، شفاف، خونی یا شیری)

▪ همراهی ترشح با لمس یک توده

▪ یک‌طرفه یا دوطرفه بودن ترشح

▪ ترشح از یک یا چند مجرای شیری

▪ ترشح خودبه‌خودی یا همراه با فشار نوک پستان یا بافت‌های اطراف آن

▪ ارتباط ترشح‌ با قاعدگی

▪ وجود ترشح‌ قبل یا بعد از بارداری

▪ استفاده از برخی داروها یا قرص‌های هورمونی مثل قرص‌های جلوگیری از بارداری

● طرز تشخیص و درمان

ترشح‌هایی که یک طرفه و خودبه‌خودی و از یک مجرا هستند، به خصوص اگر خونی باشند، اغلب با یک توده داخل مجرا همراه‌ هستند. این توده می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد و لازم است که مجرای درگیر با عمل جراحی برداشته شود. انجام ماموگرافی یا سونوگرافی برای بررسی وجود توده همراه با آن لازم بوده و در صورت همراهی توده، برداشتن آن نیز لازم است. انجام داکتوگرافی (ارزیابی رادیولوژیک مجرای شیری با تزریق ماده حاجب از نوک مجرا) از حساسیت‌ و ارزش کمی برخوردار است و نمی‌تواند میزان ابتلا را کاملا مشخص کند. بنابراین بهترین رویکرد، برداشتن نسج مبتلا همراه مجرای مترشحه است.

وجود ترشح‌های شیری یک یا دوطرفه از یک یا چند مجرای نوک پستان در خانم‌هایی که هنوز یائسه نشده‌اند، درست قبل از قاعدگی، با اختلال‌های خوش‌خیم نسج پستان همراه‌ است و اغلب رنگ این ترشح‌ها سبز یا زرد مایل به قهوه‌ای است. در بعضی از مواقع، اختلال‌های هورمونی مثل اختلال در ترشح هورمون شیردهی از هیپوفیز یا کم‌کاری تیرویید نیز خود را با خصوصیات ترشحی فوق‌ نشان می‌دهد. مصرف برخی از داروها (مثل پرومتازین، کلروپرومازین، آمفتامین‌ها، مخدرها، دیازپام، داروهای ضدفشارخون، داروهای ضدافسردگی و قرص‌های جلوگیری از بارداری) نیز به ترشح‌های نوک پستان منجر می‌شود.

بررسی آزمایشگاهی ترشح‌های نوک پستان اغلب برای بررسی وجود سلول‌های بدخیم صورت می‌گیرد اما به ندرت کمک‌کننده است؛ چرا که منفی بودن ارزیابی سلولی، ردکننده بدخیمی نیست؛ به خصوص اگر بیمار بالای ۵۰ سال سن داشته باشد. جراحی‌هایی که با اهداف مختلف روی قفسه‌سینه انجام می‌شود همانند جراحی‌های باز قلب، وجود ضایعه‌های نخاعی گردنی و بیماری زونا در منطقه قفسه سینه از طریق فعال کردن برخی از سیستم‌های اعصاب، باعث ترشح هورمون شیردهی شده و در نهایت باعث ترشح شیر از نوک پستان می‌شوند. ضایعه‌های مغزی به‌خصوص توده‌های اطراف هیپوتالاموس و هیپوفیز نیز با مکانیسم افزایش ترشح هورمون شیردهی، مشمول این علامت هستند.

برخی از موارد مثل تومورهای ریه و کلیه یا فیبروم‌های رحمی یا بیماری‌های شدید کلیه که نیاز به دیالیز خونی دارند نیز با مکانیسم مشابه به ترشح نوک پستان منجر می‌شوند. به طور کلی، در برخورد با بیماری که از ترشح نوک پستان شاکی است، در درجه اول، گرفتن شرح حال دقیق از جمله سابقه مصرف دارویی، معاینه کامل به خصوص معاینه پستان‌ها برای همراهی توده و بررسی ماهیت ترشح از نظر یک طرفه یا دو طرفه بودن، تک مجرایی یا چند مجرایی و رنگ ترشح‌ها (خونی، شفاف، سفید، سبز و...) حایز اهمیت است و در نهایت، اقدام‌های آزمایشگاهی مثل بررسی‌های هورمونی از نظر هورمون شیردهی و تیرویید و یافته‌های ماموگرافی و سونوگرافی و ارزیابی سلولی ترشح‌ها نیز در تشخیص علت کمک‌کننده خواهند بود.

پس از بررسی‌های لازم، اقدام مناسب برداشتن مجرا و نسج مبتلا و ارزیابی پاتولوژیک آن برای رد علل بدخیمی است. در مواردی که علل هورمونی در کار است استفاده از داروهایی نظیر بروموکریپتین یا درمان پرکاری و کم‌کاری تیرویید مفید فایده خواهند بود. در نهایت، در تشخیص بیماری‌های پستان اعم از توده‌های پستانی یا ترشح‌های نوک پستان معاینه ماهانه توسط خود بیمار بسیار مفید بوده و در تشخیص ضایعه‌ها در مراحل اولیه بسیار کمک‌کننده و سودمند است.

دکتر ژیلا عابدی اصل

متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ نازایی پژوهشکده ابن‌سینا