بازی درمانی و تکنیک های آن

بازی فعالیت طبیعی, لذت بخش, شگفت انگیز و پر رمز و راز است بازی وسیله ای برای بیان احساسات, برقراری ارتباط, توصیف تجربیات, آشکار کردن آرزوها, رسیدن به خود شکوفایی, خود آگاهی و خودکار آمدی است در واقع می توان بازی را تفکر کودک دانست

بازی فعالیت طبیعی، لذت بخش، شگفت انگیز و پر رمز و راز است. بازی وسیله ای برای بیان احساسات، برقراری ارتباط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها، رسیدن به خود شکوفایی، خود آگاهی و خودکار آمدی است. در واقع می توان بازی را تفکر کودک دانست.

● انواع بازیها

-بازی های اکتشافی: این بازی ها سبب چالاکی و افزایش مهارتهای حسی و حرکتی و تقویت سیستم عصبی کودک می شود. ازجمله این بازی ها می توان به تخته تعادل هماهنگی مغز در استخر توپ، نقاشی با انگشت و کولاژ اشاره کرد.

- بازی های عاطفی-اجتماعی: کودکان از طریق این نوع بازی ها احساسات، ناکامی ها و اضطراب های خود را بیان می کنند. بیان احساسات به روش صحیح وموثر باعث افزایش قدرت سازگاری می شود. به کمک این بازی ها کودک مهارتهایی مانند عزت نفس، اعتماد به نفس، خودآگاهی، استقلال، ارتباط موثر با دیگران، همکاری و مسئولیت پذیری را می آموزد. بازیهای خیالی، سینی شن، ایفای نقش، داستان سازی از جمله بازی های عاطفی- اجتماعی هستند.

- بازی های ذهنی (هوشی): رشد وتکامل ذهن کودک بیش از سایر جنبه ها مورد توجه همگان است، زیرا یادگیری یک فرایند ذهنی است. کودک به کمک بازی های ذهنی از طریق دست کاری اشیا و تماس با محسوسات حقایق را کشف کرده و از این راه تجربه می آموزد.

بازی با مکعب ها، کارتهای حافظه، دومینوها، سازه ها، ساختنی ها، مگ های مغناطیسی، دیوارک ها و بازی های کلامی از جمله این بازی ها هستند.

● بازی درمانی

بازی درمانی روشی است که به یاری کودکان می شتابد تا بتوانند مسائل خودرا بدست خویش حل کنند. بازی درمانی به کودک اجازه می دهد جهان را در مقیاس کوچک تر با دستان خود بسازد و تحت نفوذ در آورد.

اتاق بازی درمانی: یک اتاق بازی درمانی باید ضد صوت، دارای یک پنجره، فضای کافی برای بازی های پرجنب و جوش داشته باشد. کف اتاق مفروش بوده تا نشستن درآن راحت باشد و همچنین یک آینه یک طرفه و یک دوربین فیلمبرداری درحالت آرمانی وجود داشته باشد.

● اسباب بازی ها و مواد بازی

خانه و خانواده عروسک ها، تخت خواب عروسک ، کالسکه عروسک، لباس های عروسک، عروسک های پارچه ای، شیشه شیر، تلفن، کتاب های داستان، سازه ها، لگو، مگ های مغناطیسی، کارتهای بازی، میز و صندلی کودک، کیسه غله، سینی شن، گل رس، انواع ماژیک و مدادها، کاغذ و چسب، ظروف و کارد و چنگال پلاستیکی، سبد خرید، وسایل نقلیه، خرس پشمالو، حیوانات مینیاتوری، حیوانات اهلی و وحشی، دایناسورها در اندازه های مختلف، وسایل پزشکی، ماسک های مختلف.

● حیوانات مینیاتوری

حیوانات اهلی، جنگلی، دایناسورها، خزندگان، حشرات، دریایی ها در اندازه های مختلف مورد نیاز است. هدف اصلی بازی این است که به کودک امکان دهیم تا درمورد استنباطش از روابط شخصی خود و روابط دیگری که درخانواده وجود دارد به داستان سرایی بپردازد.

بررسی روابطش با دیگران در گذشته، حال و آینده، دست یابی به شناخت کاملتری از موقعیت خود درخانواده، بررسی و کشف ترس های مربوط به روابط آینده خود و دیگران و خیال پردازی راجع به روابط احتمالی آینده از دیگر اهداف بازی با این اسباب بازی است.

فرایند استفاده از حیوانات مینیاتوری اساسا فرافکنانه است.

● کار با سینی شن

کار با سینی شن به کودک فرصت می دهد تا داستان سرایی کند و در تخیل خود رویدادها و موقعیت های گذشته و کنونی را باز آفرینی کند. او درخلال این بازی می تواند رویدادهای خاص گذشته، حال و آینده را بررسی کند، آن چیزهایی که برایش قابل قبول نبوده یا نیستند به عمل در آورد، نسبت به رویدادها به درک شناختی و کسب بینش می رسد و می تواند برای مسائل مختلف راه حل پیدا کند و بین دوگانگی ها هماهنگی برقرار کند.

● نقاشی، رنگ آمیزی و کولاژ

این رسانه ها تمرکز بر خلاقیت دارد و کودک را به کاوش و آزمایش ترغیب می کند. همچنین به کودکان اجازه می دهد تا با استفاده از تخیل، نمادپردازی، افکار درونی، احساسات و تجاربشان را بیان و منتقل کنند. بیان شرح حال، ابراز احساسات هیجانی شدید یا واپس رانده شده و کمک کردن به کودک در کنترل رویدادهایی که تجربه کرده یا می کند جز اهداف مهم این بازی ها محسوب می شود. تمرینات مقدماتی مانند تمرین تعقیب و شکار و تمرین آقای کج و معوج کاربرد بسیاری دارد.

کولاژها صحنه دیگری را برای بروز خلاقیت کودکان فراهم می آورد. کولاژ این فرصت را به کودک می دهد تا بین بافت و ساختار اشیا (پرها، خاک اره، پنبه) و احساسات هیجانی اش ارتباط برقرار کند. کولاژ ها رسانه مناسبی است تا کودک از توصیف های سطحی به سمت توصیف های عمیق تر و خودافشایی حرکت کند.

● مسافرت خیالی

تکنیک بسیار قدرتمندی است که برای فرایند مشاوره کودک مفید و سودمند است. مسافرت خیالی می تواند به کودک کمک کند تا با تجاربی که برایش دردناک بوده اند و به همین دلیل احتمالاً سرکوب شده اند ارتباط برقرار کند. به او امکان می دهد که با ناراحتی و درد درونی اش رابطه برقرار کرده و سپس از طریق فرایند مشاوره با آن درد مقابله نماید.

کمک به کودک برای اینکه شرح حالش را بازگو کند، بتواند با تجارب سرکوب شده ارتباط برقرار کند، به سناریوهای ناتمام دست یابد و تجربه پیدا کند و کنترل نماید و برای اینکه رفتارهای جایگزینی را که نتایج رضایت بخش تری برای او دارند را کشف کند اهداف این شیوه بازی شمرده می شود.

● کتاب ها و داستان ها

کتاب ها برای مقاصد آموزشی بسیار مناسب هستند. همچنین خلق داستان ازنظر درمانی مفید می باشد. کتاب برای کسب آگاهی در مورد مسائلی همچون سوءاستفاده جنسی، خشونت، خشم، جدایی، طلاق و مرگ استفاده می شود.

● بازی های دیگر:

۱- تکنیک زنگ ساعت: برای کودکانی که دارای مشکلات کنترل تکانه، رفتار برون ریزی، عدم عزت نفس(کودکان بیش فعال) مناسب می باشد.

۲- دور ریختن احساسات بد: (یخ را بشکن)

۳- جاسوس و دزد

۴- بادکنک های احساسی

ویژگی های مطلوب مشاور کودک:

۱- همساز و همخوان با کودک باشد.

۲- با کودک درون خود در تماس باشد.

۳- پذیرا بودن.

۴- عدم وابستگی عاطفی.

مریم سادات کاظمی