همسرانی که وزن کم کردند

روند کاهش وزن یک زوج جوان با حضور دکتر تیرنگ نیستانی متخصص تغذیه و رژیم درمانی

وقتی در راهی قدم برمی‌دارید که یک همراه در کنارتان هست، طول مسیر و سختی راه را کمتر احساس می‌کنید....

آقای عباس صفری و خانم لیلا حیدری هم این موضوع را تصدیق می‌کنند. این زن و شوهر که نزدیک به ۱۰ سال از زندگی مشترک‌شان می‌گذرد، با هم تصمیم گرفتند اضافه‌وزن خود را برطرف کنند و برای این کار برنامه‌ریزی کردند. خودشان می‌گویند که در این کار، بودن نفر مقابل به آنها روحیه و انگیزه می‌داده و باعث می‌شده کاهش وزن خود را در زمانی کمتر و با احساسی بهتر دنبال کنند؛ ضمن اینکه همراهی آنها با هم موجب شده برنامه‌های روزانه مشترکی هم داشته باشند. در «میزگرد سلامت» این هفته پای صحبت‌های این زوج جوان نشسته‌ایم و نظر متخصصان «سلامت» را هم درباره نحوه کاهش وزن آنها جویا شده‌ایم.

عباس صفری که توانسته طی ۳ ماه ۲۰ کیلو وزن کم کند، می‌گوید:

بـا نـان، بـرنـج، قـنـد و شـکـر خـداحـافـظـی کردم!

▪ آقای صفری! از کی تصمیم به کاهش وزن گرفتید؟

ـ تقریبا یک سال و نیم پیش بود که به این نتیجه رسیدم وزنم خیلی بالاست و باید کاری بکنم. برای همین، موضوع را با همسرم در میان گذاشتم و با هم تصمیم گرفتیم برای این کار برنامه‌ریزی کنیم.

▪ چه انگیزه‌ای شما را به این نتیجه رساند؟

ـ من آدمی هستم که به لباس و پوشش خودم خیلی اهمیت می‌دهم و در نتیجه باید تناسب اندامم را حفظ می‌کردم. آن روزها وزن من به ۹۴ کیلوگرم رسیده بود و برای انتخاب لباس مناسب دچار مشکل شده بودم. ضمن اینکه از عوارض وزن بالا مطلع بودم و سعی می‌کردم با کاهش وزن، خودم را از این عوارض دور نگه دارم. ناگفته نماند که صحبت‌های دیگران درباره وزنم هم در اقدامم برای کاهش وزن بی‌تاثیر نبود.

▪ چطور شد که تصمیم گرفتید این کار را به اتفاق همسرتان انجام دهید؟

ـ درواقع، این اقدام من، تنها یک کار شخصی بود ولی بعد از اینکه همسرم از موضوع مطلع شد، خواست تا در این برنامه با من همراه شود. او پیش از این هم اقدام به کاهش وزن کرده بود و در این زمینه، تجربه بیشتری نسبت به من داشت.

▪ این همراهی تاثیر مثبتی هم در کاهش وزن شما داشته؟

ـ بله، شدیدا. من در این مدت بدون سختی و فشار توانستم تا حد زیادی از اضافه وزنم را کم کنم. اینکه ما با هم اقدام به این کار کردیم از یک طرف به ما روحیه داد و از طرف دیگر حس رقابت را در ما به وجود آورد. در ضمن این همراهی باعث شده بود که برنامه‌غذایی ما در منزل شبیه به هم باشد؛ زیرا رژیم‌غذایی متفاوت با هم، موجب کاهش انگیزه‌ برای پایین آوردن وزنمان می‌شد.

▪ در این برنامه کاهش وزن به نتیجه مطلوبی هم رسیدید؟

ـ بله، من در طول مدت ۳ ماه توانستم وزنم را از ۹۴ کیلوگرم به ۷۴ کیلوگرم برسانم. این ۲۰ کیلو کاهش وزن برای من نتیجه‌ مطلوبی تلقی می‌شد؛ به‌طوری که در تناسب اندام و ظاهر من هم تاثیر زیادی داشت. از آن به بعد، بیشتر سعی‌ام در حفظ این وزن بود.

