نقد پذیری

خطا و اشتباه جزء جدانشدنی از انسان است نمی شود کسی را در دنیا یافت که تمام کارهایش صحیح باشد و بری از خطا و اشتباه باشد یکی از علل تصادفات جاده ای اشتباهات و خطاهای رانندگان است

خطا و اشتباه جزء جدانشدنی از انسان است. نمی‌شود کسی را در دنیا یافت که تمام کارهایش صحیح باشد و بری از خطا و اشتباه باشد. یکی از علل تصادفات جاده‌ای اشتباهات و خطاهای رانندگان است. چه‌بسا راننده‌ای که عمری تجربه رانندگی دارد و در این کار متبحر است اما در یک لحظه به دلیل خطایی جان خود و دیگران را می‌گیرد.

تنها پیامبر و فرزندان پاک سرشتش به دلیل اتصال مستقیم به منبع فیض الهی هستند که بری از خطا و اشتباه می‌باشند. یک انسان هر چند پاک و وارسته و خداجو و خداترس باشد بی‌شک از او خطا و اشتباه سر می‌زند. خطا و اشتباه ربطی به ایمان و زهد و تقوا ندارد که بگوییم چون فلانی عارف کاملی است بنابر این تمام کارهایش صحیح و حق است. حال که دانستیم همه ما در زندگیمان دچار اشتباه و خطا می‌شویم باید کاری کرد که تا آن جا که امکان دارد از خطا هایمان کاسته شود. بهترین راه برای کاستن از خطاها، داشتن دوستانی است که اشتباهات ما را به ما گوشزد کنند.

یکی از صفات مومنین، بیان اشتباهات همدیگر است. پیامبر صلی الله علیه و آله در این باره می‌فرمایند: المومن مرآة المومن والمومن اخو المومن یحوطه من ورائه. مومن آیینه مومن است.

مومن برادر مومن است و از پشت سر مراقب اوست .(۱) کار آیینه بیان زشتی‌ها و کاستی‌ها ظاهر ما به ماست. پس از دیدن و آگاهی از آن کاستی هاست که به فکر برطرف نمودن آن‌ها می‌افتیم. اگر آیینه نباشد و ما نتوانیم کاستی‌های خود را ببینیم و برطرف کنیم. وظیفه مومنین و دوستانمان نقد کردن رفتار و کردار و گفتار ماست تا با دانستن خطاهایمان به بر طرف نمودن آن‌ها اقدام کنیم. وظیفه ما هم ایجاد روحیه نقدپذیری در خود است. بسیاری گمان می‌کنند دوست خوب دوستی است که همواره به تعریف و تمجید از ما بپردازد و هرگز خطاها و کاستی‌های ما را به ما بیان نیاورد. روزی آقایی به من گفت: همسر من بسیار خوب است چرا که من هر کاری که بکنم کاری به کار من ندارد! بدترین دوستان و همسران و خویشان و زیر دستان کسانی هستند که هرگز خطاهای ما را به ما بیان نمی‌کنند. این‌ها یا دوستان کم‌خردند یا دشمنان مکار. یکی از مشکلات مدیران، نداشتن زیر دستانی است که عیوب و کاستی هایشان را به آنان بیان کند.

در گرد برخی مدیران انسان‌های تملق گو، فراوان یافت می‌شوند.

کسانی که اجازه نمی‌دهند آن مدیر پی به اشتباهاتش ببرد تا بتواند جلوی ضرر و زیان بیشتر را بگیرد و آن مدیر زمانی به خود می‌آید که کار از کار گذشته است و به دلیل زیان‌های وارد شده به جامعه و مردم هم سمت خود را از دست می‌دهد و هم آبروی خویش را. نکته مهم در این میان چگونه نقد کردن است که روحیه نقدپذیری در ما پایین است اما روش نقد کردن را هم بسیاری از ما نمی‌دانند. برخی گمان می‌کنند، نقد کردن شخصی یعنی آبرو و عزت و شرف او را لکه دار کردن و در میان دیگران او را خوار کردن است. برای نقد کردن باید این سه شرط رعایت شود:

۱- زبان شیرین: اذهبا الی فرعون انه طغی * فقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی. بسوی فرعون بروید که طغیان کرده است اما به نرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکر شود، یا (از خدا) بترسد! (۲) بی‌شک نه ما از حضرت موسی علیه السلام بهتر و برتریم و نه طرف مقابل ما از فرعون بدتر. آفریدگار مهربان به کلیم الله دستور می‌دهد که در هنگام بیان کاستی‌ها و خطاها و اشتباهات فرعون به او، از زبان شیرین و قول لین استفاده کن. هیچ کس از کلام تلخ و بی‌ادبانه خوشش نمی‌آید. اگر کسی را که می‌خواهیم نقد کنیم با بی‌حرمتی و بی‌ادبانه با وی سخن گوییم او اگر چه کلام ما را حق بیابد هرگز حاضر به پذیرش آن نخواهد بود.

۲- اول محاسن را بعد معایب: در بدترین انسان‌ها هم محاسنی یافت می‌شود. آن مدیری را که می‌خواهیم نقد کنیم، بی‌شک محاسن و خوبی‌ها بسیاری دارد. عدل و انصاف حکم می‌کند پیش از بیان ضعف و کاستی‌ها و اشتباهات از محاسن و خوبی‌های او یاد کنیم. و از وی به خاطر این محاسن و خوبی‌ها سپاسگزاری نماییم و پس از آن با قول لین به بیان خطا هایش بپردازیم.

۳- رعایت انصاف: در هنگام بیان خطاها جانب عدل و انصاف را بنماییم. و در سخن گفتن و بیان خطاها بی‌انصافی به خرج ندهیم. خطاها و اشتباهات را آن چنانکه هست بیان داریم و از پر رنگ کردن و بیشتر جلوه دادن آن پرهیز نماییم.

مهدی صدری

منابع در دفتر روزنامه موجود است