بازگشت بازنشستگان به کار

وقتی کهنسالان از خانه نشینی واهمه دارند

وقتی «هیروفومی میشیما» سه سال پیش بازنشسته شد، بی‌درنگ دوباره به کار بازگشت. پس از خروج از کاری با درآمد سالانه ۷۷ هزار دلار به عنوان تحلیلگر گاز، در مرکز اشتغال توکیو شش ماه صرف یافتن پستی خالی کرد.

اینک، میشیمای ۶۹ ساله، ۱۵ روز در هر ماه ساعت چهار صبح از خواب بلند می‌شود و برای یک شیفت کاری هشت و نیم ساعته به عنوان سرپرست [پمپ] گاز هیدروژن به سر کار می‌رود. سفر روزانه اش از سه ساعت به چهار ساعت افزایش یافته است در حالی که درآمد او تا بیش از یک سوم افت داشته است. او می‌گوید: «داشتن یک شغل معین برای من بزرگ‌ترین انگیزه است»، «در حال حاضر، من برای [حفظِ] سلامتی خودم کار می‌کنم و بسیار خوشحالم که شغلم باعث تحرک من می‌شود و من را فعال نگه می‌دارد.»

اگر چه سن بازنشستگی در ژاپن ۶۰ سال است، اما بیش از ۷/۵ میلیون ژاپنی تا سن ۶۵ سالگی به کار خود ادامه می‌دهند، هم به این دلیل که از عدم فعالیت می‌ترسند و هم به خاطر اینکه به دنبال بیرون رفتن از خانه هستند. شرکت‌های خصوصی این ملت از نظر قانونی این امکان را دارند تا کارکنان خود را در سن ۶۰ سالگی بازنشسته کنند، اما آنها اغلب در ازای کم کردن دستمزدها، ماندن افراد در مشاغل خود را می‌پذیرند.

براساس گزارش دفتر آمار ژاپن، از هر ۵ نفر سالمند یک نفر شاغل- بالاترین نسبت در کشورهای توسعه یافته - است. هرچند که در پی مواجهه با بدهی سنگین عمومی، سومین اقتصاد بزرگ جهان افزایش سن بازنشستگی و [در پی آن] کاهش مستمری بازنشستگی را پیگیری می‌کند.

اگرچه جمعیت جهان رو به کهنسالی گذاشته است، اما جمعیت ژاپن با بالاترین نرخ امید به زندگی – ۸۳ سال- و یکی از کمترین تولدها در میان کشورهای جهان – ۴/۱ نوزاد به ازای هر زن- پیشرو جریان کهنسالی جمعیت جهان است. میزان تولد در ژاپن زیر نسبت جانشینی قرار دارد و برای معکوس کردن یک شیبِ ۱۵ ساله در جمعیت فعال بسیار پایین است. ژاپن همچنین با بالاترین بدهی عمومی دست و پنجه نرم می‌کند، بر اساس داده‌های گردآوری شده توسط بلومبرگ، ۵/۱۱ تریلیون دلار یا ۹۱۹۱۱ دلار به ازای هر نفر.

مارتین شولز اقتصاددان ارشد در موسسه تحقیقات «فوجیتسیو» واقع در توکیو می‌گوید: «این موضوع به شدت به دلیل خوش‌بینی بیش از اندازه فرضیه‌های دهه ۱۹۷۰ درباره هزینه‌های مستمری بازنشستگی است.» براساس داده‌های رسمی دولتی، پیش‌بینی می‌شود که هزینه [تامین] رفاه در ژاپن تا سال ۲۰۲۵ با افزایشی ۳۶ درصدی به ۱۴۸.۹ تریلیون ین (۹/۱ تریلیون دلار) – برابر با ۲۴ درصد تولید ناخالص داخلی - بالغ شود.

قانونگذاران به تحدید هزینه‌های آینده از طریق اصلاحات جدید امیدوارند. اصلاحاتی که در طی آن، سن بازنشستگی در آوریل ۲۰۱۳ به ۶۱ سال و تا ۲۰۲۵ به ۶۵ سال افزایش می‌یابد. سرانجام، کارکنان بخش خصوصی پیش از اینکه مجبور به بازنشستگی بشوند، ۵ سال دیگر فرصت کارکردن به دست می‌آورند.

شگفت‌آور نیست که بسیاری از مدیران عامل حرفه‌ای مخالف افزایش سن اشتغال به ۶۵ سال هستند. «کومّتسو» دومین سازنده تجهیزات ساختمانی در جهان ۹۰ درصد از کارکنان بازنشسته خود را دوباره با ۶۰ درصد حقوق پیشین آنها استخدام می‌کند.

«کانیو نوجی» مدیرعامل این شرکت که خود نیز ۶۵ ساله است، می‌گوید: «بسیار خوشحالم که کارگران را پس از ۶۵ ساله شدن آنها نیز حفظ می‌کنم و اساسا به اینکه بسیاری از آنها توان فیزیکی ندارند، فکر نمی‌کنم». «یاساچیکا هّسِگاوا»، مدیرعاملِ شرکت دارویی ِ« تاکِدا»- داروسازِ برتر آسیا- و رییس مجمع آسیایی مدیران عامل که خود ۶۶ ساله است، می‌گوید: «کارفرمایان نباید برای ابقای کارگران کهنسال تحت فشار قانونی قرار بگیرند.»

براساس گزارش سال ۲۰۱۱ سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، در چارچوب سیستم جاری، مردان ژاپنی به طور متوسط در سن ۷۰سالگی و زنان ژاپنی در سن ۶۷ سالگی از بازار کار خارج می‌شوند.

«کازویوشی هیروتا» ۶۹ ساله که ۲۴ ساعت در هفته به عنوان مدیر ساختمان و سرایدار در مرکز توکیو کار می‌کند، می‌گوید: «مستمری بازنشستگی کفاف زندگی را نمی‌دهد». هیروتا هفت سال پیش از کار تمام وقت خود به عنوان نیروی حراست در هلدینگِ «آسیاهی گروپ» بازنشسته شد.همسر او ۷۰ ساله و نظافت چی است.با این حال او می‌گوید که همه چیز هم به پول ختم نمی‌شود، چرا که «زندگی بدونِ کار کسل کننده است».

مترجم: مجید اعزازی