بلز پـاسكال خالـق ماشین حساب

بلز پاسكال ریاضیدان, فیلسوف و فیزیكدان فرانسوی ۱۹ ژوئن ۱۶۲۳ در كلرمون پاریس واقع در مركز فرانسه به دنیا آمد او را پاك ترین موجود در آن روزگار نام نهادند

استفاده از ماشین حساب بسیاری از عملیات ریاضی را آسان كرده است. امروزه همه مردم از هر قشری یك ماشین حساب دارند. همه فروشندگان اجناس و كالاها، مهندسان، پزشكان، جراحان، معلمان و دانش‌آموزان از ماشین حساب به نحوی استفاده می‌‌كنند. در واقع ماشین حساب یك وسیله پیش پاافتاده و در عین حال ضروری شده است. در هر خانه‌ای یك ماشین حساب یافت می‌‌شود و هر روز هم كه می‌‌گذرد ماشین حساب‌های پیشرفته‌تر از گذشته به بازار می‌‌آید كه همه را مدیون زحمات (بلز پاسكال) هستیم. این دانشمند، فیزیكدان، فیلسوف و نویسنده در عصر قرون وسطی توانست به بالاترین درجات علمی دست پیدا كند و با عقاید سرسختانه بجنگد و پا در دنیای ریاضیات بگذارد. در این مقاله به فعالیت‌های علمی و زندگی اشاره خواهیم كرد.

● نابغه كوچك به دنیا آمد

بلز پاسكال ریاضیدان، فیلسوف و فیزیكدان فرانسوی ۱۹ ژوئن ۱۶۲۳ در كلرمون پاریس واقع در مركز فرانسه به دنیا آمد. او را پاك‌ترین موجود در آن روزگار نام نهادند. پدرش اتین پاسكال ریاست اداره مالیات كلرمون را به عهده داشت. بلز در خانواده‌ای خشك و قانون‌مند پا به جهان گذاشت. او دو خواهر بزرگ‌تر به نام‌های ژیلبرت و ژاكلین داشت. مادرش آنتوانت بگون زیر بار زندگی خشنی كه پدر بوجود آورده بود كمر خم كرد و در حالی كه بلز ۳ سال بیشتر نداشت چشم از جهان فرو بست و فرزندانش را تنها گذاشت. پدر بعد از مرگ همسرش سختگیری بیشتری به فرزندانش می‌‌كرد. او می‌‌خواست آنان را تحت تعالیم خشك كلیسای آن دوران بزرگ كند و پرورش دهد. بلز از همان كودكی علاقه بسیار خود را به ریاضیات نشان داد اما با مخالفت‌های پدر مواجه شد. پدر سعی می‌‌كرد او را به جای خواندن كتاب‌های علمی به مطالعه كتب ادبی تشویق كند. پدر حتی دست‌ زدن به كتاب‌های ریاضی را در خانه منع كرد.

او معتقد بود كه ریاضی ذهن كودكش را خسته می‌‌كند. پدر پاسكال بازنشست شد او تصمیم گرفت اوقات بیشتری را برای تربیت فرزندانش در نظر بگیرد. او بیش از پیش نسبت به پرورش فرزندانش حساس شده بود. بچه‌ها نیز باید تحت اوامر پدر می‌‌بودند. پدر در سال ۱۶۳۱ وقتی بلز ۸ ساله بود راهی پاریس شد تا در تحقیقات ادبی و مذهبی امكانات بیشتری داشته باشد. او تعلیم پسرش را به عهده گرفت. در ابتدا همه كتاب‌های آموزش ریاضی را در خانه جمع‌آوری كرد. او عقیده داشت نباید انرژی خدادادی پسرش برای فعالیت‌های دیگر از بین برود اما بلز علاقه شدیدی به آموختن ریاضی داشت. او از طریق یكی از دوستانش كتاب‌های اقلیدسی را دریافت می‌‌كرد و پنهانی به مطالعه می‌‌پرداخت. در سن ۱۲ سالگی بلز در هندسه بسیار جدی شد و به تحقیق درباره قضیه‌های اقلیدس پرداخت.

