ساركوسیست , ساركوسیستین ,ساركوسیستوز سارکوسپوریدیوسیس

به تمامی اعضاء یا هر كیست تشكیل شده توسط گونه های جنس سارکوسیستیس را ساركوسیست Sarcocyst گویند ساركوسیستیس به یك جنس از تك یاخته های انگلی در خانواده Sarcocystidae اطلاق میشود ساركوسیستوز به بیماری و اثرات حاصل از ساركوسیست, ساركوسیستوز گویند ساركوسیستین به سم حاصل از ساركوسیست گفته می شود

● بهداشت دام و بهداشت عمومی

به تمامی اعضاء یا هر كیست تشكیل شده توسط گونه های جنس سارکوسیستیس را ساركوسیست( Sarcocyst ) گویند .

▪ ساركوسیستیس :

به یك جنس از تك یاخته های انگلی در خانواده Sarcocystidae اطلاق می شود .

▪ ساركوسیستوز :

‌به بیماری و اثرات حاصل از ساركوسیست، ساركوسیستوز گویند.ساركوسیستین :به سم حاصل از ساركوسیست گفته می شود .ساركوسیستوز یك بیماری تك یاخته ایی اغلب پستانداران (بخصوص علفخواران) ، پرندگان ، سگ ، انسان ، گوشتخواران وحشی ، جوندگان و خزندگان می باشد كه توأم با یك تهاجم كیستی به اغلب بافتهای بدن بخصوص تهاجم به عضلات مخطط و بافتهای عصبی می باشد و در حالاتی نیز باعث علائم بالینی شدید و مرگ می شود . در گذشته فکر می کردند که سارکوسیستوز از اهمیت چندانی برخوردار نمی باشد ولی با گذشت و مرور زمان به این نتیجه رسیده اند که می تواند منجر به انسفالیت ،بیماری عمومی و حتی سقط بشود. در سال ۱۸۴۳ میلادی اولین بار شخصی بنام Miescher سارکوسیست را در موش شناسایی کرد وبه همین خاطر آنها را کیسه،توبول و یا اجسامMiescher نامیدند .تا سال ۱۹۷۲ میلادی راز منشا ئ آلودگی و اهمیت سارکوسیست باقی ماند و در این سال Heydorn و Rommel و در سال ۱۹۷۴ نیز Fayer و Johnson و در سال ۱۹۷۶ میلادی Ruzi و Frenkel کیستهای انگلی در عضلات میزبانهای واسط و همچنین مراحل آنها را در داخل بدن میزبان نهایی نشان دادند و اعلام کردند که چرخه زندگی آنها شبیه چرخه زندگی توکسوپلاسما می باشد و از نظر طبقه بندی آنها را در کلاس sporozoasida و خانواده Sarcosystidae قرار داده اند و امروزه از نظر بازرسی گوشت جزو تک یاخته های آسیب رسان(پاتوژن) می باشد .

● وقوع بیماری

این بیماری دارای گسترش جهانی می باشد . بیشتر گزارشات از كانادا ، ایالات متحده آمریكا ، انگلستان ، ایسلند ، نروژ و استرالیا گزارش می شود . در یك زمان بیماری ساركوسیستوز در خوكهایی كه بطور آزاد تغذیه میشوند با میزان بروز ۷۵ درصد گزارش شده و در همان زمان در خوكهایی كه با غله تغذیه شده بودند ۵ درصد گزاش شده است و با كنترل غذا آلودگی به این انگل بطور معنی داری كاهش پیدا كرد بنحویكه با این روش در كشوری مانند دانمارك بندرت این بیماری گزارش می شود و بحد صفر رسیده بود .در یک بررسی ۰.۰۱% ( یكصدم درصد ) گاوهای كشتاری و ۰.۰۴% خوكهای كشتاری در آفریقای جنوبی بعلت آلودگی ساكوسیست معدوم شده بود . جمعیت گاوی آفریقای جنوبی ۵/۱۳ میلیون راس و جمعیت خوك ۵/۱ میلیون راس می باشد . ركورهای حاصل از اداره بهداشت دام كشور استرالیا در سال ۱۹۷۳ نشان میدهد كه از ۴/۱۷ میلیون رأس گوسفند كشتاری ۲۷ صدم درصد(۴۶۹۸۰ راس ) آنها آلوده به انگل ساركوسیست بودند که تا ۱۰۰ ‌درصد آنها به علت آلودگی حذف شده بودند .عده ای از کارشناسان اعزامی از طرف سازمان دامپزشکی ایران به کشور هندوستان اعلام نمودند که از تعداد یک هزار راس گاو میش که قبل از بازرسی انتخاب شده بودند در نهایت ۹۶۰ راس آنها در بازرسی حین کشتار تا مرحله بسته بندی ماکروسکوپی آلوده به این انگل تشخیص داده شده بودند و از چرخه تولید برای ایران حذف شده بودند.

