شنبه, ۴ اسفند, ۱۴۰۳ / 22 February, 2025
ساسانیان , بنیانگذار نخستین مركز پزشكی ایران
اوج شكوفایی طب در ایران سده نهم تا چهاردهم میلادی است كه آن را «دوره زرین پزشكی ایران» نامیده اند. پیشینه پزشكی در ایران به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد و نخستین مركز آموزش پزشكی در ایران، در دوره ساسانیان، در سده سوم میلادی در جندی شاپور نزدیك اهواز كنونی برپا شد.
دكتر محمد حسین عزیزی با بیان این مطلب در موزه تاریخ علوم پزشكی ایران گفت: اوج شكوفایی طب در ایران، سده نهم تا چهاردهم میلادی بوده است كه آن را «دوره زرین پزشكی ایران» نامیده اند. در همین دوران بود كه شخصیت‌های برجسته تاریخ طب ایران درخشیدند.
افرادی مثل «علی بن ربن طبری» مولف «فردوس الحكمه»، «ابوبكر محمد بن زكریای رازی» صاحب كتاب معروف «الحاوی»، علی بن عباس مجوسی اهوازی نویسنده اؤری به نام «كامل الصناعه الطبیه الملكی»، ابن سینا مولف كتاب «قانون» در طب و بالاخره «اسماعیل شرف الدین جرجانی» كه كتاب «ذخیره خوارزمشاهی» را تالیف كرد.
وی كه درباره پیشینه دانش بیماری‌های گوش، گلو و بینی سخن می‌گفت به آثار مكتوب در این زمینه اشاره كرد: در همه این آثار كه تا سده‌ها بعد از مراجع رسمی طب در دنیای آن روز بوده است، مباحث مربوط به بیماری‌های گوش، گلو و بینی و حنجره نیز یافت می‌شود.
پس از آنكه پزشكی نوین بین سال‌های ۱۸۰۰ تا ۱۸۵۰ م در اروپا شكل گرفت، در ایران نیز طب جدید بعد از تاسیس دارالفنون به همت امیر كبیر در ۱۲۶۸ ه.ق/ ۱۸۵۱ م، بتدریج گسترش یافت. سپس شعبه طبی دارالفنون در سال۱۲۹۷ ش/ ۱۳۳۷ ه.ق/۱۹۱۸ م مستقل شد و مدرسه طب نامیده شد. در برنامه آموزشی دانشجویان مدرسه طب، آموزش مباحث گوش، گلو و بینی نیز منظور شد. پس از آن با برپایی دانشكده پزشكی دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ ش/ ۱۹۳۴ م آموزش دانش پزشكی ازجمله رشته گوش، گلو و بینی توسعه یافت. در سال ۱۳۳۳ فهرستی از نسخه‌های خطی پزشكی ایران موجود در كتابخانه مركزی دانشگاه تهران، انتشار یافته كه در آن ویژگی‌های حدود چهارصد نسخه خطی پزشكی كه به زبان‌های فارسی و عربی نگاشته شده اند آمده است. وی افزود: بین چهارصد نسخه خطی پزشكی مذكور، افزون بر مشاهده آثاری درباره كلیات طب، داروشناسی و تشریح، عناوین مستقلی مانند چشم پزشكی (كحالی)، تغذیه و پاره‌یی از بیماری‌ها و... وجود دارد، با این همه اثر مستقل جداگانه‌یی در زمینه گوش، حلق، بینی و حنجره یافت نمی شود.
اما پزشكان گذشته ایرانی در كتب طبی خود، مباحث گوش، حلق، بینی و حنجره را نیز گنجانده اند. برای نمونه: در كتاب فردوس الحكمه اؤر علی بن ربن طبری، مقاله نخست به سرگیجه، گوش، بینی (شامل خونریزی بینی یا رعاف)، زكام، صورت و دندان‌ها و مقاله پنجم به بیماری‌های گلو و اعضای صوتی اختصاص یافته است.در آثار رازی نیز مباحث گوش و حلق و بینی دیده می‌شود. مثلا در كتاب الحاوی، رازی به دقت شیوه شكافتن نای، انجام اعمال جراحی ترمیمی لب، بینی و گوش، مهار خونریزی بینی با قرار دادن فتیله پنبه‌یی در بینی، آلرژی فصلی بینی و رابطه آن با استشمام گل سرخ، سركوب سرفه با تجویز كوكنار (خشخاش) و... پرداخته است.
در اثر دیگری از او به نام «طب منصوری» كه بین سال‌های ۲۹۲ تا ۲۹۶ ه.ق به زبان عربی نگاشته شده است، مباحثی به بیماری‌های گوش، گلو و بینی اختصاص دارد. همچنین، رازی در كتاب «من لایحضره الطبیب» كه به زبان عربی نگاشته است باب پنجم را به سرگیجه، باب هشتم را به بیماری‌های گوش، باب دهم را به بیماری‌های لب‌ها، دهان و بالاخره باب دوازدهم را به زكام، اختصاص داده است.
اهوازی نیز در كتاب «كامل الصناعه الطبیه الملكی»، موسوم به طب ملكی، بخش اول را به مباحث نظری و بخش دوم را به طب علمی شامل اعمال جراحی مختلف اختصاص داده است.
«قانون» اثر ابن سینا به زبان عربی و حاوی حدود نیم میلیون واژه است. كتاب سوم قانون دربر دارنده مباحث گوش، گلو و بینی است.
برای نمونه ابن سینا در این كتاب حتی به آنچه امروزه در طب نوین اصطلاحا «بیماری حركت» می‌نامند نیز پرداخته است و در این مورد نوشته است: «مسافران كشتی گاه به سرگیجه، دل به هم خوردگی دچار می‌شوند.
این حالت اكثرا در روزهای اول روی می‌دهد و بعدا آرامش می‌یابد. جرجانی (گرگانی) نیز در كتاب ده جلدی «ذخیره خوارزمشاهی»، گفتار سوم از كتاب ششم را به بیماری‌های گوش و درمان آن اختصاص داده است. در نسخه خطی دیگری از او به زبان عربی به نام «زبده الطب» مباحث گوش و گلو و بینی و حنجره دیده می‌شود.
در كتاب «خفی علایی» از جرجانی كه به زبان فارسی است در فصل‌های سوم و پنجم و ششم، عناوین بیماری‌های گوش، بینی، زبان، دهان، حنجره و حلق یافت می‌شوند.هر چند در آثار مهم پزشكی ایران از سده‌های پیش، پزشكانی چون علی بن ربن طبری، رازی، اهوازی، ابن سینا و جرجانی به مباحث مرتبط با دانش گوش، گلو و بینی و حنجره نیز پرداخته اند، با این همه آغاز آموزش رشته مزبور به شیوه نوین به دانشجویان پزشكی رسما بیش از هفتاد سال پیش در مدرسه طب آغاز شد و در دانشكده پزشكی تهران گسترش یافت.آموزش مباحث گوش، گلو و بینی عمدتا در چهار بیمارستان آموزشی سینا، امیر اعلم، وزیری و فارابی آغاز شد.
از پیشگامان آموزش رشته گوش، گلو و بینی در این مراكز می‌توان از پروفسور محمد قلی شمس، پروفسور ماكس مایر، دكتر جمشید اعلم، دكتر عبدالرضا طباطبایی نایینی، دكتر غلامحسین علیم مروستی، دكتر تقی منتخب، دكتر عبدالحسین طباطبایی، دكتر ابوالقاسم شیخ الاسلامی، دكتر محمد كوثر و دكتر عباس كاشانچی نام برد. رشته تخصصی گوش، گلو و بینی و حنجره (اتورینولارنگولوژی) در نیمه دوم سده نوزدهم میلادی در جهان به وجود آمده است.
تا دهه‌های چهل و پنجاه میلادی سده بیستم اغلب برای درمان عفونت‌های گوش و حلق و بینی و سینوس‌ها، اعمال جراحی گسترده فوری لازم بود اما با پیدایش آنتی بیوتیك امروزه اعمال جراحی برای مهار این عفونت‌ها به ندرت صورت می‌گیرد. از آموزش مباحث نوین رشته گوش، گلو و بینی به دانشجویان پزشكی بیش از هفت دهه و از شروع دوره دستیاری این رشته حدود شش دهه در ایران می‌گذرد. نخستین جلسه ازسلسله سخنرانی‌های موزه تاریخ علوم پزشكی هفتم اردیبهشت در محل این موزه برگزار شد.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست