شنبه, ۱۳ بهمن, ۱۴۰۳ / 1 February, 2025
گیوه چگونه ساخته می شود
مناطق کوهستانی کردستان و باختران و فارس و گذرگاههای صعب العبور آنها، کم بوده راههای ارتباطی ماشین رو، نوع معیشت مبتنی بردامداری و کشاورزی و ضرورت تحرک فراوان در فصول سه گانه بهار و تابستان و پائیز (که فصل کار هستند) پا افزاری را میطلبد که سبک- راحت مقاوم خنک و در عین حال ارزان باشد و خود عشایر، روستاییان و جوامع نیمه شهری با امکانات موجود در منطقه قادر به تولید آن باشند. گیوه نوعی پای افزار است که رویه آن را از ریسمان و نخ پرگ یعنی ریسمانهای پنبهای بافته و زیه یا ته آن را گاه از چرم و غالباً از لتههای بهم فشرده و در هم کشیده میسازند.
گیوه را باید یکی از جالبترین و ارزنده ترین صنایع دستی روستایی ایران دانست.
این پای پوش قدیمی که روزگاری، بخصوص در فصل تابستان مورد استفاده فراوان قرار میگرفت در سالهای اخیر به سبب رواج کفش ماشینی و جایگزین شدن آن بجای پای افزارهای قدیمی در اکثر مناطق ایران رونق و اعتبار دیرین را از دست داده و صنعتگران شاغل نیز بعلت کمی درآمد و کاهش تقاضا در این رشته به مشاغل دیگر روی آورده اند ولی زیبائی و تنوع و طرحهای متعدد گیوه آنچنان است که هنوز هم دارای متقاضیان فراوانی بوده و از استقبال قابل توجهی در فصول بهار و تابستان برخوردار میباشد. گیوه کشی یکی از صنایع دستی رایج و بومی استان کرمانشاه است و به ویژه در بخش اورامانات از جمله صنایع دستی مسلط میباشد. این صنعت بومی را میتوان بر مبنای نوع تولید و محل تولید به دو بخش اصلی روستایی و شهری تقسیم کرد. دو روستای حجیج و نودشه از بخش اورامانات جزو مراکز قریمی و مهم تولید نوع خاصی از گیوه میباشد که تخت آن کهنه ای است و به نام گیوه زیره ای شهرت دارد.
علاوه بر دو روستای یاد شده روستاهای دیگری که در آنها قبلاً گیوه کشی چینی معمول یوده و هنوز هم این کار ادامه دارد عبارت است از: روستای ورادر- خانه دره شرکان میریه نروی وزلی تنگ مردان پیله گر بره سیمین علیا- طلسم ژامرگ تومک زمگه حیدر- حسین آباد دوآب قشلاق علیا و داربید.
▪ مواد اولیه:
بخشی از مواد مورد مصرف گیوهبافان در محل و بخشی دیگر از نقاط دیگر تهیه میشود.
موادی که در محل تهیه میشود.
پوست گاو پیه نری گاو و نخ تابیده است.
و موادی که از خارج محل تهیه میشود عبارت است از:
۱) برای گیوه های تخت زیره ای
رنگ پارچه نازک نخی کتیرا نخ تابیده ( قرقره)
۲) برای گیوه های طرح جدید (تخت چرمی و پلاستیکی) میخ پوست دباغی شده پاشنه های لاستیکی کف لاستیکی چسب پوست نری گاو پارچه نخی موی بز.
- کار گیوه کشی معمولاً در دو مرحله کارگاهی و خانگی انجام میشود. کارهای مربوط به تخت گیوه که کاری مردانه است معمولاً در کارگاه و یا مغازه ها با ابزار گوناگون انجام میشود.
در مناطق شهری کارهای مربوط به رویه گیوه توسط زنان و در خانه ها صورت میگیرد. این کار در روستاها هم به دست زنان و هم به دست مردان در خانه و قهره خانه و اماکن عمومی در ایام فراغت انجام میشود.
