آثار و نتایج ارزشمند عزت نفس

انسان با عزت از روح و نفس مطمئنه ای برخوردار است كه مسایل و مشكلات نمی تواند آنها را دچار تزلزل و ناراحتی روحی و روانی گرداند و در اصطلاح روان شناسی آستانه تحمل آنها بالا است و با كوچكترین مشكل از جا در نمی روند و لذا حلم و سعه صدر در قبال مشكلات و بالا بردن آستانه تحمل در برابر مشكلات در سایه عزت نفس حاصل می شود

● از دیدگاه اسلام

۱- پست بودن دنیا در نظر انسان با عزت و عزیز بودن خود در جهان هستی: حضرت علی (ع) در این زمینه می فرماید: " من كرمت علیه نفسه هانت علیه الدنیا[۱]" كسی كه دارای عزت و كرامت باشد دنیا در نظرش پست و لایق اهانت است. این امر حاصل نمی شود مگر او دنیا را بشناسد و بینش خود را مختص با حیات مادی صرف, نكند بلكه اساس خلقت و جایگاه دنیا را در صحنه گیتی بشناسد و پس از آن مقام عالی انسانیت را كه می تواند كسب نماید را بفهمد.

۲- عدم ارتكاب معصیت: یكی از پیامدهای عزت نفس در آدمی عدم انجام معصیت است. "من كرمت نفسه لا یهنها بالمعصیه[۲]". آن كس كه بزرگی و كرامت نفس خود را باور دارد هرگز با پلیدی گناه, پست و موهونش نمی سازد. انسان اگر احساس شخصیت كرد, احساس عزت در او بود, اگر این احساس با معرفت قلبی و یقینی بودد, خود را از اطاعت خدا دور نمی كند و به سرپیچی از فمان خدا دست نمی زند. اصولاً یكی از علت های انجام گناه, احساس بی ارزشی, پوچی و ذلت نفس می باشد از زمینه های روانی گناه, تحقیر, حقارت و كوچكی نفس انسان است و انسان مكرم با شناخت شان خود, دست به گناه نمی زند.

حضرت علی (ع) در این مورد می فرماید: " من شرفت نفسه نزهها عن زله المطالب[۳]" كسانیكه شرافت نفسانی دارند دامن خود را به خواهش های پست آلوده نمی كنند.

۳- خوار و موهن بودن شهوات نزد انسان های با كرامت: در نهج البلاغه علی (ع) می فرماید:

" من كرمت علیه نفسه هانت علیه شهوته[۴]" كسی كه شخصیت و كرامت نفس داشته باشد یعنی نفسش برایش عزت و شرف داشته باشد, شهوات و میل های نفسانی در نظرش خوار و پست و كوچك است این بدان معنی نیست كه انسان با عزت اصلاً شهوات نداشته باشد بلكه شهوات در تملك و كنترل او باید باشد و از شرعی به ارضای آنها بپردازد به عبارت دیگر میل ها در كف انسان اسیر باشند نه اینكه انسان اسیر و بندی آنها باشد.

امام هادی (ع) می فرماید: "من هانت علیه نفسه فلا تامن شره[۵]" بترس از آدمی كه خودش برای خودش قیمت ندارد. آدمی كه احساس شرافت و كرامت در خود نمی كند از شر او ایمن مباش (مطهری, ۱۳۶۷, ص ۲۰۲).

۴- انجام اعمال نیك: انسان با كرامت انجام اعمال نیك را بر خود واجب می داند: "الكریم مری مكارم افعاله دنیا علیه یقضیه[۶]". علی (ع) می فرماید: در نظر انسان شریف نیكوكاری و حسن عمل دینی است كه بر ذمه او ست و خود را به اداء آن موظف می داند.

۵- عدم تزلزل در برابر سختی ها: انسان با عزت از روح و نفس مطمئنه ای برخوردار است كه مسایل و مشكلات نمی تواند آنها را دچار تزلزل و ناراحتی روحی و روانی گرداند و در اصطلاح روان شناسی آستانه تحمل آنها بالا است و با كوچكترین مشكل از جا در نمی روند و لذا حلم و سعه صدر در قبال مشكلات و بالا بردن آستانه تحمل در برابر مشكلات در سایه عزت نفس حاصل می شود.

۳- تحف العقول- ص ۲۷۸

۲. غرر الحكم- ص ۶۷۷

۳- غرر الحكم- ص ۶۶۹

۲. سفینه البحار- ص ۷۲۶- جلد (۱) به نقل از الحدیث

۳- تحف العقول- ص ۵۱۳- حدیث ۱۴

۴. غرر الحكم- ص ۹۰