سن ازدواج دختران

مدتی است سن ۹ سال برای بلوغ دختر و واداشتن او به تكالیف اجتماعی در این سنّ و به طور خاص, سن ازدواج در ۹ سالگی مورد سؤال قرار گرفته است

مدتی است سن ۹ سال برای بلوغ دختر و واداشتن او به تكالیف اجتماعی در این سنّ و به طور خاص, سن ازدواج در ۹ سالگی مورد سؤال قرار گرفته است.

موارد قانونی در این باره بدین قرار است:

ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی اصلاحی سال ۱۳۶۱:

(هیچ كس را نمی توان بعداز رسیدن به سن بلوغ, به عنوان جنون یا عدم رشد, محجور نمود, مگر آن كه رشد یا جنون او ثابت شده باشد.

تبصره ۱: سن بلوغ در پسر ۱۵ سال تمام قمری و در دختر ۹ سال تمام قمری است.

تبصره ۲: اموال صغیری را كه بالغ شده است, در صورتی می توان به او داد كه رشد او ثابت شده باشد.)

ماده ۱۰۴۱ اصلاحی سال ۱۳۷۰:

(نكاح قبل از بلوغ ممنوع است.

تبصره: عقد نكاح, قبل از بلوغ با اجازه ولی, به شرط رعایت مصلحت مولی علیه صحیح می باشد.)

در قانون مدنی, پیش از انقلاب اسلامی ایران, قانون بدین صورت بوده است.

ماده ۱۰۴۱: (نكاح اناث, قبل ازرسیدن به سن ۱۵ سال تمام و نكاح ذكور, قبل ازرسیدن به سن ۱۸ سال, تمام ممنوع است. مع ذلك در مواردی كه مصالحی اقتضا كند, با پیشنهادمدعی العموم و تصویب محكمه, ممكن است استثنائاً معافیت از شرط سن اعطا شود, ولی در هر حال این معافیت نمی تواند به اناثی داده شود كه كم تر از ۱۳ سال تمام و به ذكوری شامل گردد كه كم تر از ۱۵ سال تمام دارند.)

برای آن كه این ماده قانونی ضمانت اجرا داشته باشد و افراد به دلیل عرف رایج اجتماعی خویش یا دلیلهای دیگر, در زیر سن قانونی ازدواج نكنند, ماده دیگری نیز, تصویب شده بود.

ماده سوم قانون ازدواج مصوب ۲۰ مرداد ۱۳۱۰:

(هر كس بر خلاف مقررات ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی, با كسی كه هنوز به سن قانونی برای ازدواج نرسیده است, مزاوجت كند به ۶ ماه الی ۲ سال حبس تأدیبی محكوم خواهد شد. در صورتی كه دختر به سن ۱۳ سال تمام نرسیده باشد, لااقل به دو الی سه سال حبس تأدیبی محكوم می شود و در هر دو مورد, ممكن است علاوه بر مجازات حبس به جزای نقدی از ۲۰۰۰ ریال الی ۲۰۰۰۰ ریال محكوم گردد و اگر در اثر ازدواج برخلاف مقررات فوق, مواقعه, منتهی به نقص یكی از اعضا یا مرض دائم زن گردد, مجازات زوج از ۵ الی ۱۰ سال, حبس با اعمال شاقه است و اگر منتهی به فوت زن شود, مجازات زوج حبس دائم با اعمال شاقه است. عاقد و خواستگار و سایر اشخاصی كه شركت در جرم داشته اند نیز, به همان مجازات یا مجازاتی كه برای معاون جرم مقرر است, محكوم می شوند.)

در این نوشتار, سعی شده سن ازدواج دختر از نظر فقهی مورد بررسی قرار گیرد و با نگاهی مختصر به دیدگاه پزشكی و روان شناسی در این موضوع, این امر مورد بحث قرار گیرد كه آیا دستاوردهای علوم تجربی, با آنچه در روایات بیان شده, ناسازگارند, یا خیر؟

امید آن كه, این تلاش مورد قبول خداوند قرار گیرد و روشن گرِ پاره ای از ابهامها در موضوع مورد بحث باشد.

بلوغ در قرآن

بلوغ حُلم:

(واذا بلغ الاطفال منكم الحُلُم فلیستأذنوا كما استأذن الذین من قبلهم كذلك یبیّن اللّه لكم آیاته واللّه علیم حكیم.)۱

آن گاه كه كودكان شما به حد بلوغ و احتلام رسیدند, باید مانند سایر بالغان با اجازه وارد شوند. خدا آیات خود را برای شما به این روشنی بیان می كند كه او دانا و محكم كاراست.

