کودکانمان را از یاد نبریم

دنیای امروزمان ساخته شده دست پدرها و مادرانی است که بخوبی به وظایف خود در قبال تربیت نسل حاضر آگاه بوده اند و همواره تلاش می کردند تا با محبت و نوازش تربیت صحیحی را اعمال کنند اما سوال اینجاست که آیا می توان به روش پدر و مادران دیروز, کودکان امروز را پرورش داد و باز هم امیدوار بود که آینده ای روشن خواهند داشت

با نگاهی به وضعیت کودکان و توان به ضرورت توجه ویژه به روز جهانی کودک و پرداختن به حقوق کودک پی برد، حقوقی که در میان انبوه کارهای روزمره انسان امروز به فراموشی سپرده شده و مردان و زنان امروز از یاد برده اند که تنها سپری کردن دوران کودکی با تربیت صحیح و محیط سالم است که می تواند آینده و جامعه ای روشن را بسازد، آینده ای که در آن هم باید همواره به یاد کودکان بود.

در دنیای پر تلاطم امروز که سیاست و اقتصاد دو اهرم اساسی برای نابودی کشور ها و زندگی مردمان محسوب می شوند که در قالب فرهنگ نوین هر روزه کودکان را مورد هجوم آموزه هایی غربی در قالب فیلم ها و کارتن ها در رسانه های جمعی و با هدف ایجاد ذهنیت خاص و تاثیر گذاری بر روی تربیت انسان های جوامع کهن با فرهنگ غنی قرار می دهد و عدم شناخت درست والدین از تاثیراتی که کودکان غیر مستقیم از محیط دریافت می کنند و همچنین رفتارهای کنترل نشده والدین، می تواند کودکان امروز را جوانانی خشونت طلب، انتقاد گریز و ناسازگار با اجتماع بار بیاورد.

تمامی کودکان، انسانی با استعداد برقراری برخی تمایزات ادراکی و پاسخ به آنها متولد می شوند. پیش تر تصور می شد که کودک غرق در انبوهی احساسات است که نباید در سنین خیلی پایین به تربیت آن توجه ویژه ای نشان داد اما بعدها روانشناسان اثبات کردند که خاطره اولین لبخند پدر و یا مادر تا همیشه در ذهن ناخودآگاه کودک باقی می ماند، از این رو می توان کودکان طلاق، کودکان محروم از مادر و کودکان خیابانی را کودکانی دانست که به دلیل خودخواهی و زیاده خواهی بزرگسالان و بی توجهی آنان به درک بالای کودکان از اتفاقات و احساسات پیرامون، مورد هجوم بی مهری هایی قرار می گیرند که قلب کوچکشان را به درد می آورد، و می توان به جرئت اذعان داشت هیچ کودکی نمی تواند بدون سال های مراقبت و حمایت پدر و مادر یا سایر عوامل مراقبت رشد درست و صحیح اجتماعی داشته باشد زیرا همواره از نوازش و دلبستگی های اولیه دور بوده و پس از ورود به دوران جوانی و بزرگسالی از لحاظ رشد عاطفی و اجتماعی دچار مشکل خواهد شد، بخصوص رابطه بین مادر و کودک که در طی مراحل نخستین زندگی کودک دارای اهمیت بسیار زیاد اس.تحقیقات نشان می دهد اگر این رابطه به هر دلیلی آسیب ببیند، نتایج وخیمی می تواند به بار بیاید و ممکن است از آشفتگی های وخیم شخصیتی رنج ببرد.

تا آغاز قرن بیستم، در بریتانیا و بیشتر کشورهای دیگر غربی، کودکان در سنی که اکنون خیلی زود به نظر می رسد به کار گمارده می شدند. در واقع در دنیای امروز کشورهای زیادی هستند که در آنها کودکان خردسال به کار تمام وقت و اغلب در شرایطی توان فرسا، اشتغال دارند( به عنوان مثال، کار در معادن ذغال سنگ). این اندیشه که کودکان حقوق مشخصی دارند و استفاده از کار کودک از نظر اخلاقی زننده است، پدیده ای بود که بعد ها ظهور کرد.