▪ همسرتان چطور؟

ـ نه! همسرم در مورد کاهش وزن، مثل من عمل نکرد. با توجه به اینکه او چند بار کاهش وزن را نزد متخصص دنبال کرده بود، روی یک برنامه‌ریزی طولانی‌مدت، این کار را انجام داد. همسرم در مدت مشابه من (۳ ماه) حدود ۸ کیلوگرم از وزن خود را کم کرد ولی این کار را برای مدتی طولانی ادامه داد. تا به حال که حدود یک سال از آغاز برنامه کاهش وزن ما می‌گذرد، او به تدریج حدود ۲۲ کیلوگرم از وزن خود را کم کرده و وزن خود را از ۹۲ کیلوگرم به ۷۰ کیلوگرم رسانده است. البته با توجه به قدش که ۱۶۰ سانتی‌متر است، او همچنان باید به کاهش وزن خود ادامه ‌دهد.

▪ پس شما بر خلاف همسرتان، برای کاهش وزن نزد متخصص نرفتید؟

ـ نه! همسرم در دوره‌های قبلی کاهش وزنش به دکتر کیمیاگر مراجعه کرده بود و با نظر ایشان، با رژیمی کم‌کالری اقدام به کاهش وزن ‌کرد ولی من تنها با استفاده از ورزش و کم کردن غذا توانستم این کار را انجام بدهم. ورزش را هم بیشتر با تردمیل انجام می‌دهم و فکر می‌کنم تاثیر زیادی در کاهش وزن من داشته است.

▪ برنامه‌غذایی خودتان را چطور تنظیم کردید؟

ـ من نان و برنج و قند و شکر را از برنامه ‌غذایی‌ام حذف کردم و به جایش، موادغذایی پروتئینی مثل گوشت و مرغ را جایگزین کردم. به جای قند هم سعی کردم خرما بخورم.

▪ کاهش وزن شما عوارضی به دنبال نداشته؟

ـ چرا؛ در مدت کاهش وزن، مقداری ریزش مو پیدا کردم اما توانستم با مراجعه به متخصص پوست و مو و گرفتن دارو، آن را برطرف کنم. غیر از این مورد، تصور نمی‌کنم که کاهش وزنم تاثیر منفی‌ای در من به وجود آورده باشد.

▪ آیا بعد از آن کاهش وزن ۳ ماهه، می‌خواهید وزن خود را ثابت نگه دارید؟

ـ بله، اصلا اعتقاد من در این مورد، چنین است که اگرچه کاهش وزن و رساندن آن به وزن طبیعی بسیار مهم است ولی آنچه بیش از آن اهمیت دارد، حفظ این وزن در شرایط ایده‌آل است. با توجه به قد ۱۷۰ سانتی‌متری من، وزن ۷۴ کیلوگرم برای من تقریبا یک وزن مناسب تلقی می‌شود. پس از کاهش وزن در این مدت سعی کرده‌ام که با تنظیم رژیم غذایی و ورزش وزن خود را در همین مقدار ثابت نگه دارم که تا به حال نیز در این کار موفق بوده‌ام.

● نگاه اول

‌نظر دکتر تیرنگ نیستانی درباره رژیم کاهش وزن آقای صفری

این جور رژیم‌هـا تاریـخ مصـرف دارنـد

▪ آقای دکتر! نظر شما درباره برنامه کاهش وزن آقای صفری و همسرشان چیست؟

ـ ببینیید؛ اصولا در کاهش وزن باید چند نکته را مورد توجه قرار داد: اول اینکه باید بدانیم فردی که برای کاهش وزن اقدام کرده، از چه زمانی اضافه وزن داشته و چه مدت با این وضعیت زندگی کرده است. در واقع در این بحث وقتی صحبت از وزن می‌شود، ۲ مساله مطرح است؛ یکی وزن عادی و دیگری وزن فعلی. این مساله برای یک متخصص بسیار مهم است که بداند پایه وزنی فرد مراجعه‌کننده چقدر بوده است. اگر فرد در مدت کمی دچار این اضافه وزن شده باشد، کم کردن اضافه وزن برای او ساده‌تر خواهد بود. در مقابل، مشاهده می‌شود یکی از موارد شایع در کاهش وزن‌، عدم توانایی در نگه داشتن وزن طبیعی در افرادی است که مدت زیادی دارای اضافه وزن بوده‌اند و در مدت کوتاهی آن را کاهش داده‌اند. البته آقای صفری توانسته‌اند وزن کاهش‌یافته‌شان را حفظ کنند.

▪ آیا فعالیت بدنی می‌تواند در این میان، نقش پررنگی داشته باشد؟

ـ بله، دقیقا. نکته دیگری که درباره فردی که اقدام به کاهش وزن کرده اهمیت دارد، میزان فعالیت بدنی روزانه اوست. معمولا در این افراد فعالیت عادی بدنی کم است و غالبا آنها افراد ورزشکاری نیستند و برای رسیدن به وزن مطلوب در مدت محدودی میزان این فعالیت بدنی را افزایش می‌دهند. اما اینکه این افراد تا چه زمانی می‌توانند به این فعالیت‌ ادامه دهند در نگه داشتن وزن در حالت طبیعی بسیار موثر است.

▪ در این میان، حذف برخی از مواد غذایی مانند برنج و نان می‌تواند راهگشا باشد؟

ـ نه! از دیگر نکاتی که در موارد بسیاری باعث ناموفق بودن حفظ وزن متعادل در افراد می‌شود، پیروی از رژیم‌های غذایی عجیب و غریب و خلاف عادات، وضعیت اقتصادی و وضع فیزیولوژیک بدن است. در حقیقت، این‌جور رژیم‌های غذایی تاریخ مصرف دارند و فرد نمی‌تواند همواره از آنها پیروی کند. به‌عنوان نمونه در کشوری مانند ایران که غذای غالب افراد، نان و برنج است و حدود ۴۰ تا ۷۰ درصد از کالری مورد نیاز بدن توسط غلات و به طور عمده نان و برنج تامین می‌شود، حذف این ۲ نوع ماده غذایی از سبد خانواده نمی‌تواند دارای توجیه علمی باشد.

▪ چرا؟

ـ زیرا این نوع رژیم‌ها علاوه بر اینکه می‌توانند عوارضی را برای فرد در برداشته باشند، به‌نظر می‌رسد که ماندگار هم نیستند. فرهنگ غذایی هر قومی در حفظ رژیم‌های غذایی بسیار موثر است. به هر حال، این افراد به میهمانی دعوت می‌شوند یا میهمان خواهند داشت و با تکرار این حالت، فرد نمی‌تواند رژیم غذایی خود را به طور کامل حفظ کند. به علاوه، حذف غلاتی مانند نان و برنج می‌تواند مشکلات فیزیولوژیک متعددی ایجاد کند. این مواد غذایی دارای مقادیر فراوانی فیبر هستند که حذف کامل آنها باعث عوارضی مانند یبوست خواهد شد. به‌علاوه، عوارضی مانند ریزش مو و کمبود ویتامین‌های گروه B نیز در این افراد قابل مشاهده است. علاوه بر این، آقای صفری از منابع پروتئینی بیشتری استفاده کرده‌اند که این نشانه پیروی از یک رژیم پرپروتئین است که یکی از نتایج آن، کاهش وزن سریع و ریزش موست.

▪ نظر شما درباره حذف قند و شکر که آقای صفری به آن اشاره کردند، چیست؟

ـ حذف این ۲ نه تنها بد نیست؛ بلکه در بسیاری از رژیم‌های غذایی توصیه می‌شود. در واقع، سهم بزرگی از کالری‌های مازاد بدن که تبدیل به چربی می‌شود، به دلیل مصرف همین قندهای ساده است. اما اینکه ما به جای قند و شکر مقدار فراوانی از مواد دیگر مانند خرما را جایگزین کنیم جای بحث دارد زیرا میوه‌ای مانند خرما از نظر منابع قند آزاد غنی است و از نظر مقدار جذب تفاوت چندانی با قند و شکر ندارد. زیرا هر قندی که به صورت حبه مصرف می‌شود حدود ۳ گرم وزن و حدود ۹ تا ۱۰ کیلوکالری انرژی دارد. در مقابل هر عدد خرما بسته به نوع آن می‌تواند حاوی حدود ۲۰ کیلوکالری انرژی باشد. این تصور که ما می‌توانیم با حذف قند و مصرف قندهای گیاهی در میزان کلی دریافت کالری تغییر ایجاد کنیم، نادرست است چون قند معمولی هم یک نوع قندطبیعی گیاهی است.

▪ شما کاهش وزن مناسب را چقدر می‌دانید؟

ـ در مورد میزان کاهش وزن در طول زمان، باید بگویم که بررسی‌های انجام‌شده در مورد کاهش وزن ایمن، آن را حدود نیم تا یک کیلوگرم در هفته و ۲ تا ۴ کیلوگرم در ماه اعلام کرده‌اند. کم‌کردن بیش از این میزان از وزن (به‌جز مواردی که تحت‌نظر متخصصان انجام می‌شود) احتمال دارد با آسیب توده ماهیچه‌ای و تحلیل آن همراه باشد؛ مگر اینکه کاهش وزن با فعالیت‌های ورزشی مناسب، متعادل و برنامه‌ریزی‌شده همراه باشد. ولی در غیر از این موارد، کم کردن بیش از این مقدار وزن در ماه (۲ تا ۴ کیلوگرم) به افراد عادی توصیه نمی‌شود. زیرا کم کردن بیش از این میزان می‌تواند عوارضی مانند سنگ کیسه صفرا و کم شدن چگالی استخوان را به همراه داشته باشد.

● نگاه دوم

تردمیل بهتر است یا دوچرخه ثابت؟

دکتر زهرا مدنی/ متخصص پزشکی ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی

اصولا برای هر فعالیتی یک واحد «متر» مطرح می‌شود که به آن «متابولیت اکی‌والانت» می‌گویند. در حالت عادی در فرد در حال استراحت، این میزان یک «متر» محسوب می‌شود. فردی که ورزش سنگین انجام می‌دهد بالطبع مصرف «متر» بالاتری خواهد داشت. برای سوختن و مصرف انرژی نیز فرمولی وجود دارد به این ترتیب که وزن فرد در عدد ۵/۳ و بعد در «متر» فعالیت وی ضرب می‌شود. بعد عدد به دست آمده بر ۲۰۰ تقسیم می‌شود. عدد به دست آمده کالری مصرفی در یک دقیقه را نشان می‌دهد. اگر این عدد را در زمان صرف شده ضرب کنیم، میزان کالری سوزانده‌شده توسط فرد در زمان فعالیت به دست می‌آید.

یکی از وسایلی که می‌تواند برای کاهش وزن بسیار موثر باشد، تردمیل است.

افرادی که با این وسیله کار می‌کنند در صورتی که با برنامه‌ریزی،‌ زمان‌بندی و فشار مناسب این کار را انجام دهند، می‌توانند به عدد «متر» ۷ تا ۸ برسند. در کل تردمیل نسبت به وسایل ورزشی مشابه مانند دوچرخه ثابت مفیدتر است زیرا فرد در استفاده از این وسیله به اجبار وزن خود را نیز باید تحمل کند که این عامل هم در مصرف انرژی نقش خواهد داشت. در کل اگر افراد مشکل مفاصل زانو نداشته باشند و بتوانند از این وسیله استفاده کنند، کار با تردمیل در صورتی که قصد کاهش وزن دارند، توصیه می‌شود. اما هنگام استفاده از تردمیل باید از کفش مناسب استفاده کرد تا از وارد آمدن شوک حاصل از دستگاه به پا جلوگیری شود. برای کسانی که از مشکل زانو رنج می‌برند، استفاده از دوچرخه‌های ثابت نیز برای انجام فعالیت‌های ورزشی توصیه می‌شود. هرچند این وسیله نسبت به تردمیل انرژی کمتری را می‌سوزاند، اما برای افرادی که با مشکل مفاصل زانو مواجه هستند وسیله بسیار مناسبی است. نکته‌ای که در استفاده از دوچرخه‌های ثابت قابل ذکر است این است که باید استفاده‌کنندگان به تنظیم ارتفاع زین این وسیله دقت کنند. عدم توجه به ارتفاع مناسب زین دوچرخه‌های ثابت به دلیل اینکه موجب خم شدن بیش از حد زانو و فشار به قوزک پا می‌شود ممکن است برای افرادی که از بیماری‌هایی نظیر استئوآرتریت یا آرتروز زانو رنج می‌برند، مشکل‌ساز شود.

● نگاه سوم

ریزش مو؛ عارضه کاهش وزن ناگهانی

دکتر منصور نصیری‌کاشانی/ متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

یکی از عوارضی که برای آقای صفری هنگام کاهش وزن به وجود آمده، ریزش تدریجی موی سر وی بوده است. باور عمومی بر این است که حذف نان و برنج از رژیم غذایی می‌تواند عامل موثری برای این رویداد باشد ولی در واقع باید گفت بیش از اینکه حذف برنج یا نان از مواد غذایی مصرفی باعث ریزش موی فرد شده باشد، این عامل مربوط به کاهش وزن ناگهانی در فرد است. به‌طورکلی هر کاهش وزن ناگهانی (اشاره به کاهش وزن ۲۰ کیلویی در ۳ ماه)، همیشه پس از ۲ تا ۶ ماه بعد از آن دوره، یک ریزش موی ناگهانی را در پی دارد.

موها در این دوره بر اثر شوکی که به دلیل کاهش وزن به بدن وارد شده، وارد مرحله ریزش می‌‌شوند. این مرحله که اصطلاحا به آن فاز «تلوژن» می‌گویند در حقیقت یک واکنش طبیعی از سوی بدن نسبت به این کاهش وزن ناگهانی است که در آن موها وارد مرحله استراحت شده و در پی آن به فاصله دو هفته ریزش پیدا می‌کنند. نکته حایز اهمیت در مورد این ریزش مو، آن است که موهای از دست‌رفته به‌صورت خودبه‌خودی دوباره رویش پیدا می‌کنند و در این مورد جای نگرانی برای افراد وجود نخواهد داشت. تنها در مواردی که خود بیماران اصرار به تجویز دارو دارند، معمولا به آنها مصرف پروتئین و ترکیبات‌شان توصیه می‌شود. البته در مواردی که غیر از کاهش وزن، فرد با اختلال دیگری مانند کم‌کاری تیرویید یا کمبود آهن نیز روبه‌رو باشد، امکان دارد این رشد مجدد با تاخیر باشد.

در مورد کاهش وزن در واقع مساله قابل توجه مربوط به زمان افزایش وزن است. اگر افزایش وزن در مدت کوتاهی انجام شده باشد، ممکن است پوست تحمل این کشش را نداشته باشد و ترک‌هایی در آن ایجاد شود. این ترک‌ها در زمان افزایش وزن به رنگ بنفش و قرمز هستند که به‌تدریج هم‌رنگ پوست می‌شوند. زمانی که فرد کاهش وزن پیدا می‌کند این ترک‌ها به دلیل از بین رفتن کشش‌ خود را نشان می‌دهند. این وضعیت تقریبا مشابه حالتی است که پس از بارداری در خانم‌ها به‌وجود می‌آید. در حال حاضر درمان چندان زیادی برای این ترک‌ها وجود ندارد و تنها در مواردی با استفاده لیزر می‌توان آنها را از بین برد ولی با هم‌رنگ شدن ترک‌ها با پوست، کار چندانی نمی‌توان در مورد آنها انجاد داد و معمولا برای همیشه باقی می‌مانند.

● نگاه چهارم

با همسرتان رژیم بگیرید

دکتر پرویز رزاقی/ روان‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

انسان همواره در زندگی روزمره با مسایل، مشکلات و برنامه‌ریزی‌های مختلفی روبه‌روست که در انجام موفقیت‌آمیز آنها عوامل متعددی نقش دارند. در «میزگرد» این هفته یک نمونه لاغری مطرح شده که در طول رژیم گرفتنش همسر خود را نیز به‌عنوان همراه در کنارش داشته است. این همراهی در کاهش وزن آقای صفری از جهات مختلفی قابل‌بررسی است. یکی از این موارد بحث عوامل تقویتی است. فردی که در برنامه‌ریزی خود برای رسیدن به یک هدف معین از عوامل تقویتی بهره می‌گیرد خیلی بهتر و زودتر به هدفش خواهد رسید. این عوامل تقویتی با انگیزه‌هایی مثل دیده شدن کمک می‌کند تا فرد مراحل مختلف کاهش وزن (مثل دستورات پزشک)را با انگیزه بیشتری پیگیری کند.

اگر شخصی که به‌عنوان همراه با فرد در ارتباط است نیز در برنامه موردنظر (کاهش وزن) به‌صورت مشترک عمل کند، می‌تواند از دوجنبه فرد را در رسیدن به هدف نهایی او یاری کند که یکی از این جنبه‌ها جنبه رقابت و دیگری مشاهده است. در مشاهده وقتی که فرد می‌بیند که همراهش با برنامه‌ریزی خاص قصد کاهش وزن دارد یا این کار را تا مراحلی از آن ادامه داده، او نیز این کار را با انگیزه مضاعفی پیگیری می‌کند.

جنبه رقابتی نیز در این نوع همراهی‌ها نقش دارد، اگرچه دررابطه این ۲نفر به دلیل ارتباط زناشویی این مساله کمتراست، باز هم می‌توان مواردی از آن مانند حس پیشی گرفتن، جلو افتادن و به نتیجه مطلوب‌تر رسیدن را دید. البته همان‌طور که گفته شد در رابطه زناشویی معمولا جنبه رقابت کمتر مشاهده می‌شود چون رقابت حتی در بعضی موارد سبب می‌شود که فرد از به نتیجه رسیدن فرد همراه جلوگیری کند و حتی در مواردی نیز تبدیل به حسادت شود.

پیمان صفردوست

دکتر منصور نصیری‌کاشانی

متخصص پوست و مو

دکتر زهرا مدنی

متخصص پزشکی ورزشی

دکتر پرویز رزاقی

روان‌شناس