کریسمس در ایران؛ عطر سنبل، بوی کاج

شاید بدانید که کریسمس ارامنه کمی دیرتر از هم کیشان خارجی شان است؛ حدوداً ده روز. یعنی در حالی که اکثر مسیحی‌های دنیا (از کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها گرفته تا گروه عمده یی از ارتدوکس‌ها) …

شاید بدانید که کریسمس ارامنه کمی دیرتر از هم کیشان خارجی شان است؛ حدوداً ده روز. یعنی در حالی که اکثر مسیحی‌های دنیا (از کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها گرفته تا گروه عمده یی از ارتدوکس‌ها) ۲۵ دسامبر را روز ولادت حضرت عیسی مسیح (ع) می‌دانند، پیروان کلیسای مستقل ارامنه ۶ ژانویه را کریسمس می‌گیرند.

با وجود این اختلاف، سال نو مسیحی از همان شب اول ژانویه آغاز می‌شود و با مراسم خاص خودش همراه است. ارامنه ایران که بخش اصلی مسیحیان کشور را تشکیل می‌دهند، این روزها برای تدارک جشن‌هایشان سخت در جنب و جوشند. در «ده متری ارامنه» واقع در خیابان خواجه نظام‌الملک، جایی که همیشه بوی قهوه تازه آسیاب شده آدم را مست می‌کند، بازار خرید و شادباش گفتن به زبان ارمنی گرم است،پشت شیشه اغلب مغازه‌ها تراکت‌هایی چسبانده شده که کنار عکس رنگی چند جوان شنگول ارمنی، زمان و مکان جشن و اجرای موزیک زنده آنها را اعلام می‌کند. بهترین برنامه‌ها را باید در باشگاه «آرارات» سراغ گرفت؛ آنجا علاوه بر برپایی بازارچه خیریه (با کلی خوراکی مخصوص و کاردستی‌های ظریف)، بهترین گروه‌های موسیقی ارمنی برنامه خواهند داشت. دو سه شب اجرا در سالن سرپوشیده باشگاه، که البته جشن مفصلی است و به موزیک تنها اکتفا نمی‌شود. در ضمن، این برنامه‌ها ورودی‌های گرانی هم دارند که هر سال صفرهای بلیت شان بیشتر می‌شود.

آرارات را که می‌دانید؛ نام رشته کوهی است در ارمنستان کهن که اینک در قلمرو کشور ترکیه است دو قله ماسیس کوچک و ماسیس بزرگ را در بلندترین نقاط خود دارد به روایت مسیحی کشتی نوح پس از طوفان به این کوه نشست. این کوهستان برفی، جزء مفاخر ارمنی‌هاست و نماد نوستالژیک سرزمینی از دست رفته برای این ملت مهاجر است. آرارات برای خود مردمان کشور ارمنستان هم خیلی عزیز است و هر چیز مهم شان را با آن نامگذاری کرده‌اند؛ از جمله بزرگ‌ترین و پرطرفدارترین تیم فوتبال شان که به شهر «ایروان» تعلق دارد. تیم آرارات تهران هم همان تیمی است که روزگاری یقه همه بزرگان فوتبال ایران را می‌گرفت و... یادش به خیر.

کافه قنادی «لرد» در ابتدای خیابان ویلا هم از آن مکان‌هاست که بوی عید را به مشام آدم می‌آورد؛ با آن پیراشکی‌ها و شیرینی‌های خوش طعم و بو، وسوسه انگیز و شادی افزا. هرچند با ممنوعیت استعمال سیگار در مکان‌های عمومی، دیگر از آن پیرمردهایی که کنار ورودی لرد با قهوه و سیگارشان خوش بودند، خبری نیست؛ اما هنوز می‌شود کناری ایستاد، به یک تکه بزرگ «گاتا» یا پای زردآلوی خوشمزه گاز زد و تندتند کار کردن خانم‌های شیرینی فروش را نگاه کرد، که مشتریان عجول را راه می‌اندازند. همه با سرعت و علاقه مشغول خریدهای سال نو هستند. چند صد متر آن طرف تر، خیابان سنایی در این چله زمستان رنگ و وارنگ شده. پر از پاپانوئل‌ها، کاج‌های مصنوعی سبز، زرق و برق فروشگاه‌ها و... اما عطر کاج واقعی را در خیابان بغلی می‌توانید حس کنید. جایی که با وجود نکوهش قطع درختچه‌های کاج، باز پر است از درخت‌هایی که وجب به وجب شاخه‌هایشان را با ریسمانی بسته‌اند تا آسان بشود حمل‌شان کرد.

کاج‌های مصنوعی گرانند. کوچک‌ترین شان که بیست سانتی متر بیشتر قد ندارند، بیست هزار تومانی آب می‌خورد. بنابراین، چرا خود و کودک درونت را از لذت داشتن یک کاج واقعی محروم کنی؟ حالا طرفداران محیط زیست هرچه که دلشان می‌خواهد بگویند، جداً لذتی دارد تزیین کاج کریسمس؛ آویختن آن گوی‌های رنگی، طبل‌های کوچک، عصاهای خط خطی قرمز و سفید، شمع‌ها و قندیل‌های یخی، و بالاخره آن ستاره طلایی بالای قله اش،

شب اول ژانویه، ناقوس کلیساها به نشانه آغاز سال نو به صدا درمی آیند؛ درست رأس ساعت ۱۲، شروع نوروز مسیحی‌ها، خانواده‌های ارمنی، گروه گروه وارد حیاط کلیسا می‌شوند. «کوکوپلو» شان را خورده‌اند و مجهز به لباس‌های گرم، هر آشنایی را که می‌بینند به ماچ و بوسه می‌گیرند. دخترها و پسران جوان حلقه‌های خودشان را دارند، و بچه‌ها هم مشغول بدوبدو و فریاد... اما در نیمه شب، دنگ دنگ ناقوس‌ها که در شهر می‌پیچد، همه ساکت می‌شوند و آسمان را نگاه می‌کنند. لحظه دعا کردن رسیده. صحن کلیسا شلوغ است و جمعیت متراکم. جلوی محراب، کشیش‌ها و دستیاران جوان شان مشغول به جا آوردن آداب مذهبی‌اند. شمع‌ها می‌سوزند، عود و کندر دود می‌پراکنند و پیروان «بره خدا» زانو زده، اشک می‌ریزند.

«گوش کن، صدای لالایی مریم می‌آید؛ جان من خدا را می‌ستاید/ روح من در نجات دهنده من، خدا، شادی می‌کند/ چون او به کنیز ناچیزش نظر لطف داشته است/ از این پس همه نسل‌ها مرا خوشبخت خواهند خواند...»

نگاه کن، مسیح هنوز روی صلیب طلایی خفته است، تاج خار را ببین که بر سرش گذاشتند، و آن زخم‌های او که هنوز از آنها خون جاری است.

و آن کلام دیگر، کلام عیسی؛ «در ازل کلمه بود. کلمه با خدا بود و کلمه خود خدا بود. از ازل کلمه با خدا بود. همه چیز به وسیله او هستی یافت و بدون او چیزی آفریده نشد. حیات از او به وجود آمد و آن حیات نور آدمیان بود. نور در تاریکی می‌تابد و تاریکی هرگز بر آن چیره نشده است...» پاینده باد این نور. آمین.