کودکان کار، کودکانی هستند که بخاطر فقر خانواده و یا نبودن پدر یا مادر و یا هر دو در دسته هایی قرار می گیرند که آنها را به انجام کار های وادار کرده و با استثمار توان اندک آنها، آینده خود را تامین می کنند، کودکان کار، کودکانی هستند که اگر بتوانند از زیر بار فشار خرد کننده کارهای سنگین جان سالم به در ببرند، معمولا افرادی خواهند بود که در بزرگسالی سطح توقعاتشان از جامعه بسیار بالا است و میل خاصی به تخریب اماکن عمومی و تمسخر و آزار افرادی دارند که از نظر ایشان افراد بی درد هستند.

کودکانی هم که مورد آزار و اذیت جنسی قرار می گیرند، را می توان جز جدی ترین مشکلاتی نام برد که جوامع امروز دچار آن هستند، استفاده جنسی از کودکان باعث به وجود آمدن حس حقارت و انتقام جویی در کودکانی می شود که گاها نمی توانند خوب و بد را از یکدیگر تمیز دهندو در بزرگسالی و مواجه با کودکان، گذشته خود را از دست رفته و نابود شده می بینند و تعداد بیشتری از کودکان اطراف خود را مورد آزار قرار دهند که نمونه آن را می توان هر روز در صفحه حوادث روزنامه ها شاهد بود.

● دنیای امروز و عجوبه های کوچک

دنیای امروزمان ساخته شده دست پدرها و مادرانی است که بخوبی به وظایف خود در قبال تربیت نسل حاضر آگاه بوده اند و همواره تلاش می کردند تا با محبت و نوازش تربیت صحیحی را اعمال کنند اما سوال اینجاست که آیا می توان به روش پدر و مادران دیروز، کودکان امروز را پرورش داد و باز هم امیدوار بود که آینده ای روشن خواهند داشت؟

شکی نیست که درک و احساسات کودکان امروز با گذشته متفاوت است، امروزه خانواده ها با کودکان باهوشی روبرو هستند که در دوره های ابتدایی مدرسه به بلوغ فکری می رسند و با درک محیط اطراف خود سعی در شبیه سازی شخصیت خود با شخصیت والدین و یا بزرگسالانی دارند که در محیط اجتماعی آنان رفت و آمد می کنند و بسیاری والدین نمی دانند چگونه باید با این عجوبه های کوچک رفتار کنند، کودکانی که به راحتی با حرکت و یا صحبت می توانند اطرافیان خود را از این همه درک بالا شگفت زده کنند.

با توجه به تغییر و تحولات در یک قرن گذشته و اجحاف کامل افراد به حق و حقوق خود، قرار دادن روزی به نام روز جهانی کودک، باعث خواهد شد تا بزرگسالان بدانند که در صورت کوچکترین تخطی در زمینه رفتار و تربیت کودکان با آنها برخورد حقوقی و قضایی می شود و قرار دادن روزی به نام روز جهانی کودک، یکی از نماد هایی است که به انسان متمدن امروز یادآوری می کند که کودکان حق زندگی دارند، زندگی به همراه استفاده از تمامی امکانات رفاهی و بهداشتی و همچنین حق دارند تا در آغوش گرم پدر و مادر دوران نا توانی خود را سپری کنند.

کمسیون حقوق بشر اسلامی با انتشار بیانیه‌ای روز جهانی کودک را فرصت مناسبی برای بازنگری در مساله رعایت حقوق کودکان در جامعه بشری می داند و می گوید: «روز جهانی کودک بر گل‌های معطر جامعه انسانی مبارک باد بر فرشته‌های کوچکی که ارمغان زیبای آنها برای جامعه بشری، پاکی، معصومیت، لطافت و نورانیت فطری است و هیچ آلایشی را در وجوود آنها نمی‌توان یافت، همواره پرسشگرند تا لوح جان را به آگاهی مزین سازند، همه را خوب می‌بینند و با لبخندی ساده جذب مخاطب می‌شوند از خشونت و تندی گریزانند و همواره صلح و دوستی را برای همه می‌خواهند.

