نگاهی به دستاوردهای تمدن گازی جهان در دهه چهارم پس از انقلاب

وقوع انقلا ب اسلا می ۱۳۵۷, همان گونه که آثار و دگرگونی های غیر قابل انکاری بر پیکره سیاست و فرهنگ ایران حک کرد در ساختارهای اقتصاد ملی نیز تغییرات بنیادین ایجاد کرد

وقوع انقلا ب اسلا می ۱۳۵۷، همان گونه که آثار و دگرگونی های غیر قابل انکاری بر پیکره سیاست و فرهنگ ایران حک کرد در ساختارهای اقتصاد ملی نیز تغییرات بنیادین ایجاد کرد. در هنگامه پیروزی انقلا ب، صنعت نفت ایران، در آستانه ۷۰ سالگی قرار داشت. از این سابقه طولا نی، طی دست کم ۲۵ سال آن، صنعت نفت کانون مهمترین تصمیم سازی ها و عامل پیدایش بسیاری از جریان هاو پدیده های اقتصادی، همچون وابستگی شدید بودجه های سالا نه به درآمدهای حاصل از صدور نفت خام، تلقی می شد.

پس بدیهی بود که این قطب موثر و حیاتی اقتصاد کشور، در اثر تغییرات انقلا بی اقتصاد، دگرگونی های عمده ای را تجربه کند. به اعتراف اسناد موجود تا تابستان ۱۳۵۷، در حدود ۱۹ هزار نفر آمریکایی در مسوولیت های مختلف صنعت نفت ایران مشغول به کار بوده اند. این گروه به صورت مستقیم نبض چرخه عملیات اکتشاف، حفاری و تولید نفت و گاز ایران را در مجموعه شرکت ملی نفت در دست داشتند. عده زیادی هم در مجموعه های جانبی همچون شرکت خدمات حفاری نفت با کنرسیوم های عملیاتی فلا ت قاره مشغول به کار بوده اند.

با این حرکت صنعت نفت ایران به یکباره ستون رشته های تخصصی عملیاتی اش را از دست داد و تقریبا با فقر نیروی انسانی متخصص روبرو گشت. از فردای خروج کارکنان آمریکایی شرکت ملی نفت، پرسنل ایرانی، با رنج بسیار و حتی با آزمون و خطا کار می کردند که نبود مستشاران بیگانه در صنعت نفت ما حتی لحظه ای احساس نشود و بر پیکره پر شکوه آن خللی وارد نیاید. بر شالوده حادثه خروج آمریکایی ها از صنعت نفت ایران، تفکری شکل گرفت که پس از قریب یکصد سال از زمان کشف نفت در ایران، امروز دستمایه افراشته شدن علم استقلا ل واقعی و پیدایش موجی از توانمندی در عرصه نفت ما شده است. بزرگترین میدان گازی مستقل جهان در میانه خلیج فارس و روی نوار مرزی ایران و قطر قرار گرفته است.

بیش از ۱۴ تریلیون متر مکعب ذخیره گازی، در واقع ۸ درصد از همه ذخایر گاز جهان را در این میدان تثبیت کرده است. وجود گاز طبیعی دراین میدان در حدود سال های ۱۳۶۶ تا ۶۸ شمسی قطعیت یافت. شرایط خاص آن سال های ایران و سوق یافتن بخش عمده ای از امکانات کشور به سوی بازسازی ویرانه های جنگ در سال های بعد، فرصتی بی بدیل برای همسایه جنوبی این میدان گازی ایجاد کرد تا با سرعت دست به کار عملیات اکتشافی و تولید گسترده گاز شود. نخستین تلا ش های جدی برای بهره برداری از ثروت گازی پارس جنوبی، در سال های ۱۳۷۲ تا ۷۴ شکل گرفت. گروه هایی از متخصصان وزارت نفت در آن سالها ماموریت یافتند موضوع بهره برداری حداکثری از گنجینه گازی خلیج فارس را امکان سنجی کرده و نقاطی در ساحل شمالی خلیج فارس را برای احداث تاسیسات فرآورش گاز و تکمیل حلقه های زنجیره تولید مکان یابی کنند. بالا خره روستای ساحلی «عسلویه» آرمیده بر کرانه تفتیده شمالی خلیج فارس به عنوان سرزمین آرمانی توسعه صنعت گاز انتخاب شد. برنامه ریزی برای بهره برداری از ثروت ایران در پارس جنوبی به طراحی ۲۴ فاز توسعه ای منتهی شد که در نهایت قرار است روزانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب گاز تولید کند.

عملیات توسعه پارس جنوبی مهر ماه سال ۱۳۷۶ با انعقاد قرار دارد توسعه فازهای ۲و۳ کلید خورد، ۴ ماه پس از آن هم فاز یک میدان پارس جنوبی در مسیر توسعه گام نهاد. عملیات اجرای طرح توسعه فازهای ۲و۳ با مدیریت و راهبری شرکت توتال فرانسه آغاز شد. این دو فاز با قابلیت تولید روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی، ۸۰ هزار شبکه میعانات گازی و ۴۰ تن گوگرد در بهمن ۸۱ به بهره برداری رسمی رسید. فاز یک نیز که عملیات خشکی آن با همکاری مشترک سازمان گسترش و نوسازی صنایع و شرکت کره ای دایلیم وعملیات توسعه دریایی آن توسط شرکت صدرا انجام شد با ظرفیت برداشت روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب گاز از مخزن درآبان ۸۳ به تولید رسمی رسید. امروز در حالی وارد دهه چهارم انقلا ب اسلا می شده ایم که ۵ فاز از میدان پارس جنوبی در سقف ظرفیت و نیز بخش عمده ای از فازهای ۶تا ۱۰ میدان پارس جنوبی به بهره برداری رسیده است.

واقعیت اینجاست که در نظام برنامه ریزی کلا ن اقتصاد ملی ایران پارس جنوبی به معیار و شاخص برای بخش رقابت در عرصه انرژی خلیج فارس که به تضمین کننده بالقوه آینده اقتصاد ایران تبدیل شده است. به موازات باید اعتراف کرد توسعه پرشتاب بزرگترین مخزن گازی جهان، علا وه بر فواید آشکار اقتصادی، فزونی قدرت استراتژیک «انرژی محور» ایران در خلیج فارس را هم رقم خواهد زد. موضوع تامین سرمایه موردنیاز توسعه برخی نیازها به دلیل کاهش نرخ سرمایه گذاری خارجی را می توان یک چالش مهم در راه توسعه و تعالی اقتصاد گازی پارس جنوبی وصف کرد. همچنین توجه به گلوگاه های زنجیره ارزش افزوده پارس جنوبی و ضرورت توسعه صنعت پتروشیمی، توام با ایجاد خوشه های صنعتی پایین دستی پتروشیمی در عسلویه و نواحی مستعد اطراف آن، به عنوان راهبردی در تضمین سودآوری اقتصاد پارس جنوبی باید مورد عنایت قرار گیرد. حاصل سخن آنکه پارس جنوبی را امروز می توان برجسته ترین دستاورد اقتصادی انقلاب در حوزه انرژی طی ۳۰ ساله انقلاب توصیف کرد.

نویسنده : مجید سلیمی بروجنی