چرخی که همچنان می لنگد

نگاهی به وضعیت اکران در ایران

بحث اکران در سینمای ایران از دیرباز با فراز و نشیب هایی همراه بوده به گونه ای که بسیاری از تهیه کنندگان و کارگردانان از زمان اکران و مدت زمانی که فیلم هایشان بر روی پرده قرار دارد هیچگاه راضی نبوده و همواره معتقدند عده ای با در اختیار داشتن اهرم های اکران و تیم های رفاقتی، بازار اکران را در دست گرفته و همچون یک مافیا عمل می کنند به طوری که با ایما» و اشاره، سقوط یا فروش فیلم ها را میدان داری می کنند. این گروه با در اختیار داشتن سینما و سینمادار به آن فیلم هایی که خودشان بخواهند اکران خوب می دهند و برای آنها کف فروش تازه ای تعریف می کنند در حالی که همین گروه باقدرتی که در اختیار دارندمی توانند فیلم هایی را که حتی از فروش بالا یی برخوردارند را از پرده سینما به پایین کشیده به گونه ای که آب از آب تکان نخورد و صدای اعتراضی هم شنیده نشود.

اگرچه معاونت سینمایی وقت برای ساماندهی به وضعیت آشفته اکران به دنبال اجرایی کردن جدول اکران بود اما در آخرین روزهایی که همه سینماگران منتظر رونمایی از این جدول بودند این کار به دلیل برخی از مصلحتها به تعویق افتاد تا زمان دیگری اجرایی شود هرچند که برخی از سینماگران و تهیه کنندگان نیز با ورود مستقیم دولت به چرخه اکران موافق نبودند و مکانیسم آن را دولتی نمی دانند. معمولا ورود دولت بر موضوع اکران آنگاه محقق خواهد شد که سینمای ما کاملا دولتی باشد و آن وقت است که دولت با امر و نهی می تواند از جایگاه دولتی خویش قدرت نمایی کند نه اینکه سینما در دستان بخش خصوصی است و اندک فیلم هایی با حمایت مالی دولت ساخته می شود.

به هر حال سینمای ایران در همه زمینه ها که بنگرید بیمار است و بیماری آن درخروجی فیلم ها که همان بحث اکران است دو چندان است، سینما صنعت گرانی است و گرانی آن نیز روزبه روز افزایش می یابد و اگر تهیه کننده در چرخه درست اکران نتواند به سود خود برسد لا جرم کلید فیلم های بعدی هیچگاه زده نخواهد شد، چه بسیار تهیه کنندگانی که با جمعآوری تمام سرمایه های خود دل در گرو ساخت فیلمی داده اند تا در فصل اکران به بازدهی برسند و چه بسیار افرادی که با ورود خود به حاشیه و متن اکران، مانع فروش این فیلم ها شده و تهیه کنندگان را به خاک سیاه نشانده و آنها راهی زندان یا بیمارستان کرده اند.

اکران; موضوع حل نشدنی نیست به شرطی که همه طرفای این بحث تحمل یکدیگر را پشت یک میز برای شنیدن سخنان منطقی داشته باشند.

یکی از کارگردانان سینمای ایران با تاکید بر مشکلا ت و معضلا ت اکران و با اشاره به بحث جدول اکران در گفت وگو با مردم سالا ری معتقد است بحث جدول اکران یک بحث انحرافی بود که به هیچ وجه زمینه اجرایی نداشته است.

علیرضا رئیسیان ادامه داد: در دهه ۶۰ که دولت در بحث اکران وارد شد خودش متولی امر سینما بود به گونه ای که بیش از نیمی از بودجه فیلم را متقبل می شد و به همین منظور نیز جدول اکران را خودش طراحی می کرد و اگر طبق جدول، فیلمی دچار ضرر و زیان می شد دولت خودش ضررهای تهیه کننده را جبران می کرد درحالی که آن شرایط دیگر محقق شدنی نیست و نخواهد بود.

وی اضافه کرد: نمی شود که بخش خصوصی یا نیمه دولتی وارد عرصه تولید فیلم شود اما دولت بخواهد برای سرمایه آنها تصمیم گیری نماید این کار غیر قابل اجراست و شاید به همین دلیل بحث جدول اکران به تعویق افتاده است.

وی با تاکید بر معضلا ت اکران تصریح کرد:قطعا سینمای ایران دچار مشکلا ت و معضلا ت اکران است به گونه ای که فیلم های یک ژانر با همدیگر اکران می شوند یا فیلم های تجاری بلا فاصله بعد از تولید به اکران می رسند لذا سینمای ایران از دیرباز گریبانگیر بحث اکران بوده و هست و راه حل های مختلفی نیز برای برون رفت از این موضوع پیشنهاد شده است اما بنده معتقدم اگر دولت می خواهد در بحث اکران ورود پیدا کند باید این کار را در مرحله پروانه نمایش انجام دهد و به گونه ای پروانه نمایش ها را صادر کند که فیلم های یک ژانر با همدیگر اکران نشوند.

کارگردان فیلم «چهل سالگی» اظهار داشت: اگر قرار است آرایش اکران تغییر کند باید آرایش تولیدات سینمایی ایران نیز دچار تغییر شود به عبارت دیگر نمی شود که سه چهارم تولیدات ما مجموعه کارهای تجاری و سوپر تجاری باشد و بقیه آن دولتی یا خصوصی باشد لذا تا آرایش تولید ایجاد نشود این موضوع حل نخواهد شد رئیسیان با بیان این که اما ما خواستار آرایش اکران باشیم لذا تا آرایش تولید ساماندهی نشود این موضوع حل نخواهد شد.

به گفته رئیسیان باید سفارش ساخت فیلم از مخاطب به تولید بیاید نه از سینما دار به حوزه تولید.

وی ادامه داد: اگر سفارش تولید فیلم از سوی مخاطب واقعی به حوزه تولید برسد آن وقت می شود از طریق آرایش در تولید;آرایش در اکران را نیز تنظیم کرد.

● فیلمی که در حال فروش است نباید از اکران برداشته شود

احمدرضا معتمدی یکی دیگر از کارگردانان سینمای ایران در گفت وگو با خبرنگار ما گفت:

برای من هنوز مشخص نشده است که معیارهای اکران را چه کسانی و براساس چه اهدافی تعیین می کنند؟

وی ادامه داد: من در جریان ریز اکران نیستم اما فیلم های من هیچگاه نتواسته است اکران خوب بگیرد به عنوان نمونه فیلم «زشت و زیبا» که انتخاب پنجم تماشاگران در سال ۷۷بود نتوانست در سال بعد اکران بگیرد و سال بعد از آن که اکران گرفت فقط در ۱۰ روز اسفند آن هم در یک سینما اکران شد که آن هم باز با تلا ش های خود من محقق شد. لذا اگر قرار است یک فیلم فرهنگی و هنری که چندین سال برای تولید آن زحمت کشیده می شود دچار چنین وضعیت های نابهنجاری شود جز تاسف چیزی دیگری نمی شود گفت. معتمدی با اشاره به فیلم دیگر خود به نام «دیوانه ای از قفس پرید» گفت: این فیلم نیز انتخاب اول تماشاگران در سال ۸۱ بود و بسیاری از شیشه های سینماها از هجوم تماشاگران برای دیدن این فیلم، شکسته شد، اما همین فیلم که مردم برای دیدن آن از اول صبح جلوی سینماها صف می کشیدند بعد از چهار یا پنج هفته و با وجود فروش قریب به ۲۰۰ میلیون تومان از اکران برداشته شد در حالی که هنوز جا برای فروش داشت.

واقعا من نمی دانم معیارهای اکران چیست و چه افرادی اکران و مدت زمان آن را تعیین می کنند؟ وی اضافه کرد: درحالی که فیلم های قبل و بعد از فیلم «دیوانه ای از قفس پرید» فروش کمتری داشتند اما این فیلم ها زمان طولا نی تری از فیلم من بر روی اکران بودند و هنوز که هنوز است این ابهام برای من حل نشده است. برای من جای سوال است که چرا با وجودی که فیلم دیوانه ای از قفس پرید دوبرابر فیلم های دیگر فروش داشت از دایره اکران خارج شد.

کارگردان فیلم «قاعده بازی» اظهار داشت: من معتقد نیستم فیلمی که نمی فروشد و مورد توجه تماشاگر نیست- حتی اگر فیلم فرهنگی باشد- حتما باید اکران طولا نی مدت داشته باشد اما بر این باورم فیلمی که مخاطب دارد و در حال فروش است باید اجازه ادامه اکران داشته باشد.

معتمدی با بیان این که نباید سینما گران ما فقط به فکر جذب مخاطب خاص باشند ادامه داد: من خودم در تمام فیلم هایی که ساختم سعی کردم علا وه بر مخاطب خاص، مخاطب عام را نیز در نظر داشته باشم. این کارگردان سینمای ایران یادآور شد: متاسفانه بازگشت سرمایه در فیلم های فرهنگی با توجه به معضلا ت اکران امر بسیار سختی است و این درحالی است که قیمت بازیگران نیز روز به روز افزایش دارد.

● جای خالی عدالت درحوزه اکران

یک تهیه کننده با سابقه سینمای ایران با تاکید بر حضور مافیای اکران گفت: طی سال گذشته سه فیلم از بنده اکران شد که متاسفانه هر سه فیلم دچار مشکل اکران بوده است.

سعید سعدی در گفتگو با خبرنگار ما افزود: با وجودی که فیلم های من درحال فروش بودند اما این فیلم ها از اکران خارج شدند.

تهیه کننده فیلم «کیفر» مشکلا ت حوزه اکران را در نبود سیاست مدون در بخش توزیع اعلا م کرد و ادامه داد: متاسفانه نظارت و کنترل دقیقی در حوزه اکران وجود ندارد وتصمیم گیری در این بخش در دستان افراد مختلفی است که این افراد با بده بستان هایی که با همدیگر دارند سیاست پخش را تعیین می کنند و آنها هستند که تصمیم می گیرند چه فیلمی اکران شود یا با چه فیلمی قرار داد پخش منعقد گردد و به عبارت دیگر تنها یکسری دفاتر دچار خاص از امتیازهای ویژه برخوردار هستند و افرادی که می خواهند مستقل باشند از سوی این دفاتر دچار ضرر و زیان می شوند.

وی با اشاره به طرح جدول اکران که قرار بود از سوی نظارت و ارزشیابی اجرایی شود اظهار داشت: اگر این طرح از ضمانت اجرایی برخوردار بود شاید طرح خوبی بود اما بعید می دانم با توجه به اینکه ما با کمبود سینما در سراسر کشور مواجه هستیم و سینماهای خوبی هم برای مخاطب در اختیار نداریم این طرح می توانست کار ساز باشد. تهیه کننده فیلم «تردید» با بیان این که بهترین راهکار برای ساماندهی بحث اکران «عدالت» در اکران خواهد بود یادآور شد: دولت در تعامل با بخش خصوصی خواهد توانست مشکلا ت اکران را حل نماید اما به شرطی که منافع همه در این تعامل دیده شود. سعدی اضافه کرد: وقتی قدرت اکران در دستان چند دفتر پخش باشد آنها فیلم های بیشتری را اکران خواهند کرد لذا فرصت برای اکران فیلم هایی که با آن دفتر قرار داد نبسته اند یا آن دفاتر روی خوش به این فیلم ها نشان نداده اند از بین خواهد رفت و این فیلم ها به ناچار به نمایش خانگی روی خواهند آورد.

تهیه کننده فیلم «در میان ابرها» افق اکران سینمای ایران را تیره و غبارآلود توصیف کرد و افزود: با مشکلا ت عدیده ای که در حوزه اکران و توزیع فیلم ها وجود دارد نمی توان آینده روشنی را در بحث اکران انتظار داشت اما امیدواریم به زودی شاهد ساماندهی موضوع اکران برای همیشه باشیم چرا که معضلا ت اکران تاثیر منفی بر تولید و ساخت فیلم ها خواهد گذاشت و علا وه بر اینکه بازگشت سرمایه را میسر نمی سازد، تهیه کنندگان را به سوی ساخت فیلم های سخیف و نازل سوق می دهد.

و اما یک تهیه کننده پیشکسوت سینما نیز معتقد است که سینمای ایران از بی برنامگی رنج می برد.

حبیب الله کاسه ساز گفت: بی برنامگی و سردرگمی در بحث اکران فیلم در سینمای کشور تا آنجا است که کارگردان ها پس از تهیه فیلم خود از زمان نمایش عمومی آن بی خبر هستند.