او بدون این كه معلمی داشته باشد توانست بسیاری از قضیه‌های هندسه اقلیدسی را نزد خود اثبات كند. در ۱۶ سالگی قضیه‌ای از هندسه تصویری را كشف كرد كه بعدها (قضیه پاسكال) نام گرفت. او در همان سال كتاب (مقاطع مخروطی) را نوشت. پدرش وقتی به این موضوع پی‌برد در ابتدا عصبانی شد اما به عظمت فكری پسرش پی‌برد و از تصمیم سابقش منصرف شد و او را آزاد گذاشت تا به تحصیل ریاضیات بپردازد. این نابغه كوچك با نوشتن كتابش به شهرت رسید و نظر پدر را نسبت به ریاضیات تغییر داد. در واقع پاسكال معلم خودش بود. پدر دریافت كه نمی‌‌تواند جلوی پسر باهوشش را بیش از این بگیرد. پاسكال جوان شروع به مشاركت با گروهی از ریاضیدانان و عالمان در مورد دایره مرسن در یك جلسه هفتگی كرد. زمانی كه كتاب این نابغه نوجوان به دست دكارت رسید، قبول نمی‌‌كرد كه پسری ۱۶ ساله آن هم بدون تعلیم و تربیت زیر نظر مربیان و معلمان ریاضی، آن را نوشته باشد اما پس از مطمئن شدن،‌ نبوغ و استعداد وی را تحسین كرد.

● فعالیت‌های علمی

پاسكال از كتب موجود همچون كتب مربوط به دكارت و اقلیدس مطالب زیادی یاد می‌‌گرفت اما همه مطالب را به خوبی نمی‌‌توانست بفهمد زیرا لغات و شكل‌های مشكلی داشت. پاسكال از معدود كسانی بود كه از كارش لذت می‌‌برد. او درهمان دوران مقاله‌ای در مورد هندسه در جلسه‌ای میان بزرگان ریاضی ارائه داد كه مورد توجه همگان قرار گرفت. علاوه بر فعالیت درهندسه و ریاضیات، او در فیزیك نیز به تحقیق می‌پرداخت. درسال ۱۶۴۰ شگفت‌آورترین اختراع زمان خود یعنی ماشین حساب را اختراع كرد و تعجب و حیرت همگان را برانگیخت. این اختراع سبب شهرت روزافزون او شد. پاسكال در زمینه فیزیك به كشفیات فراوانی دست یافت كه از جمله آنها می‌توان به (اصل پاسكال) درباره انتقال فشار در سیالات اشاره كرد. او كارهای مهمی در هیدروستاتیك كه به همین سبب واحد فشار پاسكال نامیده می‌شود انجام داد.

بلزپاسكال بسیار باهوش و خلاق بود. در حالیكه همه در حال درك قضیه هندسه تحلیلی دكارت بودند، او در سال ۱۶۳۹ مقاله‌ای در زمینه مقاطع مخروطی نوشت و آن را انتشار داد.اصل پاسكال یكی از مهمترین ایده‌هایش بود. اصل پاسكال در مورد انتقال فشار مایعات چنین می‌گوید: فشاری كه بر یك قسمت از مایع محصور وارد می‌شود بدون كاهش بر همه نقاط آن وارد می‌شود. كاربرد اصل پاسكال در ترمز اتومبیل و بالا بر هیدرولیكی است یكی از مزایای بالابر هیدرولیكی این است كه می‌توان در آن نیروی كوچك به نیروی بزرگ تبدیل شود.