(یا ایها الذین آمنوا لیستأذنكم الذین ملكت ایمانكم والذین لم یبلغوا الحلم منكم ثلاث مرات من قبل صلاهٔ الفجر وحین تضعون ثیابكم من الظهیرهٔ ومن بعد صلاهٔ العشاء ثلاث عورات لكم.)۲

ای ایمان آورندگان, باید بندگان شما كه مالك آنها هستید و اطفالی كه هنوز به وقت احتلام نرسیده اند در شبانه روز سه مرتبه برای ورود اجازه بخواهند: پیش از نماز صبح, پس از نماز عشا و هنگام ظهر, آنگاه كه جامه از تن بر می گیرید كه این سه وقت هنگام خلوت شماست.

بلوغ نكاح:

(وابتلوا الیتامی حتی اذا بلغوا النكاح فان انستم منهم رشداً فارفعوا الیهم اموالهم.)۳

ییتیمان را آزمایش كنید, تا هنگامی كه بالغ شده و به ازدواج گرایش پیدا كردند, اگر آنان را به درك مصالح زندگانی خود دانا یافتید, اموالشان را به آنان بدهید.

بلوغ اشدّ:

(ولا تقربوا مال الیتیم الا بالتی هی احسن حتی یبلغ اشدّه.)۴

به مال یتیم نزدیك نشوید, مگر آن كه راه بهتری را برگزینید, تا آن كه به حد رشد برسد.

(ولمّا بلغ أشدّه اتیناه حكماً و علماً وكذلك نجزی المحسنین.)۵

چون یوسف به رشد رسید, او را حكمفرمایی و دانش بخشیدیم و چنین نیكوكاران را پاداش می دهیم.

(وامّا الجدار فكان لغلامین یتیمین فی المدینهٔ وكان تحته كنز لهما وكان ابوهما صالحاً فاراد ربك ان یبلغا اشدهما و یستخرجا كنزهما رحمهٔ من ربّك.)۶

اما بازسازی دیوار به آن جهت بود كه زیر آن گنجی از دو كودك یتیمی كه پدری صالح داشتند, پنهان بود. خدا خواست تا آن كودكان به حد رشد برسند, تا به لطف خدا خودشان گنج را بیرون آورند.

(یا ایها الناس ان كنتم فی ریب من البعث فانا خلقناكم من تراب ثم من نطفهٔ ثم من علقهٔ ثم من مضغهٔ مخلقهٔ وغیر المخلّقهٔ لنبیّن لكم ونقر فی الارحام ما نشاء الی اجل مسمی ثم نخرجكم طفلاً ثم لتبلغوا اشدكم.)

ای مردم, اگر شما در روز قیامت و قدرت خدا بر برانگیخته شدن مردگان شك دارید, بدانید كه ما شما را ابتدا از خاك آفریدیم, آنگاه از نطفه, سپس از خون بسته, بعد از پاره گوشت تمام و ناتمام, تا قدرت خود را بر شما آشكار سازیم و از نطفه ها آنچه را مشیت ما تعلق گیرد, در رحمها قرار دهیم, تا در وقتی معین, كودكی از رحم بیرون آوریم تا زندگی كرده و به حد رشد برسد.

(ولمّا بلغ اشدّه واستوی اتیناه حكماً و علماً وكذلك نجزی المحسنین.)۸

و هنگامی كه موسی به رشد رسید و كمال یافت, ما به او حكم و علم بخشیدیم و چنین به مردم نیكوكار پاداش می دهیم.

(هو الّذی خلقكم من تراب ثم من نطفهٔ ثم من علقهٔ ثم یخرجكم طفلاً ثم لتبلغوا اشدّكم ثم لتكونوا شیوخاً.)۹

او خدایی است كه شما را از خاك آفرید, سپس از نطفه, آن گاه از خون بسته, پس از آن شما را از رحم مادر, كودكی بیرون آورد, تا آن كه به سنّ رشد رسیده و سپس پیر شوید.

(و وصینا الانسان بوالدیه احساناً حملته امه كرهاً ووضعته كرها و حمله و فصاله ثلاثون شهراً حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنهٔ قال ربّ او زعنی ان اشكر نعمتك التی انعمت علی و علی والدی وان اعمل صالحاً ترضیه واصلح لی فی ذریتی انی تبت الیك وانی من المسلمین.)۱۰

ما انسان را به احسان در حق پدر و مادر سفارش كردیم. مادر, با رنج, بار حمل را تحمل كرد و با مشقت وضع حمل كرد و سی ماه مدت حمل و شیرخواری بود, تا وقتی كه به حد رشد رسید و چهل ساله شد آن گاه سزاوار است كه بگوید: خدایا مرا بر نعمتی كه به من و پدر و مادر من بخشیدی شكر بیاموز و به كار شایسته ای كه خشنودی تو در آن است, موفق بدار و فرزندان مرا صالح گردان. بارالها! من به سوی تو بازگشتم به درستی كه من از تسلیم شدگانم.

---