«نارین ‌قلعه» میبد نخستین قلعه خشتی جهان

شهر میبد به واسطه بافت تاریخی ارزشمند‌ و منحصربه‌فرد خود در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و یکی از ‌نادر شهرهای باستانی ایران و حتی جهان به شمار می‌رود.
اگرچه طی سال‌های …

شهر میبد به واسطه بافت تاریخی ارزشمند‌ و منحصربه‌فرد خود در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و یکی از ‌نادر شهرهای باستانی ایران و حتی جهان به شمار می‌رود.

اگرچه طی سال‌های اخیر بافت تاریخی این شهر آسیب و گزندهای فراوانی را به چشم خود دیده، اما هنوز بسیاری از ابنیه‌های تاریخی در میبد مانند «نارین قلعه» وجود دارد که نشان‌دهنده قدمت و سابقه تاریخی این شهر است. این قلعه به اعتقاد کارشناسان میراث فرهنگی، کهن‌ترین سند هویت تاریخی و آغاز شهرسازی در استان یزد است.

قدمت این بنای خشتی طبق کاوش‌های اخیر باستان‌شناسی، هزاره سوم پیش از میلاد تخمین زده شده است و تاریخ ساخت آن به دوران مادها برمی‌گردد.

روایت دیگری که از ساکنان قدیمی این شهر می‌شود ساخت آن را به زمان حضرت سلیمان (ع) نسبت می‌دهد.

مساحت این قلعه ۷ ‌‌طبقه، ۳ هکتار است و با برج و بارو و دربندهای متعدد، بالای تپه‌ای مسلط بر شهر میبد قرار گرفته است. قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگی از آبادی میبد را در بر می‌گرفت، ۵ و در بعضی قسمت‌ها به ۲۰ متر می‌رسیده است.

نارین‌‌قلعه ۴ برج گرد بلند دارد و آنچه امروز از آن مانده قسمت مرکزی آن است؛ نشانه‌هایی از این برج‌ها و باروها هنوز در روستای کوچک (کوشک) باقی است.

کوشک یا کوچک، نزدیک‌ترین روستا به دژ بوده و بیشتر آن را باغ‌ها، قنات‌ها و آسیاب در بر می‌گرفته است و تا همین چند وقت پیش زیباترین بادگیرها، خانه‌ها و کوچه‌های سابات‌دار بسیار قدیمی در این محل قابل مشاهده بود.

نارین‌قلعه همچنین دارای اتاق‌های متعددی بوده که در حال حاضر قسمت‌هایی از این اتاقک‌های کوچک تودرتو، موجود است و بسیاری از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مصالح به کار رفته در این مجموعه متراکم نیز، خشت و گل بوده و خشت‌های مشاهده شده در آن منتسب به معماری هخامنشی است. این بنا در اغلب دوره‌ها به صورت ارگ حکومتی بوده و در بعضی از دوره‌ها به عنوان پناهگاه از آن استفاده می‌شده است.

یکی از پررونق‌ترین دوران عمر این بنا مربوط به دوره آل مظفر است، اما پس از پایان عهد آل مظفر، این بنای سترگ به حال خود رها شد و از گزند طبیعت و بخصوص انسان‌ها در امان نماند به طوری‌که بخش‌های زیادی از آن شامل دروازه، خندق و محوطه‌های مسکونی در سال ۱۳۴۳ به خاطر احداث خیابان از بین رفت.

نارین‌قلعه میبد در سال ۱۳۵۴ به شماره ۱۰۸۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

امیر ترقی‌نژاد