روز جهانی کودک بر همه پدر و مادهایی که قدر این گلهای معطر جامعه انسانی و آینده سازان جامعه بشری را می‌دانند و نیازهای مادی و معنوی آنان را به خوبی پاسخگو هستند گرامی باد. و گرامی باد بر هر جامعه‌ای که دغدغه پیشبرد حقوق کودک و رفعه موانع رشد و تکامل آنها را دارد و برای این هدف متعالی تلاش می‌کند.

روز جهانی کودک بهانه‌ای است تا دوباره به این زیبایی‌های پیرامونی خود تامل و بررسی کنیم که در محیط خانواده، جامعه محلی، ملی و جهانی برای کودکان چه کرده‌ایم و آیا روند درستی را طی می‌کنیم یا اینکه در غفلت مانده یا به کندی حرکت می‌کنیم؟ فرصت دوباره‌ای است تا مرور کنیم که از سال گذشته تا به حال کدام موانع و مشکلات رشد کودکان را برطرف ساختیم و به چه موفقیت‌هایی نائل آمدیم؟ مجالی است تا اندیشه کنیم که چقدر توانستیم از زیبایی‌های روحی کودکان را در جریان زندگی عمومی خود جاری سازم: پرسشگری برای ارتقاء آگاهی، مهربانی، گذشت، پرهیز از خشونت و ده‌ها خصیصه زیبای دیگر.

روز جهانی کودک فرصتی است تا بار دیگر به عنوان شهروندانی معتقد به ادیان الهی به آموزه‌های دینی خود رجوع کنیم و از منظر اعتقادی نیز خود را بسنجیم که چه نسبتی بین عمل ما و آن آموزه‌های آسمانی وجود دارد به عنوان مثال مسلمانان می‌توانند به کتاب آسمانی خود رجوع کنند تا دوباره یادآوری شود که اسلام چه دستوراتی برای عدم تکرار بی‌رحمی‌ها و ظلم‌های موجود نسبت به کودکان در قبل از اسلام ارایه کرده است، می‌توانند به سیره پیامبر اسلام (ص) رجوع کنند که چه دستورات و رویه عملی را نسبت به کودکان توصیه کرده‌اند. وقتی می‌فرمایند "به کودکان خود محبت کنید و نسبت به آنها ترحم کنید، وقتی به آنها وعده دادید وفا کنید زیرا آنها جز اینکه شما را روزی‌دهنده خود می‌بینید تصور دیگری ندارند" در بیانی ساده بهترین دستورالعمل‌ها را فرارویمان قرار می‌دهد. وقتی امام سجاد (ع) در بیان حقوق انسانی، حق فرزند بر پدر و مادر و حق پدر و مادر بر فرزند را به نحو مستقل تبیین می‌کنند و از منظر دینی و عبادی تاکید می‌کنند که بدانید عمل شما درباره کودک عمل کسی است که احساب به کودکان پاداش، و مسامحه و بدی نسبت به آنان عقوبت خواهد داشت به روشنی این دستور العمل را در اختیارمان قرار می‌دهد که همه ما در قبال کودکان مسوولیم و باید در پیشگاه الهی پاسخگو باشیم و از منظر دینی کسی نمی‌تواند ادعا کند که فرزند خودم است به هر نحو که دلم بخواهد با او رفتار می‌کنم همچنین نظام حقوقی و مدیریتی جامعه نیز نمی‌تواند کوچکترین اهمال و کوتاهی خود در رعایت حقوق کودکان را نادیده بگیرد.

