سفری كوتاه به گذشته ی ارباب و رعیتی اینجا ده عباس است ۱

آنان چون دیگر حاشیه نشینان تهرانی پاك, ساده و بی ریایند, آنان خواسته یا ناخواسته محكومند به حاشیه نشینی, آنان حرف های زیادی از گذشته و حال برای گفتن دارند

این بار به میان مردمان روستای نمونه استان تهران، "ده عباس" آمده‌ایم. پیرمردانی با موها و ریش‌های سفید و پیرزنانی با كمرهای خمیده. چین و چروك‌های پوستشان نشان از سال‌ها رعیتی آنها دارد. چیزی را كه‌هرگز فراموش نكرده‌اند و فراموش نخواهند كرد سال‌های سخت و طاقت فرسای رعیتی و تحمل توهین و تحقیرهااست. قصه‌های تلخ و اما واقعی ارباب و رعیت، كشاورز و مالك را همه شنیده‌ایم، قصه‌هایی كه‌درحال فراموش شدن است، قصه‌هایی كه حال در تاریخچه قدیمی سرزمین كهن ما، ایران جای گرفته است. "جبر" و فشار اربابان بر كشاورزان در انجام كارهای مختلف بخصوص كار در زمین‌های زراعی بیشتر به شكل قصه و داستان و یا سریال‌های تلویزیونی دیده شده است. گفته‌ها و شنیده‌هایی كه نسل امروز، قدرت درك و تصور چنین روزهایی را ندارد. اما باید گفت در حریم منطقه ‪ ،۱۹‬اربابانی وجود داشته‌اند كه به علت در اختیار داشتن زمین و احشام،افرادی را به‌عنوان رعیت و كارگر بكار می‌گرفتند و كارگران در قبال رنج و تلاش خود، می‌توانستند در قلعه‌های كوچك و بزرگ اربابان زندگی كنند.

"ده عباس"، یكی از همین روستاهاست كه بقایایی قلعه‌های خشتی و افراد باقی مانده از آن روزها باعث شد تا دقایقی در كنارشان قرار گرفته و سفری كوتاه به دوران ارباب و رعیت گذشته داشته باشیم. این روستا، یكی از روستاهای غربی منطقه ‪ ۱۹‬است كه دارای چند دهات كوچك در اطراف خود است. آخرین روستا در مرز غربی منطقه با یك جاده كم عرض و آسفات شده به بزرگراه آیت الله سعیدی (جاده ساوه) متصل می‌شود. دوربرگران "ده"، همانند بسیاری از روستاها و محله‌ها مسدود شده و برای رفتن به جاده منتهی به روستا، باید به طرف میدان نماز در محله اسلام شهر حركت كرده و تا ورودی "ده"، مسیر بزرگراه را طی كنیم. از اقدامات شهرداری این منطقه، ایجاد پل عابر پیاده روی بزرگراه برای سلامت افراد و رهگذران برای عبور و مرور است. وجود چند خودروی سواری كه رانندگان آن را افراد محلی و بومی "ده" تشكیل می‌دهند، رسیدن به "ده" را برای مردم راحت كرده است. كمتر از دو كیلومتر جاده مارپیچ منتهی به "ده عباس" فاقد روشنایی است و گذر افراد با پای پیاده در تاریكی شب خطرات زیادی را متوجه آنان می‌كند، همچنین تردد حیوانات وحشی در كنار جاده و در زمین‌های بایر دوطرف آن، این خطرات را دوبرابر كرده است." ده عباس " با دارا بودن ‪ ۲۴۰‬هكتار از وسعت زمین‌های كشاورزی و منازل مسكونی، ‪ ۲۱۰‬خانوار را با بیش از یك هزار و پنجاه نفر جمعیت در خود جای داده كه ‪ ۲۵۰‬نفر از آنان، افغان هستند. شورای "ده" متشكل از دو عضو به نام‌های "حمید بختیاری" و "قاسم نظریان" و یك رئیس شورا به نام "محمد علی انصاری" است كه انصاری نیز بر روستاهای مجاور هم نظارت می‌كند. این روستا همانند بیشتر روستاهای دیگر بیش از ‪ ۷۰‬سال پیش به دلیل وجود آب و قنات‌های بی‌شمار، سبب سكونت افراد مهاجر در آن شده و روستائیان آن به شغل كشاورزی روی آورده‌اند. دهداری نیز بر روستا نظارت داشته و هم‌اكنون جهاد كشاورزی همراه و در كنار روستائیان به ارائه خدمات به آنان می‌پردازد. تنها خیابان اصلی این روستا كه خیابان شهداء نامگذاری شده از ابتدا تا انتهای "ده" ادامه داشته و در انتهای روستا پس از پیچ و خم‌های فراوان، دوباره امتداد یافته است. شمال "ده" به بزرگراه آیت‌الله سعیدی، جنوب به نظام‌آباد، شرق به روستای مهران‌آباد و غرب به روستای "كرك" منتهی می‌شود. تنها مسجد روستا كه مساحت قابل توجهی از روستا را به خود اختصاص داده عصر همه روزه شامل اقامه نماز جماعت نمازگزاران است. حمام‌های عمومی روستا به‌دلیل احداث حمام در منازل روستائیان، جای خود را به كتابخانه سپرده و مراكز بهداشتی و درمانی این روستا فعالند و منازل خشتی و قدیمی روستا در میان خانه‌ها، كوچه‌ها و خیابان‌های اصلی، انسان را مجذوب خود می‌كند. وجود تعدادی تیرهای چوبی برق، قرار گرفتن تیرهای برق سیمانی در وسط خیابان، وجود یك نوع وسیله بازی در بوستان ده، انسان را به فكر وامی‌دارد.

*** قلعه بالا و قلعه پایین ده عباس:

آثار به‌جای مانده از دیوارهای خشتی و درهای چوبی بزرگ در روستا، آخرین بقایای دو قلعه به نام "قلعه بالا و قلعه پایین"است كه هر یك مالكان خاص خود را داشته، آن هم با ده‌ها رعیت و كشاورزی كه در آن زندگی می‌كردند.

كشاورزان و رعیت‌هایی در سال‌های دور در اراضی مالكانی از خاندان قاجار همچون "دكتر مهدی یمین، عباسعلی یمین، ابی‌سلطنه و خبی‌سلطنه "، كشاورزی می‌كردند و به كاشت و جمع‌آوری محصولاتی چون گندم، جو، گوجه، پنبه، چغندرقند و یونجه مشغول بودند.به واسطه كار روی زمین‌ها، مالكان مقداری از آن را برای امرار معاش خود برداشته و داخل قلعه‌ها، درون خانه‌های كوچك و خشتی دالانی شكل با سقفی منحنی و دایره‌ای شكل، نگهداری می‌كردند. بسیاری از این كشاورزان پس از خرید مقداری از این اراضی توسط فردی به نام "جلال اردكانی" برای او كار كردند. كودكان این روستا هم‌اكنون در مدارس ابتدایی و راهنمایی پسرانه ابوذر و ابتدایی و راهنمایی دخترانه حضرت زینب كبری (س) مشغول به تحصیلند، البته به‌غیر از بچه‌های ده، بچه‌های روستاهای مجاور از این مدارس استفاده می‌كنند. "سعید باشی"، دبیر دروس قرآن، دینی، عربی و پرورشی مدرسه ابوذر به‌وجود چاله‌ها و ترك‌های متعدد آسفالت حیاط مدرسه، چهره نازیبا و رنگ‌های از بین رفته دیوار كلاس‌ها، چاه بزرگ و پر شده واقع در محوطه، مشكلات گرمایشی و سرمایشی، فقدان مسائل بهداشتی، نبود گاز، كتابخانه، وسایل ورزشی، كارگاه و مسائلی از این دست را بعنوان معضلات این مدارس نام می‌برد. وی به بی‌توجهی اولیا در زمینه تحصیل دانش‌آموزان آن هم به‌دلیل فقر مالی آنان اشاره و از افزایش ترك تحصیل دانش‌آموزان گلایه‌مند است. باشی، تعداد دانش‌آموزان مدرسه دو شیفته ابوذر را ‪ ۸۰‬نفر عنوان می‌كند و در ادامه به فعالیت پنج كلاس ابتدایی و سه كلاس راهنمایی اشاره می‌كند.