نظام مشخصی برای شناسایی بیماری های شغلی وجود ندارد

شما هم در مورد بیماری های شغلی مطالبی را شنیده و یا مطالعه کرده اید

شما هم در مورد بیماری های شغلی مطالبی را شنیده و یا مطالعه کرده اید. از جمله بیماری های شغلی می توان به مواردی از قبیل کاهش شنوایی، بیماری های ریوی، بیماری های عضلانی اسکلتی و بیماری های پوستی اشاره کرد که بیش از ۹۰ درصد بیماری های شغلی را تشکیل می دهد. دکتر کیوان کرمی فر، متخصص طب کار در سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت با اعلام این مطلب در گفت و گو با خراسان تصریح کرد: بیماری های شغلی متعددی وجود دارد اما رایج ترین آن ها در ۴ گروه اصلی: کاهش شنوایی، بیماری های ریوی به ویژه آسم شغلی و بیماری های مزمن انسدادی ریه، بیماری های عضلانی اسکلتی ناشی از کار که کمردرد در راس آن هاست و بیماری های پوستی نیز شامل حساسیت ها و اگزما و درماتیت های شغلی است. وی ادامه داد: بیماری های شغلی گوارشی بسیار کم است اما اگر کبد را جزء سیستم گوارشی در نظر بگیریم در این صورت بیماری های کبدی شغلی هم داریم زیرا برخی از انواع حلال ها، مواد نفتی و مشتقات آن، بنزین که هم از طریق استنشاق جذب می شود و هم از راه تماس پوستی، در درازمدت آثار سویی روی کبد برجای می گذارد. وی می افزاید: بیماری های گوارشی مانند بیماری های لوله گوارش، مری، معده و روده جزو بیماری های شغلی محسوب نمی شود.

وی در مورد نقش معاینه های شغلی در پیش گیری از ابتلا به این بیماری ها تصریح کرد: این معاینه های شغلی شامل معاینه قبل از استخدام و دوره ای فرد شاغل که هر ۲ نوع این معاینه ها در کشور صورت می گیرد، می باشد. هدف از معاینه های قبل از استخدام شناسایی سلامت جسمانی و روحی روانی فرد است که برای انجام یک کار خاص مناسب تشخیص داده شده است زیرا هر شغل، خصوصیات خاص خود را دارد و شخص مورد نظر باید توان فیزیکی و توان جسمانی مورد نیاز برای انجام آن کار را داشته باشد. پس از این معاینه دوره ای با فواصل یک سال برای تمام نیروهای شاغل در محیط های کاری صورت می گیرد. هدف از انجام این معاینه ها نیز تشخیص زودهنگام بیماری های شغلی، شناسایی و پیش گیری از مراحل پیشرفته و ناتوان کننده آن هاست. وی با اشاره به ماهیت بیماری های شغلی اظهار داشت: در صورتی که این بیماری ها زودتر تشخیص داده شود می توان از بروز آن ها پیش گیری کرد تا بیماری پیشرفت نکند. انجام معاینه دوره ای برای کارفرما یک الزام قانونی است و متولی نظارت بر آن، مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت است که وظیفه برنامه ریزی، سیاست گذاری و تدوین قوانین برای انجام معاینه شغلی را به عهده دارد. وی در مورد آمار تعداد مبتلایان به بیماری های شغلی در کشور بیان داشت: متاسفانه در کشور ما یک نظام مشخص و یک مرجع اصلی برای تشخیص و شناسایی بیماری های شغلی وجود ندارد و این مسئله یکی از مشکلات نظام سلامت در کشور محسوب می شود.

به تازگی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت آیین نامه «کلینیک های تخصصی طب کار» را تصویب کرده و اولین گام مهم برای داشتن مراجع تخصصی به منظور تشخیص بیماری های شغلی، درمان و کنترل و گزارش دهی آن ها برداشته شده است که پس از آن نیز باید یک نظام ارجاع تدوین شود و پزشکان عمومی شاغل در مراکز صنعتی براساس یک سیستم مشخص و آموزش دیده، شاغلین مشکوک به بیماری های شغلی را به مراکز تخصصی طب کار هدایت کنند. هم اکنون این مراکز تخصصی طب کار در کشورهای پیشرفته وجود دارد و زمانی که تشخیص داده می شود فرد شاغل به بیماری شغلی مبتلا شده است به این مراکز ارجاع داده می شود، و در آن جا نیز با ارزیابی هایی که صورت می گیرد بیماری، شناسایی و پس از تشخیص قطعی ابتلا به آن، فرد شاغل تحت درمان قرار می گیرد و نتیجه معاینه ها هم در فرم های مخصوص ثبت و در پرونده پزشکی فرد شاغل در محل کار نگهداری می شود.

این متخصص طب کار عوامل زیان آور و ایجاد کننده بیماری در محیط کار را به ۵ گروه اصلی: عوامل فیزیکی، شیمیایی، ارگونومیک، بیولوژیک و عوامل روحی و روانی تقسیم بندی کرد و افزود: با توجه به ماهیت کار در مشاغل مختلف ممکن است یک یا چند گروه از این عوامل زیان آور وجود داشته باشد. به عنوان نمونه ممکن است برای یک فرد شاغل سر و صدا و برای شخص دیگر مواجهه با یک ماده شیمیایی خاص و برای یک کارمند اداری عوامل ارگونومیکی مانند نشستن طولانی مدت، خم بودن گردن، انجام دادن کار ثابت و کار با ماوس و رایانه زیان آور باشد. در میان عوامل فیزیکی مهم ترین عامل صدا و ارتعاش، گرما و سرما، تشعشعات و امواج ماکروویو، امواج رادار و امواج تلفن همراه است. عوامل شیمیایی زیان آور هم عوامل مختلفی است که می توان از بین این عوامل به رنگ ها، چسب ها، مواد نفتی، مواد مصرفی واحدهای صنعتی و استنشاق مواد شیمیایی در محل کار اشاره کرد. عوامل ارگونومیک هم شامل نحوه قرار گرفتن وضعیت بدن است که انجام کار فیزیکی مانند بلند کردن بار سنگین، کار با ابزار دستی به طور مکرر و نشستن طولانی روی سیستم عضلانی، اسکلتی بدن تاثیر می گذارد. عوامل بیولوژیک هم عوامل میکروبی مانند میکروب ها، ویروس ها و قارچ ها را در برمی گیرد که بیشتر کارکنان بیمارستان ها بر اثر مواجهه با این عوامل به بیماری های شغلی مبتلا می شوند. استرس های شغلی هم جزو عوامل روحی و روانی حاکم بر محیط کار است.

وی در پاسخ به برنامه پیش گیری برای ابتلا به بیماری های شغلی در کشور اظهار داشت: در این راستا باید اقدامات و کنترل هایی در محیط کار صورت بگیرد تا مواجهه با عوامل زیان آور شغلی به حداقل برسد و در نتیجه احتمال ابتلا به بیماری های شغلی کمتر شود، از طرف دیگر انجام معاینه های پزشکی بدو استخدام و معاینه های دوره ای سبب خواهد شد بیماری در مراحل اولیه و زودهنگام تشخیص داده شود و در نتیجه با انجام اقدامات موثرتر، بیماری کنترل و درمان می شود و دیگر به مرحله غیبت از محیط کار و کم شدن ناتوانی جسمی شاغل منجر نمی شود. این متخصص طب کار در پاسخ به این سوال که آیا بیماری های شغلی قابل درمان است یا خیر، تصریح کرد: اگر بیماری های شغلی مانند آسم شغلی زود تشخیص داده شوند با اقدامات دارویی و انجام اقداماتی در محیط کار می توان این بیماری را کنترل و درمان کرد اما برخی از بیماری های شغلی مانند کاهش شنوایی اگرچه حتی در مراحل ابتدایی هم تشخیص داده شود قابل درمان و برگشت پذیر نیست. این بیماری شغلی در صورت تشخیص زودهنگام، فقط در همان حد باقی می ماند و فقط می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. وی برهم خوردن توازن بین کار و زندگی را یکی از عوامل مهم ایجاد بیماری شغلی اعلام کرد و افزود: هر چه ساعت بیشتر تماس با عوامل زیان آور شغلی بیشتر باشد احتمال ایجاد بیماری های شغلی نیز افزایش پیدا می کند.

با وجودی که ساعت کار قانونی ۸ ساعت است اما ماهیت برخی از مشاغل طوری است که شخص باید بیش از ۸ ساعت در محیط کار خود حضور داشته باشد و یا به جای یک شغل چند شغل داشته باشد در این صورت مدت مواجهه با عوامل مختلف زیان آور شغلی افزایش و فرصت استراحت و دوری از کار، کاهش می یابد بنابراین خیلی دور از منطق نیست که هر چه ساعات کار افزایش پیدا کند احتمال ایجاد بیماری های مختلف شغلی نیز افزایش پیدا کند. کرمی فر در مورد نقش ورزش در ابتلا به بیماری های شغلی نیز تاکید کرد: ورزش تاثیر چندانی در پیش گیری از بیماری های شغلی ندارد و اثر آن بیشتر در پیش گیری از بیماری های قلبی عروقی و کاهش چربی خون و کاهش وزن و تناسب جسمانی است.