تاثیر فعالیت های بورس بر افزایش قیمت های نفت

در روز های اخیر قیمت های بالای نفت به ركورد های جدیدی دست یافته است و ذهن بسیاری از تحلیلگران اقتصادی و نفتی را به خود مشغول كرده است

دلایل زیادی برای قیمت های بالای نفت بازگو شده است اما دو دسته بندی اصلی در بین نظریه های گوناگون ایجاد شده است.

۱- گروهی عقیده دارند كه در اثر همزمان شدن چندین عامل كه باعث افزایش قیمت های نفت می شود مثل افزایش میزان تقاضا، كمبود ظرفیت ، مازاد تولید، تنش های سیاسی در كشور های تولید كننده، بورس بازی و... قیمت های نفت افزایش یافته است و این افزایش قیمت زودگذر است.

۲- گروه دوم عقیده دارند كه به علت عدم سرمایه گذاری مناسب و به موقع در صنعت نفت كشور های تولید كننده طی ۱۰ سال گذشته در بازار نفت تغییرات ساختاری و اساسی ایجاد شده است و شاید از این بعد عوامل بنیادین بازار منحصر به عرضه و تقاضا نشده و عوامل بنیادین در موازات عرضه و تقاضا مطرح شود.

اگر نظریه اول درست باشد باید پس از مدتی قیمت های نفت كاهش یابد اما اگر مشكل مربوط به عوامل ساختاری باشد و نظریه گروه دوم درست باشد، قیمت های نفت به همین ترتیب بالا باقی خواهد ماند. اما به نظر می رسد كه در قیمت های بالای نفت هر دو نظریه تا حدودی درست باشد. به هر حال آنچه كه هر دو گروه بر آن تاكید دارند نقش بورس بازی در معادلات نفتی و تاثیر آن بر افزایش قیمت های نفت است.

درست است كه هدف از تشكیل بازار های بورس برای نفت خام و فرآورده های آن ایجاد زمینه ای برای كف قیمت ها و كاهش میزان ریسك در معاملات بوده است اما هر روزه بر این نگرانی افزوده می شود كه از این بازار ها به عنوان ابزاری برای سود دهی بیشتر به بورس بازان استفاده شود.

شیخ محمد الصباح وزیر امور خارجه كویت در آخرین اظهارنظر های خود در مورد بازار متلاطم نفت گفت كه یكی از دلایل اصلی بالا بودن قیمت های نفت عملكرد بورس بازان در معاملات كاغذی نفت خام است. وی تصریح كرد پس از آنكه توفان ایوان سواحل شرقی آمریكا را متاثر كرد، به دنبال آن با پدیده بورس بازی در بازار های معاملات كاغذی نفت خام روبه رو شدیم و بورس بازان توانستند قیمت های نفت خام را افزایش دهند.

نكته ای كه باید به آن توجه خاصی مبذول شود این است كه حجم معاملات كاغذی نفت خام در بازار های Nymex آمریكا و IPE لندن طی چند ماه گذشته هفت برابر بیشتر از قرارداد های نفتی بازار فیزیكی نفت خام بوده است. یعنی قیمت های نفت خام به هر دلیلی كه افزایش داشته باشد، بورس بازان باعث شده اند كه قیمت های نفت خام بشكه ای ۶ تا ۱۱ دلار نوسان قیمتی داشته باشد.اگر فرض كنیم هر معامله كاغذی نفت خام در بازار های آتی بر روی هزار بشكه نفت خام انجام شده در سال ۲۰۰۳ تعداد بشكه های نفت خامی كه از طریق معاملات كاغذی نفت خام مبادله شده اند ۱۰۰ میلیارد بشكه می شود این در حالی است كه مجموع عرضه نفت خام در سال ۲۰۰۳ حدود ۲۰۹ میلیارد بشكه بوده است و سوداگردان حجم زیادی از این معاملات را به روش معاملات كاغذی نفت خام انجام داده اند. بورس بازان قرارداد های آتی نفت خام را در بازار های Nymex و IPE خریداری كرده اند و هر معامله حاوی هزار بشكه نفت خام است. بیش از ۱۰۰ میلیون از این قرارداد ها در سال ۲۰۰۳ در این بازار ها انجام شده است و بیش از ۱۰۰ میلیارد بشكه نفت خام مبادله شده است. كارشناسان نفتی بر این باورند كه در بازار نفتی كه توسط تقاضای تقریباً غیرقابل انعطافی مشخص شده است اگر بورس بازان حجم زیادی از معاملات را انجام دهند در واقع افزایش متوالی قیمت های نفت خام را باعث شده اند.با وجود این باور عمومی كه قوانین حاكم بر تجارت نفت باعث تسهیل مبادلات نفتی و بورس بازی می شود اما باعث افزایش قیمت های نفت هم می شود. در سه ماهه اول ۲۰۰۴ روزانه ۱۴۰ هزار معامله در بازار Nymex بر روی نفت خام WTI كه شاخص قیمت نفت خام در آمریكای شمالی است صورت گرفته است كه نسبت به همین دوره در سال گذشته ۵۰ هزار معامله بیشتر است. تحلیلگران انرژی اعلام كردند كه قرارداد های بورس بازان بر روی WTI در Nymex یك سوم كل قرارداد های نفتی جهان را شامل می شود. در سال جاری قراردادهای نفت خام برنت در بازار IPE ۳۷۵ میلیون بشكه در روز بود كه بالاترین حجم معاملات تاكنون است. حجم این معاملات ۵ برابر تولید روزانه نفت خام بود. هر چند برنت جنوان یك شاخص در قیمت گذاری نفت خام منطقه اروپا مطرح است اما میزان تولید نفت خام برنت ۵ درصد كل تولید نفت جهان را شامل می شود. پس می توان نتیجه گرفت كه شاخص های قیمت گذاری نفت خام هم در تالار های بورس تاثیر گذار هستند.همان طور كه گفته شد بر طبق آمار و ارقام رسمی تعداد معاملات نفتی در بازار های آتی هفت برابر شده است. هر چه تعداد معاملات كاغذی بازار های آتی نفت خام افزایش یابد قیمت های نفت خام هم افزایش می یابد.هرگونه خبری كه دال بر ایجاد اختلال در میزان عرضه و یا تقاضا در هر كشور تولید كننده و یا مصرف كننده ای اتفاق بیفتد بر شرایط روانی بازار تاثیر می گذارد و باعث می شود كه بورس بازان برای سود بیشتر و یا جلوگیری از زیان و ضرر احتمالی معاملات دیگری انجام دهند.پیش بینی شده است كه قیمت های نفت خام WTI در بازار Nymex در كل سال ۲۰۰۵ در محدوده ۵۳- ۴۶ دلار در هر بشكه باقی بماند و تا سال ۲۰۰۸ قیمت های نفت كمتر از ۴۰ دلار برای هر بشكه نشود. از طرف دیگر در بازار های IPE هم قیمت نفت خام برنت تا اواسط سال ۲۰۰۵ بالاتر از ۴۰ دلار برای هر بشكه باقی بماند و تا سال ۲۰۰۶ كمتر از بشكه ای ۴۰ دلار نشود.

منابع:

۱- Petroleum Intelligence Weekly ۱۸ october ۲۰۰۴

۲- Arab oil and gas October ۲۰۰۴

۳- mees October ۲۰۰۴