فرابنفش با پوست ما چه می کند

طول موج اشعه فرابنفش کوتاه و در پوست بسیار نفوذپذیر است

چند روز پیش روزنامه‌ها از قول مدیرکل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نوشتند که میزان تابش خورشید در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی زیاد است و به همین‌دلیل میزان اشعه فرابنفش که بخشی از نورخورشید است، در بسیاری از روزهای فصل تابستان بالاست. گفته می‌شود در تهران این شاخص روزانه اندازه‌گیری می‌شود...

این شاخص روی عدد ۹ بود که در محدوده خیلی زیاد است. میزان آلودگی‌ها در هوا تا حدودی در جذب اشعه فرابنفش در سطح زمین موثر است، اما در حال حاضر اشعه فرابنفش به دلیل فصل تابستان افزایش یافته است و این حالت هر سال در بسیاری از روزهای فصل تابستان رخ می‌دهد. به این بهانه‌ به سراغ دکتر غلامحسین غفارپور، متخصص بیماری‌های پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم تا راهکارهای ایشان را در مورد پیشگیری از آسیب‌های پوستی بشنویم.

▪ آقای دکتر! ابتدا در مورد اشعه ماورای بنفش خورشید کمی توضیح می‌دهید؟

- طول موج اشعه فرابنفش کوتاه و در پوست بسیار نفوذپذیر است. از نظر پزشکی این اشعه به ۳ طیف تقسیم می‌شود که از بین این ۳ نوع، اشعه نوع C مطلقا به زمین نمی‌رسد و به‌وسیله مولکول‌های موجود در جو جذب می‌شود. اگر این اشعه به زمین برسد، روی حیات انسان‌ها و گیاهان و جانوران تاثیر منفی می‌گذارد و باعث نابودی آنها می‌شود. یکی دیگر از این اشعه‌ها، اشعه فرابنفش نوع B است که بخشی از آن را لایه ازن که در ۶۰ کیلومتری سطح زمین قرار دارد، جذب می‌‌کند. بخشی دیگر از این اشعه که به زمین می‌رسد، بین ساعت‌های ۱ تا ۳ بعداز ظهر حداکثر شدت را دارد و بعد از این ساعت به تدریج کاهش می‌یابد.

نوع دیگر اشعه فرا‌بنفش، اشعه A است که باعث برنزه شدن پوست می‌شود و به اشعه B برای ایجاد سرطان کمک می‌کند. اشعه A باعث پیری زودرس و ایجاد چروک و چین می‌شود.

▪ از لایه ازن برایمان بگویید، چگونه این لایه دچار آسیب می‌شود؟

- لایه ازن ترکیبی است از O۳ که در ارتفاع ۶۰ کیلومتری از سطح زمین قرار دارد و البته لایه ناپایداری است و ترکیب‌های کلر و فلور و برم و گازهایی که کارخانه‌ها تولید می‌‌کنند و به‌وسیله گردبادها به ازن می‌رسد، با این گاز ترکیب و ساختار آن نازک و تخریب می‌شود. این گازها ارزان قیمت هستند بنابراین در صنعت کاربرد بیشتری دارند و کارخانه‌ها حاضر نیستند آنها را با گازهای گران‌قیمت تعویض کنند. طبیعی است که این کار به سوراخ شدن لایه ازن می‌انجامد. پس کارخانه‌داران باید حتما گازهای کم‌ضررتر را جایگزین کنند.

▪ توضیح‌ می‌دهید چرا این اشعه باعث قرمزی و تغییر رنگ پوست می‌شود؟

- این اشعه باعث برنزه شدن پوست و آفتاب?سوختگی می‌شود. وقتی افرادی که در فصل تابستان در دریا یا استخر شنا می‌کنند، از آب خارج می‌شوند، قطره‌های آب روی بدنشان مانند ذره‌بین عمل می‌کند و باعث تراکم بیشتر اشعه روی بدن می‌شود. بنابراین شناگر ۶ تا ۷ ساعت بعد از خارج شدن از آب دریا دچار قرمزی پوست و تورم پوست و سوزش و تاول و در نهایت آفتاب‌سوختگی خواهد شد.

توصیه می‌‌کنم وقتی وارد دریا می‌شوید یا از استخر روباز در ساعت‌های آفتابی روز استفاده می‌کنید، حتما از لوسیون و کرم‌های ضدآفتاب استفاده و آنها را هر یک ساعت، تجدید کنید.

▪ تاثیر این اشعه چه مدت بعد ظاهر می‌شود؟

- سرطان‌زایی این اشعه، زودرس نیست و به صورت تجمعی به پوست صدمه می‌زند. آثار مخرب اشعه فوق بنفش B در دراز مدت مثلا ۳۰ تا ۴۰ سال بعد و بیشتر در کشاورزان و افرادی که در فضای باز ورزش می‌کنند، ظاهر می‌شود.

▪ و توصیه‌تان برای پیشگیری از آسیب چیست؟

- در کشور ما که کشوری آفتابی است، کرم‌های ضدآفتاب (با SPF ۱۵ تا ۳۰) باید ??دقیقه قبل از بیرون رفتن به اندازه یک بندانگشت سبابه روی پوست زده شوند (در کودکان به اندازه آخرین بند سبابه) حتی در زمان قرارگرفتن در سایه نیز استفاده از وسایل حفاظتی ضروری است، از آنجا که ممکن است در معرض این اشعه قرار بگیرید، خانم‌ها می‌توانند روی کرم ضدآفتاب‌ از کرم آرایشی هم استفاده کنند که هم باعث زیباتر شدن پوست می‌شود و هم به قدرت حفاظتی ضدآفتاب کمک می‌کند.

▪ برای کودکان چطور؟

- از هنگامی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند و در فضای آفتابی قرار می‌گیرد، برای پیشگیری از پیری زودرس پوست و سرطان‌های احتمالی پوست در آینده، کرم‌های ضدآفتاب به پوست او بزنید. ضمنا در این روزهای گرم آنها را بیرون نبرید.

▪ آیا مالیدن کرم ضدآفتاب برای گونه‌ها و پیشانی کافی است؟

- نه، این کرم‌ها را باید روی لب تحتانی هم زد. اما برای دور چشم توصیه نمی‌شود زیرا اشعه به دلیل وجود ابروها و پیشانی و بینی به اطراف چشم نمی‌‌رسد.

▪ در مورد عینک‌های آفتابی چه توصیه‌ای دارید؟

- اشعه مادون قرمز خورشید، می‌تواند باعث آسیب به شبکیه چشم شود. بنابراین حتما از عینک‌های آفتابی با درجه مناسب حفاظت از اشعه استفاده کنید. عینک‌های قاب‌دار برای این منظور مناسب‌تر هستند. این اشعه روی لبه شیشه عینک بدون قاب گرمایی ایجاد می‌کند که به طرف پوست هدایت و متمرکز می‌شود و می‌تواند به ایجاد سرطان پوست روی گونه‌ها کمک کند.

سهیلا عابدین‌پور

پرسشی از دکتر غلامحسین غفارپور متخصص پوست و مو