بدبین اما خستگی ناپذیر

درباره ژان پل بلموندو

ژان پل بلموندو متولد ۹ آوریل (۲۰ فروردین) ۱۹۳۳ است و نامش با موج نوی فرانسه در دهه ۶۰ پیوندی تنگاتنگ دارد. او در ۷۸ سالگی هنوز با تمام وجود می‌خندد و می‌تواند همه توجه مخاطب را به چهره متفاوتش جلب کند.

او که در غرب پاریس متولد شده وقت چندانی را صرف مدرسه رفتن نکرد، اما تا ‌توانست برای بوکس و فوتبال وقت گذاشت. دماغ شکسته و خاص او هم احتمالا یادگاری از همان روزهاست.

او در مصاحبه‌ای که به سال ۱۹۶۱ باز می‌گردد، گفته است هیچ‌وقت به صورت حرفه‌ای به بوکس نپرداخت و تنها یک آماتور بود، اما در ۱۷ سالگی آرزویی جز این نداشت که یک بوکسور قهرمان باشد. در پاسخ به این سوال که چرا به بوکس ادامه نداد، می‌گوید برای این‌که باید بخواهی قهرمان باشی و حاضر باشی زندگی‌ات را فدای آن بکنی. اما من نمی‌خواستم زندگی‌ام را فدای بوکس بکنم، چون انگیزه‌های دیگری داشتم. با بوکس تو فقط جسمت را دستخوش ضربه‌های هولناک می‌کنی، اما من می‌خواستم با همه وجودم با زندگی روبه‌رو شوم.

● چهره متفاوت

بلموندو با دماغ شکسته‌اش بازیگری خوش‌تیپ بود که اواسط دهه ۵۰ که همه به دنبال چیزهای نویی در هنر، جامعه و سیاست بودند، وارد سینما شد و خیلی زود توانست جای خودش را پیدا کند. فیلم از نفس افتاده سال ۱۹۶۰ اسم ژان پل بلموندو را برای همیشه با جریان موج نوی فرانسه پیوند داد و به قهرمان ژان لوک گدار تبدیلش کرد. پس از این که بلموندو از میمیک چهره بوگارت در این فیلم استفاده کرد، کارگردانان موج نو شروع به استفاده از این سبک بوگارت در فیلم‌هایشان کردند. سال‌ها بعد این سبک را می‌توان در فیلم دوباره بزنش، سام وودی آلن بازیافت.

سال بعد او در فیلم فلسفی ژان پیرملویل با نام لئون مورن کشیش بازی کرد. ملویل سال ۱۹۶۱ برای این فیلم که یکی از مهم‌ترین فیلم‌هایش تا آن مقطع است برای اولین بار به سراغ یک بازیگر شاخص می‌رود و او کسی نیست جز ژان پل بلموندو. این فیلم بر مبنای رمانی نوشته بئاتریکس بک ساخته شده و داستان آن درباره یک کشیش است که درگیر رابطه‌ای عاطفی با یک زن کمونیست می‌شود.

● هم کمدی، هم جنایی

سال بعد بلموندو در فیلم نوآری از ملویل با نام مهره نفوذی حضور یافت و در فیلم کلاه در سال ۱۹۶۲، اثر بعدی ملویل هم ظاهر شد که یک فیلم گنگستری نوآر بود که در آن شخصیت‌های تنها در نهایت با مرگ دیدار می‌کنند. او دوباره سال ۱۹۶۵ در فیلم دیگری از ژاک لوک گدار به نام پیروی دیوانه بازی کرد. این فیلم داستان فردیناند با بازی بلموندوست که از زندگی و ازدواجش ناراضی است و اخراج او از یک شرکت پخش برنامه‌های تلویزیونی هم مزید بر علت می‌شود تا زن و بچه را رها کند. از آنجا که گدار در این فیلم از داشتن یک فیلمنامه از پیش آماده شده سر باز ‌زده و همه فراز و فرود فیلم را در لحظه فیلمبرداری با همکاری هنرپیشه‌ها پیش برده، نقش بلموندو در این فیلم بسیار پررنگ و تعیین‌کننده است.

در مردی از ریو سال ۱۹۶۵ او در نقش جنایی فرو رفت که جریان اصلی فیلمسازی آن دوره را تشکیل می‌داد و با بازی در نقش‌های کمدی و اکشن وجهه دیگری به آنها بخشید. بلموندو خیلی زود و در سال ۱۹۶۳ به عنوان رئیس اتحادیه بازیگران فرانسه انتخاب شد که نشان دهنده موفقیت او درآن دوران کوتاه است.

● همکاری با کارگردانان بزرگ

بلموندو که در برابر دوربین کارگردان‌های بزرگ دیگری مثل کلود للوچ و ویتوریو دسیکا هم بازی کرده، سال ۱۹۷۴ در فیلم کلیدی آلن رنه با نام استویسکی ظاهر شد که برخی از آن به عنوان فیلمی ضعیف از بلموندو انتقاد کردند. تا اواسط دهه ۸۰ در حالی که او یکی از مهم‌ترین چهره‌های سینمایی فرانسه بود و هر فیلم او موجی عظیمی از مردم را به سینماها می‌کشاند، شخصیت اصلی‌ای که او در فیلم‌ها نشان می‌دهد فردی ماجراجو و قهرمانی بدبین بود.

با بالا رفتن سنش بلموندو بر کارهای صحنه‌ای و تئاتر متمرکز شد و در آنجا هم به تولید آثار موفقیت‌آمیز ادامه داد؛ هر چند فعالیت او در دهه ۹۰ کاهش یافت و تنها در ۶ فیلم ظاهر شد، اما بازی در تئاتر را با سماجت ادامه داد تا این که سال ۱۹۹۹ وقتی در تئاتری از برتولت برشت با عنوان فردریک و بلوار جنایت به کارگردانی اریک ـ امانوئل اشمیت بازی می‌کرد به علت خستگی مفرط از پای در آمد. با این حال او سال ۲۰۰۰ در ۲ فیلم بازیگران و آمازون ها ظاهر شد، اما یک سکته مغزی که سال ۲۰۰۱ او را درگیر خود کرد باعث شد بلموندو ۶ سال از صحنه بازی و سینما دور بماند.

● بازیگر خستگی‌ناپذیر

او با بازی در فیلم یک مرد و سگش که سال ۲۰۰۹ اکران شد، بار دیگر نشان داد به مبارزه ادامه می‌دهد. این فیلم به کارگردانی فرانسیس هاستر، نسخه جدیدی از فیلم اومبرتو دی شاهکار کارگردان ایتالیایی ویتوریو دسیکا سال ۱۹۵۱ بود و بلموندو در نقش معلم بازنشسته‌ای ظاهر شد که تنها همدمش یک سگ است و خودش زندگی فلاکت‌باری را می‌گذراند. بلموندو نشان شوالیه را سال ۱۹۸۶ دریافت کرده و سال ۱۹۹۴ نشان برجسته کوماندر کشورش را به خود اختصاص داده است. نشان شواله لژیون دونور سال ۱۹۹۱ از دیگر افتخارات اوست.

سال ۲۰۱۰ انجمن منتقدان فیلم لس‌آنجلس جایزه یک عمر دستاورد هنری را به او دادند و بلموندو با حضور در لس‌آنجلس در این مراسم تقدیر حضور یافت. او که با فیلم مولیر سال ۱۹۵۶ پا به صحنه بازیگری گذاشت در این مدت در بیش از ۸۰ فیلم بازی کرده است.

همین چند روز پیش هم اعلام شد که امسال جشنواره فیلم کن در شصت و چهارمین دوره برگزاری‌اش در روز ۱۷ می ‌(۲۷ اردیبهشت) برای دستاوردهای یک عمر فعالیت سینمایی ژان پل بلموندو از این بازیگر سرشناس فرانسوی تقدیر می‌کند.

آرزو پناهی