روز جهانی کودک فرصتی است تا از منظر حقوقی نیز به محیط اطراف خود از خانواده گرفته تا مدرسه، جامعه در سطوح محلی، ملی و جهانی بنگریم و به ارزیابی نشینیم که چه تعهداتی بر عهده ماست و تا چه حد آنها را رعایت کرده‌ایم. آیا می‌دانیم که برای پیشبرد حقوق کودک امروزه در سراسر جهان، پیمان‌نامه حقوق کودک و پروتکل‌های الحاقی آن، چند مقاوله نامه سازمان بین المللی کار، مصوبات مختلف یونسکو، بهداشت جهانی، فائو، صندوق جمعیت ملل متحد، اهداف توسعه هزاره و اسناد متعدد دیگر از جمله میثاق حقوق کودک در اسلام مصوب سازمان کنفرانس اسلامی در اختیارمان قرار دارد؟ آیا گزارشات جهانی در مورد رعایت معیارهای مذکور در اسناد یاد شده را مطالعه کرده‌ایم که بهتر مطلع شویم بشریت امروز با چه اقداماتی حقوق کودکان را آسیب می‌رساند و مظاهر مختلف خشونت در جهان امروز چه مواردی هستند؟ آیا آمارهای فروش سلاح، قاچاق و استثمار کودکان، کار اجباری و طاقت فرسا، نحوه توزیع منابع غذایی و بهداشتی، وضعیت خانواده در جهان امروز را مورد تامل قرار داده‌ایم و اندیشیده‌ایم که چه فرایندهای ویرانگری علیه وضعیت فعلی کودکان و آینده جامعه بشری تثبیت شده است و در حال جریان است؟ در سطح ملی آیا قوانین مربوط به مسوولیت کیفری کودک، حمایت در برابر خشونت،کودکان بی سرپرست، کودکان کار، نظام آموزشی و تربیتی کودک و ده‌ها محور دیگر مربوط را مورد تامل قرار داده‌ایم که بتوانیم نسبت به سال قبل گزارش قابل قبولی از پیشرفت‌ها ارائه کنیم؟

امسال را یونیسف به عنوان بخش تخصصی ملل متحد در مقوله کودکان، دنیای شایسته کودکان، دنیای بدون خشونت نامیده است. روز جهانی کودک بهانه‌ای است که در همین شعار نیز تامل کنیم. ریشه‌های خشونت در خانواده، در جامعه محلی، ملی و جهانی را شناسایی کنیم و بررسی کنیم که چه فرایندهایی مستقیم یا غیر مستقیم تولید خشونت می‌کنند و نه تنها کودکان بلکه زیست بشری را با مخاطره روبرو می‌سازند.

کمیسیون حقوق بشر اسلامی ایران ضمن بزرگداشت این روز و یادآوری اینکه تحولات مثبت و منفی حقوقی را در طول سال رصد کرده و ارزیابی‌های دقیقی در این زمینه دارد که در جای خود مورد بهره برداری و پیگیری قرار می‌گیرد، یادآوری می‌کند که چه در سطح ملی و چه در سطح جهانی هنوز تا نقطه نسبی قابل قبول در حیطه حقوق کودک فاصله جدی داریم و تلاش و تکاپوی جدی لازم است تا محیطی بدور از خشونت و توام با صلح و دوستی نه فقط برای کودکان که برای کل جامعه بشری داشته باشیم. به امید دقت و تفکر بیشتر هر یک از ما حداقل در پرسش‌های یاد شده و تلاش روزافزون برای ارتقاء حقوق کودک امروز و آینده ساز جامعه بشری در آتیه و به امید دنیایی که به دور از جنگ و هیاهو همه کودکان در آن با آرامش و خوشبختی زندگی کنند و همه با هم سرود صلح و دوستی سر داده و یک صدا یادآور شویم که ما انسانیم، امانت دار الهی، صاحب کرامت ذاتی و مستعد به عالیترین پیشرفت‌های دنیوی و اخروی، آری ما انسانیم!

نویسنده : فاطمه حاتمی