قضیه شش ضلعی پاسكال نیز انقلابی در هندسه برپا كرد. او اظهار داشت كه سه نقطه‌ای كه از تقاطع اضلاع روبروی یك شش ضلعی محاط شده و در یك مقطع مخروطی به دست می‌آیند، بر یك خط راست واقع می‌شود. خط راستی كه بر هر كدام از سه نقطه تقاطع اضلاع روبرو قرار گیرد (خط پاسكال) نامیده می‌شود. خواهرش ژیلبرت زندگی‌نامه او را نوشت. او در مورد زندگی برادرش نوشت كه مقالات و نظریات پاسكال جوان بهترین ایده‌های ریاضی است كه از زمان ارشمیدس تا به حال نوشته شده است.پاسكال از بی‌خوابی مزمن رنج می‌برد. او تحت تاثیر خواهرش ژاكلین قرار گرفت و جذب صومعه شد و خودش را وقف كلیسا كرد. در واقع بی‌بهره شدن جهان دانش از وجود این نابغه همین عقاید پوچ و متعصبانه خواهرش بود كه بر او تاثیر گذاشت. لذا در سن ۲۵ سالگی فعالیت‌های علمی خود را رها كرد و به دیر ژان سنیست‌ها رو آورد و برای توبه و استفاده از طلسم كمربند میخ‌دار می‌بست و بر تخت سرد و آجری می‌خوابید. زیرا خواهرش معتقد بود كه دانش یك شهوت روانی است شبیه شهوت جسمی و باید برای پاك كردن ذهن از دانش جسم خود را عذاب دهد تا بخشش خداوند شامل حال انسان شود. در همان حال بود كه پاسكال برای شوهر خواهرش نوشت: گمان نمی‌كنم ناچار باشیم اندیشه‌ها و حكم‌هایی را كه از گذشته به ما رسیده است بپذیریم مگر آنكه استدلالی منطقی و بی‌تردید داشته باشند و به نظر من نهایت ضعف و نادانی است كه به حقیقت‌های روشن و مسلم گردن ننهیم و به اندیشه‌های كهنه خود باور داشته باشیم.> در حقیقت پاسكال به عقاید كوركورانه كلیسای آن دوران اعتقاد نداشت و تنها تحت تاثیر خواهرش قرار گرفته بود.در كلیسا در سال ۱۶۶۸به درد دندان مبتلا شد و برای نجات از درد به ریاضیات پناه برد و در ۸ روز كتابی درباره انتگرال و دیگر كشفهای خودش در زمینه محاسبه دیفرانسیل نوشت. او ۴ سال آخر عمر خود كار مفیدی در زمینه ریاضیات و فیزیك انجام نداد و تنها خود را شكنجه داد. همچنین او دست به كارهای مذهبی زد و ۱۸ نامه با موضوع (اگر خدا نبود) را خطاب به انسان‌های بی‌اعتقاد به خدا نوشت.پاسكال زندگی پر ثمر و مشكلی داشت او در یك حادثه در سال ۱۶۵۴ كه اسب‌ها كالسكه‌اش را می‌كشیدند از بالای پل به داخل رودخانه افتاد و آسیب دید هر چند او نجات یافت اما به شدت تحت تاثیر این حادثه قرار گرفت و مریض احوال شد. او در سن ۳۹ سالگی از بیماری كه در مغزش ایجاد شده بود در پاریس چشم از جهان فرو بست. پاسكال نه تنها یك ریاضیدان و فیزیكدان و مخترع بود بلكه یك فیلسوف و نویسنده مذهبی نیز به شمار می‌رفت و چندین كتاب از جمله كتاب (اندیشه‌ها) را در زمینه مذهب مسیح نوشت و از خود بجا گذاشت.

● نوشته‌های فلسفی پاسكال

بلز پاسكال بر این عقیده بود كه برای فهمیدن چیزی باید از آن چیز فاصله گرفت تا آن را مورد داوری قرار داد. اما برای شناخت قلبی همان چیز باید آن را بتوان احساس كرد. این احساس آگاهی فرد نسبت به آن مسئله است. او می‌گفت شما در دنیای بسیار پر سر و صدا زندگی می‌كنید و این سر و صداهای غیر طبیعی كه به دست بشر به وجود آمده به حس‌های شما حمله‌ور می‌شود و سكوت را از شما دور می‌كند. انسان به گونه‌ای تربیت شده كه همیشه از سكوت در فرار است. در نظر بسیاری از اشخاص تنها بودن نوعی كابوس است و تمام گرفتاریها و بدبختی‌های انسان از آنجا ناشی می‌شود كه او نمی‌تواند در سكوت تك و تنها در اتاقی بنشیند و حرف نزند.