نشانه‌های وسواس کودکان

اختلال وسواس فکری – عملی به‌طور معمول در نوجوانی یا ابتدای بزرگسالی بروز می‌کند و شیوع آن یک تا دو درصد در طول عمر است. با توجه به اینکه این مشکل همراه با بیماری جسمی خاصی نیست …

اختلال وسواس فکری – عملی به‌طور معمول در نوجوانی یا ابتدای بزرگسالی بروز می‌کند و شیوع آن یک تا دو درصد در طول عمر است. با توجه به اینکه این مشکل همراه با بیماری جسمی خاصی نیست ممکن است تا سنین نوجوانی ناشناخته بماند. میانگین سن بروز آن، ۱۹ تا ۲۲ سالگی یا در سال‌های ابتدایی بزرگسالی است...

براساس نتایج تحقیق‌های انجام‌شده وسواس فکری - عملی در خانواده می‌تواند ارثی باشد، هر چند به این معنا نیست که کودکی که یک والد وسواسی دارد، حتما دچار وسواس خواهد شد. وسواس فکری – عملی با تفکرات وسواسی شدید که اغلب تفکرات، غیرواقعی و نامعقول هستند یا اعمال اجباری همراه است که در زندگی روزمره، اختلال ایجاد می‌کند. اعمال اجباری مانند رفتارهای تکراری یا تشریفاتی شستن دست‌ها، مرتب کردن دائمی اشیاء، بررسی چیزی برای چندمرتبه یا اعمال ذهنی مانند شمارش و تکرار برخی واژه‌ها به‌صورت زمزمه. در چنین شرایطی کودک دچار اضطراب زیاد یا تنش می‌شود و شخص در اعمال روزمره مانند درس خواندن یا اعمال اجتماعی و روابط، دچار مشکل خواهد شد. معمولا کودک دچار وسواس، شاید افکاری در مورد صدمه رسیدن به خود یا اعضای خانواده‌اش را در ذهن داشته باشد. مثلا به‌طور اجباری تمام درها و پنجره‌های خانه را بعد از اینکه والدینش خوابیدند، بررسی می‌کند تا بتواند از این طریق اضطرابش را کاهش دهد.

با آنکه کودک بارها درها را بررسی و آنها را قفل کرده است اما می‌ترسد یک پنجره یا در باز مانده باشد. کودکی که مدام نگران کثیف‌بودن دست‌هایش است، ممکن است چند بار دست‌های خود را بشوید تا حدی که پوست دست‌هایش حساس و قرمز شوند یا کودکی که از درست بودن مشق‌ها و امتحانش به شدت مضطرب است، بارها و بارها آن را پاک کند و دوباره بنویسد. معمولا شناخت علایم این اختلال در اغلب کودکان وسواسی قدری مشکل است و گاهی والدین توانایی کشف افکار و اعمال وسواسی آنها را ندارند اما ترس از کثیفی، توجه بیش‌از حد به سر و وضع خود، داشتن افکار پرخاشگرانه، ترس شدید از داشتن بیماری‌ها یا صدمه دیدن یکی از اعضای خانواده، اشتغال شدید فکری درباره کارهای خانگی و... می‌تواند از علایم ابتلا به اختلال وسواس فکری باشد. معمولا زمانی که کودک دچار مشکل وسواس می‌شود، هیچ گناه و تقصیری ندارد. اغلب آنها در مورد وسواس خود، احساس خجالت و شرمساری می‌کنند. بسیاری از آنها از اینکه بخواهند در رابطه با افکار و رفتارهایشان صحبت کنند، تردید دارند اما ارتباط موثر بین والدین و کودکان و حمایت آنها می‌تواند در حل مشکل و کمک به کودکان مفید باشد. والدین باید سعی کنند آگاهی‌های خود را در مورد نوع بیماری فرزندشان بالا ببرند. بیشتر کودکان دچار وسواس با ترکیبی از روان‌درمانی به‌خصوص روش شناختی و تکنیک‌های رفتاری و مصرف داروها بهبود می‌یابند.

دکتر محمدرضا کاظمی

فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه