عنکبوت های آمریکا در رسانه ملی

سیما و پخش فیلم های آمریکایی

سینمای آمریکا آنچنان بر کل جهان غلبه یافته که امروز سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز، بخش زیادی از زمان خود را به پخش فیلم های هالیوود اختصاص می دهد. هرچند این کار بنابر اقتضائات رسانه ای و با توجه به این که آثار هالیوود با کیفیت ترین، ارزان ترین و در دسترس ترین فیلم های جهان هستند انجام می شود، اما نباید در مقابل آن ها منفعلانه برخورد کرد. برخوردی که تاحدی سیما به آن گرفتار است. برخورد فعالانه نیز به معنی عدم نمایش کامل آن ها نیست. در این نوشتار تلاش می شود راه چاره ای برای تقابل پویا و فعالانه در برابر موج فیلم های سینمایی آمریکا، بدون این که به حذف مطلق آن ها بیانجامد نشان داده شود.

● برخورد منفعلانه در مقابل هالیوود

آنچه طی سال های اخیر در سیما روال شده این است که فیلم های خارجی پس از دریافت، صرفا با اکتفا به حذف برخی از تصاویری که از نظر اخلاقی منافی فرهنگ جامعه ماست پخش می شوند. اما آنان که از کارکرد رسانه سینما به خصوص آنچه فیلم های هالیود بر ذهن و روح مخاطبان - به ویژه جهان سومی - می گذارد، آگاه هستند، می دانند که این شیوه تنها یک رفع تکلیف و به عبارتی بهتر انفعال در مقابل هالیوود است. دیگر کمتر کسی در بین کارشناسان وجود دارد که نقش و تاثیر فیلم های هالیوود را در راستای سیاست های دولت آمریکا انکار کند. به خصوص این که بنابر اخبار و اطلاعات موثق، اهالی کاخ سفید جلسات مختلفی را با تهیه کنندگان و تولیدکنندگان هالیوود برگزار کرده و مسائلی را به آن ها القا نموده اند. یکی از دلایل افزایش تولید فیلم های ضد ایرانی در این چند سال نیز همین امر است. به همین دلیل، به جز برخی از فیلم های کارگردانان مستقل تر و نمایش آثار انتقادآمیز نسبت به دولت آمریکا، مابقی فیلم های هالیوود که وجه غالب آن را تشکیل می دهند، نقش مخرب بر مردم کشور ما دارند.

این فیلم ها حتی در حالتی که هیچ گونه تصویر منافی عفت را نیز نداشته باشند و یا از آن ها حذف شده باشد، به طور خود به خود به القای فرهنگ، سبک زندگی و رفتار آمریکایی می پردازند. حتی نمایش فیلم های به اصطلاح معناگرا و ماورایی غربی و آمریکایی نیز به خاطر ابلاغ گونه ای خاص از معنویت که موافق منافع دولت های آن هاست، چندان به صلاح رسانه ملی نیست.

● مردان عنکبوتی

این غفلت بیشتر در مورد فیلم های تجاری هالیوود که به ظاهر فقط از باب سرگرم سازی مخاطبان و جذب اقتصادی ساخته شده اند صادق است. چون ظاهرا هیچ گونه مسئله سیاسی را مطرح نمی کنند.

نمونه این دست فیلم ها، سه گانه مرد عنکبوتی است. سام ریمی، قسمت اول این سری را در سال ۲۰۰۲ ساخت و قسمت های بعدی اش سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۰۷ در آمریکا ساخته شدند. این فیلم ها تاکنون چند مرتبه از سیما پخش شده اند که آخرین بار مرد عنکبوتی ۱ و ۲ هفته گذشته در برنامه سینما گلخانه تلویزیون به نمایش درآمدند.

مجموعه فیلم های مرد عنکبوتی، نمونه بارز پی گیری اهداف سیاسی آمریکا در غالب سینمای تجاری و تفریحی است. در این فیلم ها، با یک شخصیت فوق العاده روبرو هستیم که به خاطر گزیدگی نیش یک نوع عنکبوت، نیرویی فرا انسانی یافته است. به طوری که می تواند از دیوار راست بالا رفته، به وسیله تارهایش پرواز کند و با هیولا ها و غول های قدرتمندی مبارزه کند و مردم بیچاره را از دست آن ها نجات دهد.