● عامل بیماری

انگلهای تك یاخته ای ساركوسیست در بیش از ۵۰ گونه از پستانداران گوشتخواران و پرندگان و .. ثبت شده است و همگی آنها میزبان خاص دارند . گونه های ساركوسیست در یك چرخه دو میزبانه تکامل پیدا می كنند ، میزبان های نهائی كه شامل انسان ، سگ ، گوشتخواران وحشی ، روباه و … و میزبان واسطه كه شامل گاو ، انسان و سایر دامهای مزرعه ای می توانند باشند .

▪ بعضی از گونه های ساركوسیستیس كه در دامهای مزرعه ای و انسان وجود دارند عبارتند از :

۱) S. cruzi ( گاو میزبان واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )

۲) S. hominis ( گاو میزبان واسط ، انسان میزبان نهائی )

۳) S. hirsuta ( گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی ) .

۴) S. tenella ( گوسفند واسط ، سگ و روباه میزبان نهائی )

۵) S. capracanis ( بز میزبان واسط ، سگ میزبان نهایی ) .

۶) S. porcihominis ( خوك میزبان واسط ، انسان نهائی )

۷) S. lindemanni ( انسان میزبان واسط ، میزبان نهائی مشخص نیست ) .

۸) S. bertrami ( اسب میزبان واسط ، سگ میزبان نهائی ) .

۹) S.bovifelis ) گاو میزبان واسط گربه میزبان نهائی )

۱۰) S..neurona (اسب میزبان واسط مطزبان نهای معلوم نیست)

۱۱) S.fusiformis(بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)

۱۲) S.levinei( بوفالو میزبان واسط سگ میزبا نهائی است)

● چرخه زندگی

میزبان نهائی یك هفته پس از خوردن بافتهای آلوده به سارکوسیست ااسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیست را دفع می كند . میزبان واسط با خوردن ااوسیتهای اسپوروسیت شده یا اسپوروسیت دفع شده از میزبان نهائی همراه با غذا و یا آب آلوده آنها را وارد دستگاه گوارش خود می كند در داخل روده باریك میزبان واسط تحت تأثیر ترشحات دستگاه گوارش ( آنزیمهای گوارشی و صفرا ) اسپوروزوئیت ها ( Sporozoites ) آزاد می شوند این ها مخاط روده ایی را پاره و وارد آرتریولها ( شریانهای باریك ) و غدد لنفاوی دیواره روده باریك می شوند ، هر كدام از این اسپوروزوئیت ها با تقسیم چندتائی ( Multiple fission ) اولین شیزونت ( Shizonts ) را بوجود می آورند پس از اینكه شیزونت اولیه بوجود آمد نهایتاً این شیزونتها پاره و تعداد زیادی مروزوئیت ( Merozoites ) از هر كدام از شیزونت آزاد می شوند و وارد گردش خون می شوند و در سرتاسر بافت پوششی ( اندوتلیوم ) مویرگها دومین سری شیزونت ( شیزونت ثانویه ) را بوجود می آورند . مروزوئیت های آزاد شده از دومین شیزونت ها در داخل سلولهای تك یافته ای در خون گردش می كنند . مروزوئیت های حاصل از دومین و سومین شیزونت ها بداخل سلولهای عضلانی ، سلولهای مغزی و سلولهای glial در مغز نفوذ می كنند و در آنجا تشكیل كیست میدهند . این كیستهای بافتی شامل یك یا دو فرم انگل می باشند كه به آنها متروسیت ( Metrocyte ) گفته می شود و هركدام از این متروسیتها برای تولید كیست عفونی شروع به تقسیم شدن می كنند و تعداد زیادی بردی زویت(bradyzoite) را بوجود می آورد و در این حالت سارکوسیست بوجود می این كیستهای عفونی ۲ تا ۳ ماه بعد از خوردن اووسیتها اسپورولوت شده یا اسپوروسیت ها توسط میزبان واسط بوجود می آیند مرحله جنسی انگل در داخل بدن میزبان نهائی است كه در آن گامت نر و گامت ماده بوجود می آیند و باعث تخریب سلولهای پوششی دستگاه گوارش می شوند كه هضم و جذب سلولی را در بدن میزبان مختل میكنند و در این مرحله سم ساركوسیستین را نیز تولید می كنند در این مرحله بسته به شدت بیماری و حساسیت فردی علائم فرق می كند.