وی اضافه کرد: باید با برنامه ریزی درست و اصولی این ضعف بسیار مهم سینمای کشور برطرف شود زیرا این ضعف تا حدی است که اگر از مدیران مرتبط زمان اکران فیلم خاصی را بپرسید آنها از پاسخ دادن به این سوال عاجز خواهند بود و این موضوع برای سینمای کشور بسیار نامطلوب است.

تهیه کننده فیلم اخراجی ها با اشاره به سیستم پخش فیلم درسینمای ایران افزود: سیستم پخش فیلم در سینمای کشور بیمار است و از شیوه اصولی و مشخصی برخوردار نیست و یک تهیه کننده از زمان و نحوه اکران فیلم خود بی خبر است و این موضوع به ضعف سینمای کشور آسیب وارد می کند.

وی تصریح کرد: به منظور رفع مشکلا ت اکران در سینمای ایران پیشنهادی با موضوع انجام قرعه کشی برای فیلم های در نوبت اکران دادم که براساس آن، آثاری که در نوبت اکران سال آینده هستند در پایان سال قبل در قرعه کشی نوبت اکران شان مشخص می شود و کارگردان می توانست برای ادامه سال جاری خود برنامه ریزی کند البته این پیشنهاد مورد موافقت قرار نگرفت و بی نتیجه ماند.

کاسه ساز در خصوص انتخاب فیلم های اکران توسط سینما داران نیز یادآور شد: به دنبال سیاست های نادرست سال های گذشته نهادهای متولی امر سینما در کشور، سینما داران، جایگاه شورای صنفی و معاونت سینمایی را در انتخاب فیلم برای اکران در سینما گرفته اند که این موضوع ناخوشایند است. به اعتقاد وی یکی از برنامه های اصلی معاونت سینمایی باید یافتن راهکارهای مناسب به منظور رفع مشکل مدیریت اکران فیلم در سینمای کشور باشد در غیر این صورت سینمای کشور در این بخش خسارت های فراوانی را متحمل خواهد شد.

وی گفت: دولت و مدیریت سنیما باید به فکر اصلا ح و مدیریت نحوه اکران فیلم ها و ساماندهی وضعیت سالن های سینما در کشور باشند زیرا سالن های سینما نسبت به پیش از انقلا ب اسلا می با ۳۰ درصد افت روبه رو شده و تعداد سالن های سینما از ۴۷۰ سالن به چیزی حدود ۲۷۰ سالن کاهش یافته است.

کاسه ساز خاطر نشان کرد: براساس مصوبه هیات وزیران، دولت موظف به نظارت به سینمای کشور است و نمی توان این قانون را نادیده گرفت زیرا از ابتدای شکل گیری سینما در ایران تا به امروز این امر وجود داشته ا ست.

وی ادامه داد: روند نظارت بر سینما از ارایه مجوز ساخت فیلم آغاز می شود زمانی که در این مرحله فیلم نامه مورد نظر خوب و مناسب ارزیابی شود کنار گذاشته می شود و این عمل را می توان به معنی واقعی کلمه نظارت دانست اما در شرایط دیگر اگر صبر کنیم تا فیلمی تولید شود و سپس به آن مجوز اکران عمومی ندهیم این رفتار بر ضد سینمای کشور محسوب خواهد شد.

کاسه ساز تاکید کرد: در صورت وجود نظارت صحیح و اصولی بر سینمای ایران، اطمینان لا زم در میان تهیه کنندگان وکارگردانان ایجاد می شود البته به بخش قابل توجهی از کارگردان ها اطمینان لا زم را داریم و آنها نیز نسبت به نظارت به سینمای ایران نظر مثبتی دارند.

وی در عین حال تصریح کرد: نحوه مدیریت اکران فیلم ها در سینمای کشور در حال حاضر اگر چه مناسب نیست اما نمی توان آن را متعلق به معاونت سینمایی جدید دانست زیرا فیلم هایی که در حال حاضر اکران می شوند توسط معاونت سینمایی دوره قبل برنامه ریزی شده است.

وی اضافه کرد: نحوه عملکرد مدیریت جدید اکران در سینمای کشور را باید در جشنواره فیلم فجر سال آینده و در فیلم هایی که در آینده پروانه اکران می گیرند مشاهده کرد.

نویسنده : مجید کیمیا