جریان فیلم های قهرمان محور که طی آن ها یک فرد با قدرتی فوق بشری به شکست نیروهای مخوف و نجات مردم می پردازد، همواره در سینمای آمریکا وجود داشته است.

در این فیلم ها به نوعی جامعه آمریکا ضمن سرگرم شدن، به حسی از امنیت و آسایش می رسند. سوپرمن، جیمزباند، بت من و نمونه هایی از این قبیل فیلم ها هستند. فیلم هایی از نوع مرد عنکبوتی، در دورانی زیاد می شوند که جامعه آمریکا با بحران های بسیاری دست به گریبان می شود. در این فیلم ها این موضوع به مخاطب آمریکایی القا می شود که اگر چه امنیت آن ها به وسیله برخی موجودات عجیب و غریب - از جمله مسلمانان - در خطر است، اما همیشه یک ناجی که از دل مردم آمریکا برخاسته، آن موجودات را نابود خواهد کرد.

شخصیت مرد عنکبوتی - پیتر پارکر - از نظر ظاهر و ویژگی های رفتاری مثل آمریکایی ها است و از این طریق نوعی همزات پنداری در مخاطب جهان سومی، به سود آمریکایی ها ایجاد می شود. همچنین اگر در لباس مرد عنکبوتی دقت کنیم، رنگ آن را مشابه رنگ پرچم آمریکا می بینیم.

این موضوع در مرد عنکبوتی ۳ که پیشتر نیز از سیما پخش شد، نمود بیشتری دارد. در آن فیلم، در یکی از صحنه ها و درست در لحظه ای که پیتر قصد حمله به دشمن خود را داشت، او را در زمینه ای از پرچم آمریکا دیدیم که به غول داستان حمله کرد. این هم از کلک های فیلم های هالیوود است که البته در نسخه مورد پخش از سیما حذف شده بود.

به این ترتیب، پخش این نوع فیلم ها از سوی رسانه ملی، نوعی فرهنگ پذیری غربی هاست. هر چند با نیت خیر مسئولان صدا و سیما انجام می گیرد.

● چه باید کرد؟

با این اوصاف، آیا سیما نباید فیلم های آمریکایی را پخش کند؟ پاسخ این است که می توان و باید فیلم های برجسته و خوب سینمای جهان- از جمله آمریکا- را پخش نمود. اما برخورد منفعلانه و خنثی در مقابل آن ها یک ایراد بزرگ است. در این زمینه دو راه پیشنهاد می شود:

۱) به جای نمایش چند باره فیلم هایی چون مرد عنکبوتی، بیشتر فیلم های دگراندیش غربی نمایش داده شود. فیلم هایی که به نحوی به نقد دولت ها و همچنین فرهنگ غربی و آمریکایی می پردازند. آثاری که ضد جنگ هستند و به خاطر آن دولت های غربی را مورد انتقاد قرار می دهند. همچنین امروز در برخی کشورهای مخالف آمریکا نیز سینما تا حدودی رشد کرده و می توان آثار آن ها را نیز پخش کرد. مثل سینمای آمریکای لاتین که علاوه بر کیفیت نسبی از نظر محتوایی نیز مخالف غرب و آمریکا هستند.

۲) راه حل دیگر افزایش بخش های تحلیلی در زمینه سینمای غرب در سیماست. فیلم هایی مثل سینمای سیاسی که پیش از این نیز چند مرتبه از سیما نمایش داده شده است و تأثیر خوبی در افشای ماهیت و محتوای فیلم های غربی داشته است.

نباید به پخش تنهای فیلم های آمریکایی اکتفا کرد. بلکه باید در مقدمه، در خلال و همچنین در پایان نمایش هر فیلم، به تحلیل و تفسیر آن دست زد. این کار باعث می شود که بخشی زیاد از مخاطبان فیلم به خصوص جوانان و نوجوانان، به بهانه تماشای فیلم، به این تحلیل ها نیز گوش بسپارند. البته به شرطی که این تحلیل ها نیز حقایق را درباره فیلم ها بازگو کند.

آرش فهیم