درباره زورخانه چه می دانید

عجیب نیست اگر مبدأ تاریخ پیدایش زورخانه با وسایل ابتدایی از دوران باستان نیز انگاشته شود زورخانه جایی است که مردان در آن ورزش میکنند و بیشتر در کوچه پس کوچههای شهر ساخته شده است

زنیروبودمردراراستی

زسستی کژی زایدوکاستی

تاریخ کشور ما, تاریخ پهلوانیها و دلاوریها و افتخارات پرشکوه انسانی است. در کنار تمدن چند هزار ساله سرزمین ما، آیین و ویژگیهای یک ملت بزرگ و زنده جهانی میدرخشد، علاقهمندی فطری ایرانیان به پهلوانی و نیرومندی و پیروی از آیین جوانمردی و فداکاری و نوع‏دوستی و راستی و امانت که نشانه خصال ابدی یک ملت جاویدان است، موجب دوام یکی از آثار درخشان باستانی ایران یعنی زورخانه و ورزش باستانی شده است. بهطوری که در تواریخ نقل است زورخانه در هفتصد سال پیش به وسیله پوریای ولی (محمود بن ولیالدین خوارزمی) به صورت امروزی تجدید سازمان یافته و بدون شک آنچه پیش از آن بوده میتوانسته تاریخی بسیار کهن داشته باشد.

بدین ترتیب عجیب نیست اگر مبدأ تاریخ پیدایش زورخانه با وسایل ابتدایی از دوران باستان نیز انگاشته شود. زورخانه جایی است که مردان در آن ورزش میکنند و بیشتر در کوچه پس کوچههای شهر ساخته شده است. بام آن به شکل گنبدی و کف آن گودتر از کف کوچه است. دَرِ آن کوتاه و هر که بخواهد از آن بگذرد و داخل زورخانه بشود باید خم شود. میگویند در زورخانه را از این رو کوتاه میگیرند که ورزشکاران و کسانی که برای تماشا به آنجا میروند به احترام ورزش و ورزشکاران و آن مکان خم شوند. این در به یک راهروی باریک با سقف کوتاه باز میشود و آن راهرو به «سَردَمِ» زورخانه میرود (سردم زورخانه سکویی است چوبی که از کف زورخانه یک متر تا یک متر و نیم بلندتر است. مرشد یا گردانندهٔ زورخانه که آوازی خوش دارد روی سردم مینشیند و با آهنگهای گوناگون که هر کدام ویژه یکی از حرکات ورزشی است ضرب میگیرد و شعرهای رزمی که بیشتر از شاهنامه فردوسی برگزیده میشود میخواند و صدای ضرب و آواز خود را با حرکات ورزشکاران هماهنگ میکند و آنان را به ورزش بر میانگیزد. در میان زورخانه گودالی هشت ضلعی و گاهی شش ضلعی به درازای ۴ یا ۵ متر و پهنای ۴ متر و ژرفای تا یک متر کنده شده که گود نامیده میشود.

● آداب ورود به زورخانه

▪ ورزشکار زورخانهای بنا به دستورات مربی خود باید همواره طاهر، سحرخیز، پاکنظر، خوش خلق و فروتن باشد. مرتکب حرام نگردد، از رذائل بپرهیزد.

▪ ورزش باید بعد از نماز صبح شروع و بعد از چاشتگاه خاتمه یابد، ورزش شبانه، سابقاً به لیالی قدر و ماه رمضان، بدون ضرب و آواز، محدود بود.

▪ مرشد زورخانه موظف است به تناسب اهمیت و مقام ورزشکاران به آنها خوش‏آمد بگوید و با زنگ زدن، همه را از ورود وی و لزوم احترام به او با خبر سازد. هر پهلوانی که میخواهد وارد گود شود، خاک گود را به رسم زمین ادب بوسیدن، میبوسد.

▪ ورزش با لباس در زورخانه ممنوع است و ورزشکار فقط باید با شلوار مخصوص وارد گود شود و لنگی بر روی آن ببندد.

▪ یکی از شرایط مهم ورود به جرگه جوانمردان و ورزشکاران، بلوغ است.

▪ خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن، صحبت و خنده بیجا، در گود زورخانه ممنوع است.

● حرکات زورخانه‌ای

حرکات، یا در واقع برنامه ورزش در زورخانه عبارت است از:سنگ گرفتن، شنا کردن، میل گرفتن، میلبازی، چرخ زدن، پای زدن، کباده زدن، کشتی و بلاخره مشتمال.

▪ پهلوان سنگباز ابتدا به پشت میخوابد و دو قطعه سنگ را به دستهای چپ و راست میگیرد و با غلتیدن به چپ و راست، ورزش میکندـ شنا کردن با استفاده از تخته شنا و یا بدون آن انجام میشود، هنگام شنا، مرشد اشعار حماسی خاصی را از شاهنامه فردوسی با ریتم دلپذیری میخواند.

▪ میل گرفتن که در واقع دو نوع است:

بازی با نوع سنگین (هرجفت از ۱۲ تا ۳۰ کیلو) و شیرینکاری با نوع سبک (از ۳ تا ۶ کیلو). برای میل گرفتن مرشد با آهنگ ضرب و خواندن اشعار مناسب، صحنه بازی را گرم نگاه میدارد.

▪ چرخ زدن

پس از میل گرفتن، در ورزش زورخانهای، برنامه چرخ زدن آغاز میشود پهلوانان در این حرکت روی یک یا دو پا به سرعت عجیبی دور خود میچرخند و گاه نیز با پرش روی یک پا یا دو پا در حال چرخ تماشاچیان را از لحاظ قدرت جسمی خود در حفظ تعادل، به حیرت و تحسین وا میدارند.

▪ پای زدن:

بعد از چرخ زدن میاندار به وسط گود میآید و سایرین گرد او حلقه میزنند و مرشد با ضرب خود آهنگ و ریتمی را تکرار میکند تا ورزشکاران، حرکات خود را با حرکات میاندار تطبیق دهند.

▪ کباده کشیدن:

کشیدن کباده نیز به این ترتیب است که ورزشکار، تنه کباده را به دست چپ و زنجیر آن را به دست راست گرفته و بالای سر میبرد و طوری حرکت میدهد که دستها از آرنج تا مچ بهطور افقی روی سر قرار میگیرد.

▪ شیرینکاری:

این ورزش بستگی به استعداد و علاقه شخصی ورزشکاران و پهلوانان دارد مانند: پشتک و وارو زدن در کف گود، روی دست بلند شدن، راه رفتن با دو دست و یک دست، پرتاب میل و باز گرفتن آن از هوا، بازی با سه میل ضمن پرتاب و دوباره گرفتن آنها و غیره.

▪ مشتمال:

در هر زورخانهای یک نفر مشتمالچی وجود دارد، مشتمال در حقیقت یک نوع ماساژ کامل بدن برای رفع کوفتگی و خستگی عضلات و اندامهاست.