● روش انتقال

میزبانهای واسط از طریق خوردن خوراك آلوده و یا در مرتع آلوده به اسپوروسیتهای دفع شده از میزبانهای نهائی آلوده می شوند و میزبانهای نهائی با خوردن بافتهای آلوده به كیست میزبانهای واسط آلوده می شوند .

● یافته های بالینی

هر چند در گذشته ساركوسیست را بیماریزا اطلاق نمی كردند اما دانش امروز نشان داده است ساركوسیست ایجاد بیماری میكند و اهمیت بیماریزائی آن روز بروز در حال افزایش می باشد بعنوان مثال شرایط مزمن ، بیماری توأم با حالاتی میشود كه منجر به لاغری مفرط می شود ، ادم و آماس زیرفكی و بیرون زدگی چشم حاصل از آن در گاواعتقاد بر این است كه در اثر بیماری ساركوسیستوز بوجود می آیند . گاوهایی كه دارای آلودگی شدید به ساركوسیستوزمی باشند دچار تب ، كاهش اشتها ، ضعف عمومی ، كاهش تولید شیر ، اسپاسم عضلانی ، اسهال ، تحریك بیش از حد معمول ( حساسیت ) ، ضعف ، كم خونی و بعضی اوقات نیز منجر به مرگ می شود . سقط و زنده زائی در اثر ساركوسیستوز بوجود می آید. سایر میزبانهای آلوده علائمی مشابه نشان میدهند . ساركوسیستوز در گوسفند غالباً توأم با انسفالومیلیت ( آماس مغز و طناب نخاعی ) ضعف ، عدم تعادل ، حساسیت بیش از حد معمول ، سقط و فلجی می باشد .

دکتر علی صفر ماکنعلی

منابع:

۱- Gracey , J.F. ( ۱۹۸۱ ) Thornton’s Meat Hygiene ۷th edn. Bailliere Tindall۲- Jennings,W.E(۱۹۵۰) Twelve years of horse breeding in the army ,JAVMA ۱۱۶,۱۱,۸۷۴.

۳- Kirkbride, C.A and Mcadaragh,J.P(۱۹۷۸)infectious agents associated with fetal and early neonatal death and abortion in swine,JAVMA,۱۷۲,۴,۴۸۰-۴۸۳.

۴- Radostits , O. M. et al ( ۲۰۰۰ ) veterinary Medicine. Ninth edn.

W.B. Saunders .

۵- GRACER , J. F. and Collins , D. S( ۱۹۹۹ ) Meat Hygiene. ۱۰th edn. Saunders .

۶- Clarence M. Fraser ( ۱۹۸۶ ) The Merck veterinary Manual ۶th edn.

۷- Blood , D. C ( ۱۹۸۸ ) Bailliere’s comprehensive veterinary dictionary ۱۲th edn. Bailliere Tindall

۸- Gorbach , S. L. et. al ( ۱۹۸۸ ) Infectious Diseases . ۲nd edn. Saunders .

۹- Soulsby,E.J.L( ۱۹۸۶)Helminths,Arthropods and Protozoa of domesticated animals.۷th edn. Bailliere Tindall

۱۰- Johnes,T.C. et al (۱۹۹۶)Veterinary Pathology .۶th .Williams & Wilkins.

۱۱- Roberts,S.J(۱۹۹۱)Veterinary Obstetrics and Genital diseases.۳rd edn.

۱۲- Herenda,D.et al (۲۰۰۰)Manual on meat inspection for developing countries .(http://www.fao.org/docrep/۰۰۳/t۰۷۵۶E۰۶.htm)

---