- در کارگاه های گیوه کشی معمولاً سه نفر با هم کار میکنند، این سه نفر که در یک مقطع مثلثی شکل به صورت زنجیرهای و یا تقسیم کار معین کار را شروع میکنند و به مرحله انجام میرسانند عبارتند از:
۱) پرونیParuni که از پارچه های رنگ شده فیتیله درست میکنند و نسبت به دو نفر دیگر از مهارت و تخصص کمتری برخوردار است و در واقع پرونی در مرحله شاگردی گیوه کشی قرار دارد.
۲) پی کینه گیرPeykanegir کسی که دارای تخصص و مهارت است و به مرحله استادی نزدیک میباشد . او بخش میانی کار و به عبارت دیگر بخش اتصال فتیله ها را انجام میدهد و تخت گیوه را برای انجام کار نهایی که به دست استاد کار انجام میگیرد آماده میکند.
۳) کلاشگرKelash-ger که استاد و معمولاً صاحب کارگاه است برش و پرداخت و تکمیل تخت گیوه و بطور کلی موارد حساس و دقیق کار را انجام میدهد.
مرحله دیگر اتصال رویه گیوه به تخت گیوه است و محل آن آنرا استاد کار با سوراخهائی که با درفش بوجود میآورد تعیین می کند و یک نفر دیگر که معمولاً در خارج از کارگاه است این محدوده را با ریسمانی که از موی بز تابیده شده میدوزد این کار را پرگامارونی Pergama-runi و عامل این کار را پرکاماگیرPergama-gir مینامند.
● ابزار کار
در کار گیوه کشی بطور کلی از سه نیروی فشاری کششی و ضربه ای استفاده میشود و ابزارهائی که در این صنعت دستی به کار میرود در جهت استفاده از این سه نیرو است و در پارهای موارد به منظور نگهداری و مقاومت پا هم به کار گرفته میشود و کلیه این نیروها از طریق دست وارد میشود. پا به لحاظ انعطاف پذیری جایگزین سندان میشود و بطور کلی ابزار کار عبارت است از: سندان چوبی مشته درفش کوره درفش درفش ناوکش درفش پرگاماسم کوره درفش پی کنه چسنی پرگاما- گزن چوب ساو چوکله روغندان وز- دوارگیر- گوره گیر قوتله- چاقو پواز- گیره کنه.
مراحل مختلف ساخت:
الف) آماده کردن پوست که مراحل زیر را شامل میشود و همه کارهای آن توسط استادکار انجام میگیرد.
۱) خیس کردن.
۲) گستردن آن روی زمین.
۳) خاک یا خاکستر پاشیدن روی آن که به تدریج آب پوست را میکشد و خشکش میکند که این کار گاهی از یکماه هم بیشتر به طول میانجامد.
۴) نرم کردن پوست.
۵) رشته کردن پوست و درست کردن نسخههای باریک.
۶) زدودن مو از تسمهها.
۷) نرم کردن تسمه ها با پیه.
۸) رنگ آمیزی پارچه.
۹) تهیه فیتیله توسط شاگرد.
۱۰) پی کنه گیر.
● رنگ در گیوه
رنگ هایی که در تهیه گیوه بکار میرود عبارتند از رنگ های آبی قرمز- سفید- استخوانی- سیاه رنگهای آبی و قرمز که در تخت گیوه بکار برده میشود. قبلاً تخت گیوه ها فقط به رنگ سفید بود رویه گیوه مردانه معمولاً سفید بوده و برای بافت گیوه های زنانه از نخ های رنگین و گاه از انواع منجوق نیز استفاده به عمل میآید.
رنگ استخوانی رنگ پاشنه و نوک تخت گیوه به دلیل استفاده از نری گاو که بعد از خشک شده حالت استخوانی میگیرد به رنگ استخوانی است.
رنگ سیاه رنگ موی بز که در پرگاما به کار میرود. سیاه است این رنگ در زیر رویه قرار میگیرد و هرگز دیده نمیشود.
در باختران ۴ نوع گیوه معمول است:
۱) گیوه تخت آجیده
۲) گیوه تخت چرمی
۳) گیوه تخت لاستیکی
۴) گیوه رویه ابریشمی
مراکز تولید گیوه در ایران پراکنده بود و تقریبا در بیشتر نقاط کشور نشانههایی از تولید این محصول میتوان دید اما عمدتاً مناطق مختلف باختران، استان مرکزی، فارس و . مرکز تولید انواع گیوه محسوب میشود.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست