پیامدهای آلودگی هوا از دیدگاه پزشکان

آلودگی هوا به عنوان چهارمین عامل مرگ و میر انسان در سطح دنیا معرفی شده است براساس بررسی های آماری همه ساله بیش از سه میلیون نفر در سطح دنیا به دلیل عوارض مستقیم یا غیرمستقیم آلودگی هوا به استقبال مرگ می روند

آلودگی هوا به عنوان چهارمین عامل مرگ و میر انسان‌ در سطح دنیا معرفی شده است. براساس بررسی‌های آماری همه‌ساله بیش از سه میلیون نفر در سطح دنیا به‌دلیل عوارض مستقیم یا غیرمستقیم آلودگی هوا به استقبال مرگ می‌روند. ارتباط تماس با سطوح بالای ذرات آلاینده و افزایش احتمال ابتلا به نارسایی‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های ریوی، اختلال در عملکرد سیستم عصبی، افزایش شمار مبتلایان به بیماری‌های سرطانی و مرگ زودرس و نابهنگام مورد تائید پزشکان و متخصصان قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این موضوع به سراغ پزشکانی در تخصص‌های مختلف رفته‌ایم تا از زبان آنها اثرات آلودگی هوا بر سلامتی انسان را از دیدگاه این گروه از پزشکان بشنویم.

● دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو

سایه آلودگی بر «سر» شهروندان

پیامدهای آلودگی هوا بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در شرایطی که هوا آلوده است میزان آلاینده‌های موجود در هوا نظیر سرب از حد استاندارد فراتر می‌رود و این می‌تواند تهدیدی علیه عملکرد اعضا و اندام‌های حیاتی بدن باشد، اما علاوه بر این، آلودگی هوا می‌تواند بر پوست و مو به عنوان بخش‌هایی از بدن که در تماس مستقیم با ذرات آلاینده موجود در هوا هستند هم تاثیرگذار باشد. به‌طور کلی آلودگی هوا بر شفافیت و شکل‌پذیری موها تاثیر منفی می‌گذارد و پس از مدتی موها خشک، شکننده، کدر و بدرنگ می‌شود. اگرچه اثرات بلندمدت آلودگی هوا بر ریزش موها هنوز به‌طور علمی اثبات نشده است، اما به نظر می‌رسد آلودگی هوا در تشدید ریزش مو دخالت داشته باشد. از سوی دیگر، آلودگی هوا موجب افزایش میزان تماس مواد اکسیدان با سطح پوست صورت و بدن می‌شود که به‌طور مستقیم بر تشدید آثار پیری پوست، افزایش چین و چروک‌ها در سطح پوست، عدم شفافیت و شادابی و ظهور علائم پیری زودرس اثر می‌گذارد. برای مراقبت از پوست و مو در شرایط آلودگی، استفاده مکرر و منظم از ضدآفتاب‌ها، شست‌وشوی دست‌ها و صورت با مواد صابونی غیرمحرک و استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده ضروری است. علاوه بر این توصیه می‌شود هنگام خروج از خانه تا حد امکان از عینک آفتابی، کلاه، ماسک و پوشش بلند استفاده شود.

● دکتر مهرنوش دارینی، روانپزشک

روح و روانتان را دریابید

یکی از عواقب و پیامدهای مهم آلودگی هوا که به روش‌های علمی و آکادمیک به اثبات رسیده و کمتر مورد توجه قرار گرفته تاثیر آن بر افزایش شیوع اختلالات روحی و روانی است. در روزهای آلوده میزان تابش نور خورشید کاهش یافته و به موازات آن شیوع افسردگی‌های فصلی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر کنترل سیستم‌‌های عصبی و عواطف هیجانی در مغز انجام می‌شود. مغز برای تنفس به اکسیژن نیاز دارد و این در حالی است که با کاهش اکسیژن عملکرد مغز مختل می‌شود. ایجاد اختلال در عملکرد مغز هم پیامدهای جسمانی دارد و هم پیامدهای روحی و روانی. مرکز کنترل احساسات و عواطف در مغز قرار دارد. در این شرایط کنترل احساسات و عواطف نیز مختل می‌شود و در نتیجه اختلالاتی نظیر افسردگی‌، پرخاشگری، اختلال در تمرکز و توجه شیوع پیدا می‌کند و به این ترتیب افراد در انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز دارد با مشکل مواجه می‌شوند. از آنجا که آلودگی هوا در عملکرد هورمون‌ها نیز اختلال ایجاد می‌کند، سطح آستانه تحمل افراد کاهش می‌یابد. بنابراین افراد در مقابل کوچک‌ترین حوادث ناخوشایند پرخاشگری می‌کنند. از این رو رفتارهای پرخاشگرایانه در ساکنان کلانشهرها تظاهر پیدا می‌کند. معمولا در ایام امتحانات به دانش‌آموزان توصیه می‌شود برای کاهش استرس نفس عمیق بکشند، اما در این شرایط نفس‌کشیدن به منزله ورود حجم زیادی از آلاینده‌ها به سیستم تنفسی است که می‌تواند پیامدهای منفی به همراه داشته باشد.

● دکتر ایرج خسرونیا، متخصص بیماری‌های داخلی

غذای سبک بخورید

آلودگی هوا مشکلی است که امروزه بسیاری از کشور‌ها در سطح دنیا مجبور هستند به نوعی با آن دست و پنجه نرم کنند. با توجه به این که پیامدهای انتشار ذرات آلاینده‌ در هوا می‌تواند سلامت ما را در معرض خطر قرار دهد بهتر است در روزهای آلوده تا حد امکان کمتر از خانه خارج شویم، فعالیت زیادی نداشته باشیم و از انجام تمرینات و فعالیت‌های ورزشی اجتناب کنیم. متاسفانه ماسکی که در جلوگیری از ورود ذرات آلاینده به مجاری تنفسی موثر باشد در بازار ایران وجود ندارد. ماسک‌هایی که به اصطلاح استاندارد و تائید شده هم بسیار گران‌قیمت است و قیمت بالای این ماسک‌ها در استفاده از آنها محدودیت ایجاد می‌کند. ماسک‌های کاغذی موجود اصلا مناسب نیست و حتی می‌تواند آلوده‌کننده و مضر باشد. در شرایط ابتلا به مسمومیت ناشی از آلودگی هوا، هرچه غذایی که می‌خوریم سبک‌تر باشد و دستگاه گوارش در استراحت قرار گیرد، بهتر است. وقتی غذای سنگین می‌خوریم خونرسانی به دستگاه گوارش افزایش می‌یابد؛ بنابراین مواد سمی موجود در خون وارد دستگاه گوارش شده و موجب سوءهضم و سوءجذب می‌شود. خوردن میوه، سبزیجات و لبنیات نیز در همه مواقع و بخصوص روزهای آلوده توصیه می‌شود. اگر مواد سمی از طریق تنفس وارد سیستم گوارش شده باشد با خوردن لبنیات می‌توان از جذب این مواد در بدن جلوگیری به‌عمل آورد.

● دکتر فریده روشن‌علی، متخصص قلب و عروق

بیماران قلبی، گروه پرخطر

افزایش سطح گازهای آلاینده یا به عبارتی آلودگی هوا، بیش از هر چیز زنگ خطری برای افراد مبتلا به بیماری‌های قبلی و عروقی است. در حقیقت تاثیر ذرات آلاینده بر بدن شبیه مکانیسم تاثیرگذاری سیگار بر بدن است. دود ناشی از سیگار موجب تحریک سیستم التهابی می‌شود. ذرات آلاینده‌ای که از طریق تنفس وارد بدن می‌شود نیز با مکانیسم مشابهی موجب تحریک سیستم التهابی بدن می‌شود و چنین تغییری زنگ خطر بزرگی برای افزایش خطر در کمین بیماران قلبی و عروقی است. اثرات ناشی از آلاینده‌ها در دو بازه زمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت قابل بررسی است. ساکنان کلانشهرها معمولا در بلندمدت در معرض تماس با ذرات آلاینده هستند که این شرایط به تکرار حملات قلبی منجر شده و در نهایت احتمال نارسایی قلبی و مواجه شدن با سکته قلبی افزایش می‌یابد. در برخی موارد نیز اثرات آلودگی هوا نتیجه تماس کوتاه‌مدت با آلاینده‌هاست مثلا اگر در روزهایی که به عنوان روزهای آلوده معرفی می‌شود در معرض آلاینده‌ها باشید ورود این ذرات به بدن موجب تحریک جدار عروق قلبی و افزایش احتمال بروز سکته ناگهانی در روزهای آینده می‌شود. معمولا احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی که از پیامدهای آلودگی هواست در سالمندان یا افرادی که سابقه بیماری قلبی داشته باشند به مراتب بیشتر است. هرچه میزان آلودگی هوا بیشتر باشد،‌ اختلالات ریتم قلب نیز بیشتر است.