چالش های فرهنگی صنعت جهانگردی

امروز به یقین می توان گفت که صنعت جهانگردی یکی از مهمترین صنایع خدماتی در سطح جهانی است که علاوه برگردش مالی گسترده در ارتباطات
بین المللی و فرهنگی جهان تاثیر گذار است. در سالهای …

امروز به یقین می توان گفت که صنعت جهانگردی یکی از مهمترین صنایع خدماتی در سطح جهانی است که علاوه برگردش مالی گسترده در ارتباطات

بین المللی و فرهنگی جهان تاثیر گذار است. در سالهای اخیر بسیاری از کشورهای جهان نگاهی ویژه به این بخش داشته و سعی کرده اند تا چرخ اقتصاد خود را بر محور این صنعت به دوران درآورند.ایران اسلامی نیز بر مبنای همین ویژگی ها سعی دارد تا به یکی از اقطاب جهانگردی در آسیای جنوبی تبدیل شود.

بر اساس آمار سازمان جهانی جهانگردی در سال۲۰۱۰ تعداد جهانگردان به۱۰۸ /۱ میلیارد نفر خواهد رسید . البته این آمار بر اساس تعاریف خاص سازمان جهانی جهانگردیWTO اعلام شده است و حجم واقعی سفرها بیش از این ارقام است.

هم اکنون صنعت جهانگردی به طور متوسط۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی و۱۰ درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص داده و برای برخی از کشورها به عنوان مهم ترین فعالیت اقتصادی ارزآور محسوب می شود. از سوی دیگر توسعه بخش جهانگردی علاوه بر درآمدهای اقتصادی تاثیرات مثبت بسیار دیگری نیز بر ای ملل دنیا در پی داشته است . برخی از صاحب نظران در حوزه صنعت جهانگردی بر این باورند که توسعه این صنعت باعث شده است تا دولت ها در برخی از سیاست های تنش زای خود تجدید نظر کنند. در واقع جهانگردی موجب شده است تا ارتباط بیشتری بین مردم در سرتاسر جهان پدید بیاید و صلح و ثبات بیشتری در جهان حکمفرما شود .

براساس اهداف سند چشم انداز ، ایران نیز باید در سال۱۴۰۴ میزبان۲۰ میلیون جهانگرد باشد. اما نکته اساسی که ما در این مقال کوتاه سعی داریم تا به آن اشاره کنیم تاثیرات فرهنگی و آسیب های حوزه جهانگردی بر جوامع سنتی است. در واقع تاثیرات فرهنگی رورد جهانگردان بر حوزه فرهنگ به قدری گسترده و مهم است که ممکن است یک جامعه به دلیل حجم بالای جهانگردان تغییر هویت داده و به فرهنگ جدیدی دست یابد . برخی از صاحب نظران در حوزه جهانگردی بر این باورند که حضور گسترده جهانگردان در یک کشور می تواند ارزش های آن جوامع را به کلی دستخوش تغییرات کند.

براین اساس حضور مداوم و مستمر جهانگردان با فرهنگ های مختلف در دراز مدت می تواند تاثیرات چشمگیری بر هنجارهای عرفی یک جامعه داشته باشد. این موضع پیرامون جامعه ایرانی نیز صدق می کند و حتی می توان گفت به دلیل تفاوت های بنیادین فرهنگ جامعه ایرانی با فرهنگ حاکم بر دنیای غرب می تواند نمود بیشتری داشته باشد.پرواضح است که تفاوت میان فرهنگ ایران وغرب بسیار جدی تر از تفاوت فرهنگ کشوری مانند چین با غرب است.

جامعه شناسان معتقدند صنعت جهانگردی می تواند فرهنگ های سنتی را استحاله کند. چرا که در صورت تداوم میزبانی از جهانگردان خارجی به تدریج ارزش ها و باورهای جهانگردان ارزش های سنتی را تغییر می دهد. البته جامعه شناسان برای گذار موفق از این موقعیت نیز راهکارهایی ارائه داده اند . آنان بر این باورند در صورتی که ارزش ها و هنجار های سنتی جوامع نهادینه شده باشد و از سوی دیگر این ارزش ها بتوانند در مقابل باورهای اومانیستی غرب ذهن مخاطبان را اغنا کنند بی شک فرهنگ مهاجم نخواهد توانست بر فرهنگ میزبان غلبه کند بلکه محتمل است که فرهنگ میزبان میهمانان را تحت تاثیر قرار دهد.

از سوی دیگر تسری این موضوع بر جامعه سنتی ایرانی با توجه به دلایلی که در فوق ذکر شد از اهمیت و ابعاد جدی تری برخوردار است .چراکه نوعا اعتقاد بر این است که فرهنگ ایرانی اسلامی می بایست به الگویی جهانی برای یک حکومت جهانی تبدیل گردد. در واقع می توان گفت اهداف و آرمان هایی که برای فرهنگ ایرانی - اسلامی در نظر گرفته شده است خود موقوف است بر یک فراگیری جهانی .از این رو می توان گفت همان گونه که صنعت جهانگردی یک تهدید برای جوامع سنتی به حساب می آید می تواند به یک فرصت بی بدیل برای اشاعه ارزش های الهی در سطح جهانی مبدل گردد. نوعا اعتقاد بر این است که هر جهانگردی که از یک کشور دیدن می کند و به جامعه خود بازمی گردد می تواند همانند یک سفیر فرهنگی عمل کند. چرا که وی توانسته است به صورت ملموس با باورهای جامعه میزبان زندگی کند. از این رو به نظر می رسد با توجه به ممیزات خاص کشورمان صنعت جهانگردی می تواند به یک رسانه گویا برای فهم و انتقال مفاهیم و ارزش های انقلاب اسلامی تبدیل گردد. در واقع می توان گفت در جهانی که قدرت رسانه ای ما بسیار اندک است صنعت جهانگردی و توریسم می توانند به بلند گویی برای اشاعه درست اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی ایران بدل گردند. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت در صورت عدم توجه به آسیب های فرهنگی صنعت جهانگردی می تواند چالش های متعددی پیش روی حوزه فرهنگی کشور ایجاد کند.

سهیل حاتمی

کارشناس مدیریت جهانگردی